Uluslararası İlişkiler

Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International)

Uluslararası Af Örgütü (UAÖ) (İngilizce: Amnesty International (AI)) 1961 yılında, insan hakları için mücadele eden, bu hakların korunması ve ihlallerinin engellenmesi için oluşmuş, Londra merkezli uluslararası bir sivil toplum kuruluşudur.

200’den fazla ülke ve bölgede 2 milyondan fazla üyesi ve 5 milyondan fazla aktivisti ile hiç bir siyasal ideolojiye, dine veya ekonomik çıkara bağlı kalmadan, tamamen bağımsız hareket etmektedir. UAÖ’nün vizyonu ise, her insanın İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi tarafından kabul edilen insan haklarına ve diğer tüm uluslararası insan hakları standartlarına erişebilmesini sağlamaktır. Özellikle "unutulmuş tutuklular" denilen siyasi mahkumların serbest bırakılması ve adil yargılanmaları gibi çalışmaların yanı sıra, son yıllarda idam cezalarına karşı kampanyalar da yürütmektedir. Örgütün diğer çalışma alanları arasında ise ayrımcılık, cezasızlık, ekonomik sosyal ve kültürel haklar, gözaltı ve tutukluk, ifade özgürlüğü, iklim değişikliği, kadın hakları, LGBTİ + hakları, mülteci kakları ve polis şiddeti bulunmaktadır. Örgüt, yürüttüğü kampanyalar sayesinde 1976 yılında Erasmus Ödülü , 1977 yılında Nobel Barış Ödülü, ve 1978 yılında Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Ödülü'nün sahibi olmutur. İngiliz avukat Peter Benenson tarafından kurulan örgütün logosu ise dikenli tellerle çevrili yanan bir mumdur. Benenson bu logonun ilhamını bir Çin atasözü olan "Karanlığı lanetlemektense ışık yakmak daha iyidir". sözünden ilham almıştır.

Tarihçe

O zamanlar özgürlük kelimesinin kullanımının yasak oldığu Portekiz’de, iki Portekizli öğrenci, özgürlüğe kadeh kaldırdıkları için 7 yıl hapse mahkûm edilmiştir. İngiliz avukat Peter Benenson bu haberi duyduktan sonra, The Observer'a "unutulmuş mahkûmları" (The Forgotten Prisoners) korumak için, uluslararası kampanya başlatmak amacıyla bir yazı yazmıştır. Benenson makalesinde en büyük eleştiri olarak, devletlerin İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ne resmi bağlılıklarını ilan etmelerine rağmen, korumaları gereken hak ve özgürlükleri hiçe saymalarından bahsetmiştir. Makalesinde “dünyada mevcut düzene uymayanların hapsedilmelerinin gerçek nedenlerinin gizlenmesi, gittikçe büyüyen bir eğilimdir.” diyen Bennenson’ın eylem çağrısı, her yerde insanların adalet ve özgürlük için dayanışma içinde birleşebileceği fikrini ateşlemiştir. Bu makale ve devamında Peter Benenson'un bir yıl süren kampanyası, Uluslararası Af Örgütü'nün kurulması ile sonuçlanmıştır. Başlangıçta sadece İngiliz örgütü olan UAÖ, daha sonra 1963'te uluslararası bir sekreterya kurarak, uluslararası sivil toplum örgütü haline gelmiştir.

Organizasyon Yapısı

200’den fazla ülke ve bölgede 2 milyondan fazla üyesi ve 5 milyondan fazla aktivisti bulunan Uluslararası Af Örgütü’nün, 63 ülkede aktif olarak çalışan şubeleri vardır. Bu ulusal şubeler, temsili demokrasi ilkelerini izleyerek örgütlenmekte ve çalışmaktadır. Şube sekreterliği üyelerinin çalışmalarını kontrol ederek Londra’daki Uluslararası Sekreterlik (IS) ile gruplar arasında bağlantıyı sağlamaktadır. Şubelerin bulunmadığı ülkelerde ise yerel Çalışma Grupları bulunmaktadır. Uluslararası Yürütme Komitesi ve Genel Sekreter ise, hükümetler arası örgütlerle ilişkilerden sorumludur. Uluslararası Yürütme Komitesi, Uluslararası Konsey tarafından seçilir ve Komite’ye her şubeden, yapıdan ya da çalışma grubundan bir üyeden fazla kişi seçilemez. Uluslararası Yürütme Komitesi 9 üyeden oluşmaktadır ve üyelerinin görev süresi üç yıldır ve üyeler üst üste en fazla iki dönem görev yapabilir. Atanmış üyelerin görev süresi iki yıldır ve en fazla iki dönem görev yapabilirler. Örgütün şu anki Genel Sekreteri Julie Verhaar'dır. Aralık 2019’da Güney Afrikalı Genel Sekreter Kumi Naidoo, sağlık sorunları nedeniyle doktorlarının tavsiyesi üzerine görevinden ayrıldığı için yerine geçici olarak İsviçreli Genel Sekreter Yardımcısı Julie Verhaar geçmiştir.

Uluslararası Af Örgütü’nün Vizyonu ve Misyonu

Uluslararası Af Örgütü’nün vizyonu, İnsan Hakları Evrensel Bildirisi ve diğer uluslararası insan hakları standartlarında belirtilen bütün insan haklarının herkes tarafından kullanıldığı bir dünyanın oluşturulmasıdır. Bu vizyonu yerine getirirken UAÖ’nün misyonu, bu haklara yönelik ağır ihlalleri önlemeye ve sonlandırmaya odaklanan araştırma yürütmek ve eylemlerde bulunmaktır.

Faaliyet Alanları

UAÖ’nün faaliyet gösterdiği insan hakları alanında ayrımcılık, cezasızlık, ekonomik sosyal ve kültürel haklar, gözaltı ve tutukluk, ifade özgürlüğü, iklim değişikliği, kadın hakları, LGBTİ + hakları, mülteci kakları ve polis şiddeti vardır. Bu faaliyetler üzerinden, insanlara bilinç oluşturmak, gündem oluşturmak, çok taraflı forumlara ve hükümetler arası örgütlere temsilci göndererek çalışmaları yönlendirme konusunda lobi faaliyeti yürütmek ve son olarak uluslararası antlaşmaların uygulanmasını sağlamak ve izlemek UAÖ’nün çalışma alanı olmuştur. UAÖ’nün son dönemde üzerine düştüğü faaliyetler ise; kadına yönelik şiddetin önlenmesi, silahlanmanın kontrolü, işkencenin önlenmesi, idam cezasının kaldırılması, çocukların silahlı çatışmalarda kullanılmasının önlenmesidir.

Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi

Uluslararası Af Örgütü Türkiye’nin kuruluşu, 1995 yılında İstanbul’daki Uluslararası Af Örgütü gönüllülerinin başlattığı inisiyatife dayanmaktadır. Gönüllü insanlar tarafından yürütülen faaliyetlerden sonra, Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi resmi olarak 2002 yılında kurulmuştur. Merkez ofisi İstanbul’da olan örgütün aynı zamanda Ankara’da, İnsan Hakları Eğitimi projesinin yönetildiği ofiside vardır. İstanbul, Ankara, İzmir, Eskişehir, Diyarbakır, Batman, Adıyaman, Malatya ve Van’da gönüllü ve üyelerden oluşan yerel grupları bulunmaktadır.

Özlem Dalkıran UAÖ Türkiye çalışmalarını başlatan ilk kişilerden olmakla birlikte aynı zamanda UAÖ Türkiye Şubesinin eski medya başkanı ve 2 dönem olmak üzere eski yönetim kurulu başkanı olmuştur. Şu an ise, Türkiye Şubesinin başkanı Kerem Dikmen ve direktörü ise Ece Ünver'dir.

UAÖ Türkiye Şubesi’nin ulusal düzeyde yürüttüğü kampanyalar ise; kadına yönelik şiddete son verilmesi ve Silahlanmanın Denetlenmesi kampanyalarıdır

Örgütün Türkiye Şubesi ise amacını şu şekilde açıklamıştır: “Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi’nin amacı; uluslararası hareketin nihai hedefi olan, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirisi ve diğer uluslararası insan hakları standartlarında belirtilen bütün insan haklarının herkes tarafından kullanıldığı bir dünyanın oluşturulması amacıyla katkıda bulunmaktır”

Finansman

Uluslararası Af Örgütü maddi gelirlerinin, büyük çoğunluğunu üyelik gelirleri ve bağışlarla finanse edildiğini ve hükümetlerden veya devlet kuruluşlarından bağış kabul etmediğini söylemektedir. UAÖ sitesinde;

    "Bu kişisel ve bağımsız bağışlar, UAÖ’ün tüm hükümetlerden, siyasi ideolojilerden, ekonomik çıkarlardan veya dinlerden tam bağımsız hareket etmesini sağlamakta. Hükümetlerden veya siyasi partilerden insan hakları araştırmaları için herhangi bir fon aramıyor ve kabul etmiyoruz ve yalnızca dikkatli bir şekilde incelenmiş işletmelerden destek kabul ediyoruz. Bireylerin bağışlarına yol açan etik kaynak yaratma yoluyla, evrensel ve bölünmez insan haklarını savunmamızda kararlı ve tereddütsüz durabiliyoruz. "