Uluslararası İlişkiler

LÜTFEN İNDEKS SAYFALARINA TANIM GİRMEYİNİZ.

Uluslararası İlişkiler Tarihi

Somali İç Savaşı

Arap Baharı

Avrupa Birliği'nin Entegrasyonu

Paris Antlaşması(1951)

Fransa,Almanya, Italya, Benelux ülkeleri arasında imzalanan Paris Antlaşması Avrupa Ülkeleri arasında oluşan ilk entegrasyon hareketidir.Avrupa Birliği için atılan ilk adımdır. Antlaşma ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kurulmuştur. Antlaşma 23 Temmuz 1952 yılında yürürlüğe girmiştir. Antlaşma’nın yürürlüğe girdikten sonra elli yıl boyunca yürürlükte kalması kararlaştırılmıştır. Paris Anlaşması metinleri 31 Ekim 1951 ile 16 Haziran 1952 tarihleri arasında tarafların yasama organlarınca onaylanmış ve 25 Eylül 1952’de AKÇT kurulmuş, Yüksek Otorite’nin Başkanlığına Jean Monnet atanmıştır. Topluluğun merkezi Lüksemburg olmasına rağmen, Ortak Meclis devamlı olarak Avrupa Konseyi’nin Strasbourg’taki salonunda faaliyetlerini yürütmektedir. Antlaşma’nın 1. Maddesinde , Antlaşmaya taraf olan devletlerin kendilerini, ortak market, ortak hedefler ve ortak kurumlar temelinde bir araya getirdiğini belirtiyor. Topluluğun amacı ise 2. Madde de belirtilmiştir.

Buna göre Topluluğun amacı:

1-Ekonomik genişlemeye katkıda bulunmak

2-İstihdamın geliştirilmesi

3-Yaşam standartlarının yükseltilmesi olarak belirtilmiştir.

Antlaşmaya göre Topluluğun kurumlarını, Danışma Kurulu tarafından desteklenen bir Yüksek Makam; Ortak Meclis; üye ülkelerin bakanlarını içerecek olan Özel Konsey ve Adalet Divanı oluşturur.

Yüksek Makam, Antlaşmada belirtilen amaçların yerine getirilmesini temin etmekle yükümlüydü. Makam, altı yıllığına atanan dokuz üyeden oluşuyordu. Üyeler sadece üye ülkelerden olacak şekilde ve her üye ülkeden bir kişi olacak şekilde seçiliyordu.

Meclis, Üye Devletlerin temsilcilerden oluşan ve Antlaşma ile kendisine verilen denetleyici yetkilerini kullanıyordu.

Özel Konsey'in görevi ise özellikle üye ülkeler ile Yüksek Otorite arasındaki eylemlerin uyumlu hale getirilmesidir. Bu yüzden Konsey ile Yüksek Otorite birbirlerine danışırlar ve bilgi alışverişinde bulunurlar.

Mahkeme’nin görevi ise Antlaşma’nın uygulama düzenlemelerinin yorumlanması ve uygulanmasında hukukun üstünlüğünü sağlamaktır. Mahkeme, altı yıllığına atanan yedi yargıçtan oluşur.

Roma Antlaşması (1957)

AKÇT’nin kurulmasından sonra AKÇT’ye taraf olan ülkeler; ekonomik bütünleşmeyi gerçekleştirmeden siyasi bütünleşme çabalarının başarısızlığa uğrayacağını anlamışlar ve bu doğrultuda ekonomik bütünleşme çabaları yoğunluk kazanmıştır. 1955 yılında Messina’da toplanan AKÇT’ye üye altı ülkenin Dışişleri Bakanları, kendi aralarında başkanlığını Belçika Dışişleri Bakanı Paul Henry Spaak’ın yaptığı bir komiteyi kurarak; Avrupa inşasında yeni adımların atılması için çalışmalar yapılmasını kararlaştırdılar. AKÇT’nin Danışma Komitesi; 1956 yılında Spaak Raporu diye bilinen stratejisini açıkladı. Spaak Raporu, iki alanda daha entegrasyona gidilmesini önerdi.

1) Nükleer Enerji üretimi.

2) Ortak bir pazarın oluşturulması.

Hazırlanan rapor, bu ülkeler tarafından olumlu olarak karşılandı. Bunun sonucunda AKÇT’ ye üye altı ülke 25 Mart 1957 tarihinde İtalya’nın başkenti Roma’da bir araya gelerek, Roma Antlaşmasını imzaladılar. Bu konferansta alınan kararlar ışığında, 1957 yılı Mart ayında Roma Antlaşmaları olarak bilinen, biri Avrupa Ekonomik Topluluğu’nu (AET), biri Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu’nu (EURATOM) yaratan antlaşmalar imzalanmıştır. 248 madde ve protokollerden oluşan Roma Antlaşması 1 Ocak 1958'de yürürlüğe girdi ve AET'ye hukuken uluslar üstü bir kuruluş olma niteliği kazandırdı. Roma Antlaşması; Fransa, Almanya, İtalya, Belçika, Lüksemburg ve Hollanda arasında imzalanmış olup, kömür ve çeliğin yanı sıra diğer sektörlerde de ekonomik bir birlik kurmayı amaçlamaktadır. Bugünkü Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi, Adalet Divanı gibi önemli AB kurumları büyük ölçüde, Roma Antlaşması ile şekillenmiştir. Roma Antlaşması ile genel olarak şunlar hedeflenmektedir:

- 12 yıl içinde iç pazarda ticarete yönelik tüm engellerin kaldırılıp, ortak bir pazar oluşturulması.

- 3. Ülkelere yönelik “ortak gümrük tarifesinin oluşturulması.

- Üye Ülkeler arasında malların, sermayenin, hizmetin ve kişilerin serbest dolaşımının önündeki engellerin kaldırılması.

- Ortak Tarım Politikasının oluşturulması.

- Avrupa Sosyal Fonu’nun ve Avrupa Yatırım Bankası’nın kurulması

Boş Sandalye Krizi (1965)

Avrupa Birliği tarihindeki başlıca kriz örneklerinden birisi olan “Boş Sandalye Krizi”, dönemin Avrupa Komisyonu Başkanı Walter Hallstein’in Ortak Tarım Politikası (OTP) ile ilgili mali düzenlemeleri içeren önerisi ile başladı. Topluluğun öz kaynaklarının geliştirilmesini içeren bu öneri, ayrıca Avrupa Parlamentosu’nun bütçe üzerindeki yetkilerini genişletmekte ve Avrupa Komisyonu’nun rolünü güçlendirmekteydi. Walter Hallstein’ın bu önerisini, üye devlet hükümetlerine danışmadan bir Devlet Başkanı gibi hareket ederek almasına karşı çıkan Fransa Devlet Başkanı Charles de Gaulle, aynı zamanda Roma Antlaşması’nda 1 Ocak 1966’da yürürlüğe girmesi şarta bağlanan, birtakım konularda Konsey’de oy çokluğuyla karar alınması usulünün kullanımına da itiraz etmekteydi.

Charles de Gaulle’a göre, egemenlikten taviz verilmesi ve uluslararası bir örgütte yapılan karar oylamalarında azınlıkta kalınması kabul edilebilir bir şey değildi. Nitelikli çoğunluğa yönelik aleyhtarlığı ve AET yasaması üzerinde ulusal veto hakkı konusundaki ısrarcılığını devam ettiren de Gaulle, Temmuz 1965’ten Ocak 1966’ya kadar AET’nin Bakanlar Konseyi ve Daimi Temsilciler Komitesi (COREPER) toplantılarına katılmayı reddederek Konsey ve COREPER toplantılarını boykot etti ve görüşmelerde sandalyesinin boş kalmasına sebep oldu. Konsey’in yedi ay boyunca karar alma süreçlerini kilitleyen “boş sandalye krizi”, “Lüksemburg Uzlaşısı” ile sona erdi. 28-29 Ocak 1966’da Lüksemburg’da bir araya gelen AET dışişleri bakanları, OTP ile ilgili geçici mali düzenlemenin Avrupa Komisyonu ve Avrupa Parlamentosu’na tanınan ilave yetkiler olmaksızın uygulanmasına karar verirken, nitelikli çoğunluk ile ilgili olarak Lüksemburg Uzlaşısını kabul etti. Bu nitelikli çoğunluk konusunda anlaşmama anlaşmasıydı. Buna göre, nitelikli çoğunluk ilkesi geçerliliğini korurken, “çok önemli konularda, müzakerelerin oy birliği ile bir anlaşma sağlanana kadar devam etmesi gerektiği” kabul ediliyordu. Lüksemburg Uzlaşısı, üye devletlerin birbirlerinin çıkarları konusundaki bilincini yükseltirken diğer taraftan, hayati çıkarların söz konusu olmadığı konularda bile Konseyi oylamaya davet etmekteki gönülsüzlüklerini artırdı. Bu durum, uzun bir süre Konsey’de etkin bir şekilde karar alınabilmesinin önünü tıkadı.

Avrupa Tek Senedi (1986)

Avrupa Tek Senedi 17 Şubat 1986’da Lüksemburg’da, yeni üyeler de dahil olmak üzere dokuz Üye Devlet tarafından imzalanmıştır. Senet 1 Temmuz 1987 yılında ise yürürlüğe girmiştir. Senedin en önemli özelliklerinden biri Avrupa Ekonomik Topluluğu’nu kuran Roma Antlaşması’nda ilk köklü değişiklikler yapmasıdır. Senedin bir diğer önemi ise Avrupa Birliği Ortak Pazarı ve Avrupa Politik İş Birliği’ni resmen başlatmasıdır.

Anlaşma ortak dış ve iç politika, tek bir Avrupa para birimi kullanımı, ve tek bir pazar kurmayı amaçlayan bir anlaşmadır. Avrupa Tek Senedi 1992 de Avrupa Birliği’nin kurulması ile tamamlanmıştır. 1992’de malların,kişilerin, hizmetlerin, serbetçe dolaşıldığı bir Tek Pazar kurulmuştur bu yüzden Avrupa Birliği içinde 4 özgürlük olarak adlandırılır.

Avrupa Tek Senedinin temel hükümleri:

-Birliğin gücünün yayılması

-Yeni politikaların kurulması: Parasal Politika, Sosyal Politika, Ekonomik ve Sosyal Bağlılık, Araştırma ve Teknolojik Gelişim, Çevre, Dış Politika alanında işbirliği

-Bakanlar Konseyi’nin geliştirilmesi

-Avrupa Parlementosunun rolünü artırma

Avrupa Tek Senedi Jacques Delors’un Başkanlığındaki komisyon ile 1992 de tamamlanmıştır.Senedin getirdiği diğer bir gelişme ise karar alma sürecinde yapılan değişiklikti. ATS’de, Bakanlar Konseyi içinde karar alma sürecinde kullanılan yeni sistem olarak nitelikli oy çoğunluğu adlı bir karar alma süreci getirildi. Karar alma sürecini kolaylaştırmak ve sık sık tekrar eden gecikmeleri engellemek için ‘fikir birliği’ yerine bu sisteme geçilmiştir.

Senet ile birlikte bazı kurumsal değişiklikler de oldu. ATS ile hükümet başkanlarının zirvelerini resmileştiren bir kurum olan Avrupa Konseyi kuruldu. Fakat, bu kurumun karar alma gücü yoktu.

Bir diğer yenilik ise Parlamento’nun rolünün arttırılması oldu. Parlamento, Topluluğun yasama sürecini Avrupa Birliği Konseyi ile birlikte yürütecekti.

Birliğin gücünü arttırmak için yeni politikalar ve gelişmeler kabul edildi. Bu politikalar ise Para Politikası, Sosyal Politika, Ekonomik ve Sosyal Uyum, Çevre, Araştırma ve Teknoloji Gelişim, Dış Politika alanlarında iş birliğidir.

Maastrict Antlaşması (1992)

Maastricht Antlaşması veya diğer bir adıyla Avrupa Birliği Antlaşması, Avrupa Topluluğu üye ülkeleri tarafından 1992’de imzalanan ve Topluluğun resmi olarak Avrupa Birliği adını almasını sağlayan bir antlaşmadır. Antlaşma 1 Kasım 1993’de yürürlüğe girmiştir. Bu Antlaşma’da, Parasal Birliğin 1999 yılına kadar tamamlanmasına, Avrupa Birliği Üye Ülkelerinin vatandaşlarının Avrupa Birliği vatandaşı olarak kabul edilmesine, Ortak Dış ve Güvenlik ile Adalet ve İşişlerinde İşbirliği Politikalarının meydana getirilmesine karar verilmiştir. Antlaşma ile ayrıca üç sütunlu bir Avrupa Birliği yapısı oluşturuldu. Buna göre, yapının ilk sütununu Avrupa Toplulukları (AKÇT, AET ve EURATOM), ikinci sütununu ‘Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası’ ve son olarak üçüncü sütununu ise ‘Adalet ve İçişleri’ oluşturuyordu.

Antlaşma’da, Ekonomik ve Parasal Birlik’i düzenleyen maddeler yer aldı. Buna göre üye ülkelerin yerine getirmesi gereken bazı kriterler belirlenmiştir. Bu kriterler, düşük enflasyon oranı, para politikalarında istikrar ve uzun vadeli faizler ve kamu maliyesinde düşük açıktır.

Maastricht Antlaşması ile birlikte AB’nin ‘üç sütunu’ oluşturuldu.

Bunlardan ilki, ulusüstü bir yapıya ve güce sahip Komisyon, Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Adalet Divanı’nın yer aldığı bir sütundu. İkinci ve üçüncü sütunlar ise daha çok hükümetler arası kararların alındığı bir yapıya sahiptiler.

Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası (ODGP) sütunu, kararların daha çok nitelikli çoğunluk ile alındığı hükümetler arası bir etkiye sahipti. Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası ile ‘Ortak Savunma’ Politikası oluşturulması da planlanıyordu.

Adalet ve İçişlerinde İşbirliği sütununun kurulması sonucunda ise, devletlerarası, göç ve siyasi iltica alanlarındaki işbirliğini artırmak amacıyla ortak bir kuruluş olan Avrupa Polis Ofisi kurulmuştur. (EUROPOL)

Antlaşma ile ayrıca Avrupa Parlamentosu’nun yetkileri artırıldı ve genişletildi. Antlaşmadan sonra, bazı hallerde Konsey ile ortak karar alabilmelerini sağlayacak olan bir sistem oluşturuldu.

Avrupa Bölgeler Komitesi de Maastricht Antlaşması ile kuruldu. Bu Komite’nin amacı, AB’nin yerel ve bölgesel temsilcilerinin seslerinin duyulmasına imkân vermekti.

Amsterdam Antlaşması (1997)

Amsterdam Antlaşması 2 Ekim 1997 yılında 15 üye ülke tarafından imzalanarak, 1 Mayıs 1999 yılında yürürlüğe girmiştir. Antlaşma, 1992 yılında imzalanan Maastricht Antlaşması’nın koşullarını değiştirmek için düzenlenmiştir.

Amsterdam Antlaşması ile birlikte Avrupa Parlamentosu’nun yetkileri artmış; Avrupa Birliği vatandaşlığı, demokrasi, bir hak ve özgürlükleri gibi konularda yeni vurgular yapılmıştır.

Antlaşma’nın en büyük değişimlerinden biri ise Avrupa Parlamentosu’nu, yasama sürecinde Avrupa Birliği Konseyi ile eşit seviyeye getirmekti. Buna göre, ‘ortak karar usulü’ de denilen (co-decision) prosedür uygulanmaya başlandı.

Bir diğer hedef ise Birlik’te istihdam ve sosyal koruma politikaları sağlamaktı. Bu politika, Üye Devletleri, işsizlik problemlerini çözmek için beraber hareket etmelerini teşvik ediyordu.

Antlaşma’nın önemli değişikliklerinden bir diğeri ise Birliği dış dünyada temsil edebilecek olan Ortak Güvenlik ve Dış Politika Yüksek Temsilciliği’ni ortaya çıkardı.

Maastricht Antlaşması’nda oluşturulan ‘üç sütun’ ile ilgili de değişiklikler içeriyordu. Amsterdam Antlaşması’na göre ‘üçüncü sütun’ bir istisna dışında birinci sütuna transfer edildi. Üçüncü sütunda sadece ‘Cezai konularda polis ve yargı işbirliği’ kaldı. Bu transfer sonucunda önceden hükümetler arası kararlar alınan konularda artık ulusüstü kararlar alınacaktı.

Schengen Antlaşmaları da Avrupa Birliği yasalarına eklenmiştir . Bunun sonucunda üye devletler arasında iş birliği daha fazla artmıştır.

Nice Antlaşması (2001)

Avrupa Birliği’nin son genişleme süreciyle ulaşacağı üye sayısı ve bunun getireceği kurumsal büyüklük ve bürokrasi düşünülerek kurumsal reformlar yapılması öngörülmüştür. Bu kapsamda, 14 Şubat 2000’de başlayan Hükümetler arası Konferans Aralık 2000’de gerçekleştirilen Nice Zirvesi’yle sonuçlandırılmıştır. 26 Şubat 2001’de imzalanan Nice Antlaşması Şubat 2003’te yürürlüğe girmiştir. Nice Antlaşması’yla Avrupa Konseyi, Avrupa Parlamentosu’ndaki üye ülkelerin oy dağılımları ve Avrupa Komisyonu üye sayıları yeni katılacak ülkeleri de kapsayacak şekilde yeniden düzenlenmiştir. Avrupa Adalet Divanı’nın yapısında ve yetkisinde değişikliklere gidildi.Güçlendirilmiş işbirliği ilkesi benimsendi. Ortak Dış ve Güvenlik Politikası’nın askeri ve savunma konuları dışında kalan alanları da bu kapsama dahil edildi. Ulusal yargı mercileri arasında işbirliğini sağlayarak, suçlularının takibini ve cezaların icrasını koordine etmek üzere 3. Sütunda adli işbirliği için bir Avrupa birimi olan Eurojust oluşturuldu. AB Komisyon Başkanının rolü güçlendirildi. İşbirliğinin güçlendirilmesi amaçlanmıştır. Ceza işlerinde, polis ve yargı alanlarında karar alma mekanizmalarının etkin hale getirilmesi hedeflenmiştir. Ayrıca 2000 Aralık tarihli Nice Zirvesi’nde “AB Temel Haklar Şartı” hazırlanıp AB kurumları olan Komisyon, Konsey ve Parlamento tarafından imzalanarak ilan edildi.

Lizbon Antlaşması (2009)

18–19 Ekim 2007 tarihlerinde düzenlenen Gayri-Resmi Zirvede AB’nin kurumsal yapısına bazı değişiklikler getiren ve üzerinde siyasi mutabakat sağlanan Lizbon Antlaşması, 13 Aralık 2007 tarihinde AB Zirvesi marjında Lizbon’da imzalanmıştır. Roma Antlaşması’ndan bu yana ekonomik, siyasi ve sosyal bütünleşme yolunda büyük ilerlemeler kaydetmiş olan Birlik, öngörülen genişleme süreci nedeniyle, başta kurumsal yapılanma ve karar alma mekanizmaları olmak üzere, yeni bir yapılanmaya ihtiyaç duymuştur.

Lizbon Antlaşması ile getirilen önemli değişiklikler şu şekilde özetlenebilir : “Avrupa Topluluğu” ve “Topluluk” ifadeleri “Birlik” ile değiştirilerek Avrupa Birliği’ne tüzel kişilik kazandırılması, Üye ülkeler tarafından oy birliğiyle 2,5 yıllık süre için bir AB Konseyi Başkanı’nın atanmasının yanı sıra, altı aylık dönem başkanlığı sisteminin, üç ülkenin 18 aylık bir başkanlık takımı oluşturması ile değiştirilmesi, Dış politikada etkililiğin artırılması amacıyla “AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi” makamının oluşturulması ve Yüksek Temsilci’nin, AB Dışişleri Bakanlar Konseyi’ne de başkanlık etmesi, Avrupa Komisyonu’nun üye sayısının 2009 yılından itibaren Üye Devlet sayısının üçte ikisi olmasının öngörülmesi, Ulusal parlamentoların, Komisyon tarafından halihazırda gayrı-resmi olarak yapılan bilgilendirmenin, sekiz hafta içinde Antlaşma’da belirlenen kurum tarafından yapılması şartı ile karar alma süreçlerine yakınlaştırılması, Olağan yasama usulü olarak tanımlanan ortak karar alma usulünün kapsamının genişletilmesi ile Avrupa Parlamentosu’nun rolünün güçlendirilmesi ve AP’ye aynı zamanda Komisyon başkanını seçme yetkisinin tanınmasıdır.

Ayrıca Temel Haklar Şartı hukuki olarak bağlayıcı hale gelmiştir.