Çoğulcu Sistem

---

Çoğunluk sistemi (majority system, scrutin majoritaire), basit bir düşünceye dayanır. Bir seçim çevresinde en çok oyu alan parti, o seçim çevresindeki milletvekilliğini ve milletvekilliklerinin tümünü alır. Çoğunluk sistemi kendi içinde “tek-turlu çoğunluk sistemi ” ve “iki-turlu çoğunluk sistemi ” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

1. Tek-Turlu Çoğunluk Sistemi

Tek-turlu çoğunluk sisteminde belirli bir seçim çevresinde en çok oyu alan aday veya en çok oyu alan partinin bütün adayları seçilmiş olur.

a) Tek-İsimli Tek-Turlu Çoğunluk Sistemi

Tek-isimli tek-turlu çoğunluk sisteminde ülke her biri sadece bir milletvekili çıkaran seçim çevrelerine bölünür. Bu nedenle bu sisteme “dar bölgeli çoğunluk sistemi” de denir. İngiltere’de ortaya çıktığı için bu sisteme “İngiliz sistemi” isminin verildiği de olur. Günümüzde bu sistem, İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri ve bazı Anglo-Sakson ülkelerinde uygulanmaktadır.

Bu sistemde seçim tek turda yapılır. Bu turda bir seçim çevresinde en çok oyu alan aday seçilmiş olur. En çok oyu alan aday, diğer adayların aldıkları oyların toplamı ne olursa olsun seçilir. Bu sistemin en büyük avantajı, açık bir parlamento çoğunluğunun oluşmasına imkan vermesidir. Nihayette her seçim çevresinden sadece en çok oyu alan aday seçileceğine göre, seçmenler en güçlü iki aday arasında oy kullanma eğilimindedirler. Üçüncü bir adaya oy vermeleri durumunda oyları büyük ihtimalle ziyan olacaktır.

b) Listeli Tek-Turlu Çoğunluk Sistemi

Listeli tek-turlu çoğunluk sisteminde ülke her biri birden fazla milletvekili çıkaran seçim çevrelerine bölünür. Bu neden bu sisteme "geniş bölgeli çoğunluk sistemi" denir. Bu sistemde, partiler liste halinde o seçim çevresinin çıkaracağı sayıda aday gösterirler. Seçmen bir partiye yani listeye oy verir. Bu sistemde seçim tek turda yapılır. Bu turda bir seçim çevresinde en çok oyu alan parti, o seçim çevresindeki milletvekillerinin hepsini kazanmış olur.

Bu sistem Türkiye’de 1946-1960 yılları arasında uygulanmıştır. Bu yıllarda Türkiye’de her il, bir seçim çevresi olarak kabul edilmiştir. Bir ilde, diğer partilerden daha fazla oy alan parti, o ilin milletvekillerinin tümünü kazanıyordu.

2. İki-Turlu Çoğunluk Sistemi

İki-turlu çoğunluk sisteminde seçimin iki turda yapılması ihtimali vardır. Birinci turda bir aday veya bir parti bir seçim çevresinde geçerli oyların mutlak çoğunluğunu, yani yarıdan bir fazlasını elde edebilirse, o aday veya o partinin adayları seçilmiş olur. İkinci tura gerek kalmaz. Buna karşılık ilk turda hiçbir aday veya hiçbir parti mutlak çoğunluğu sağlayamamışsa, bir-iki hafta sonra bu seçim çevresinde ikinci tur oylama yapılır. Bu tura ilk turda en çok oy almış iki aday veya iki-parti veyahut belirli bir oranın üstünde oy almış adaylar veya partiler katılabilir. İkinci turda mutlak çoğunluk aranmaz. En çok oy alan aday kazanır.

a) Tek-İsimli İki-Turlu Çoğunluk Sistemi

Tek-isimli iki-turlu çoğunluk sisteminde de ülke her biri sadece bir milletvekili çıkaran seçim çevrelerine bölünür. Bu sistemde seçimin iki turda yapılması ihtimali vardır. Birinci turda, bir aday geçerli oyların mutlak çoğunluğunu, yani yarıdan bir fazlasını elde edebilirse, o aday seçilmiş olur. İkinci tura gerek kalmaz. Buna karşılık, ilk turda hiçbir aday mutlak çoğunluğu sağlayamamışsa, bir-iki hafta sonra, o seçim çevresinde, ikinci tur oylama yapılır. Bu tura ilk turda en çok oy almış iki aday veya belirli bir oranın üstünde oy almış adaylar katılabilir. İkinci turda mutlak çoğunluk aranmaz, en çok oyu alan kazanır.

b) Listeli İki-Turlu Çoğunluk Sistemi

Listeli iki-turlu çoğunluk sisteminde ülke her biri birden fazla milletvekili çıkaran seçim çevrelerine bölünür. Bu sistemde, partiler liste halinde o seçim çevresinin çıkaracağı sayıda aday gösterirler. Seçmen bir partiye yani listeye oy verir. Bu sistemde seçimin iki turda yapılması ihtimali vardır. Birinci turda, bir parti bir seçim çevresinde geçerli oyların mutlak çoğunluğunu, yani yarıdan bir fazlasını elde edebilirse, o partinin listesinde bulunan bütün adaylar seçilmiş olur. İkinci tura gerek kalmaz. Buna karşılık, ilk turda hiçbir parti mutlak çoğunluğu sağlayamamışsa, bir-iki hafta sonra, o seçim çevresinde, ikinci tur oylama yapılır. Bu tura ilk turda en çok oy almış iki parti veya belirli bir oranın üstünde oy almış partiler katılabilir. İkinci turda mutlak çoğunluk aranmaz, en çok oyu alan liste kazanır.