Devletler

TUİÇ Sözlük sitesinden
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla

Devlet, bir hükümet tarafından kontrol edilen ve üzerinde nüfus yaşayan ülkesel bir varlıktır.Devletin hükümeti daha yüksek bi otoriteye hesap vermez ve ülkesi üzerinde egemenlik kullanır, kanunlar yapar ve uygular, vergi toplar, vs. Bu egemenlik, diplomatik ilişkiler ve genellikle Birleşmiş Milletler'de (BM) üyelik yoluyla diğer diplomatik devletler tarafından tanınır ve kabul edilir. Ülkede yaşayan nüfus,siyasal ve toplumsal yaşama katılım için kurumlar geliştirdiği ölçüde bir sivil toplum oluşturur. Herhangi bir grup kimliğini paylaşan nüfusun tamamı veya bir kısmı, kendisini bir ulus olarak görebilir. Devletin hükümeti halk tarafından kontrol edildiği ölçüde demokrasidir. Devlet, ulus, ülke kavramları, siyaset yaşamında ve bir ölçüde uluslararası ilişkiler akademisyenleri arasında belirsiz olarak ve genellikle hükümetleri ifade etmek için kullanılır. Uluslararası ilişkilerdeki devlet (state) kavramıyla ABD'deki (United States) eyaletler (state) aynı şey değildir.

Az sayıda istisna dışında, her devletin bir başkenti (ülkeyi yöneten hükümetin bulunduğu yer) ve genellikle devlet adına hareket eden tek bir kişisi vardır. Bu kişiye devlet lideri denir. Genellikle bu kişi, hükümetin başı (başbakan gibi) veya devletin başıdır (cumhurbaşkanı, kral veya kraliçe gibi). ABD gibi bazı ülkelerde aynı kişi hem hükümetin hem de devletin başıdır. Diğer ülkelerde, başkanın veya hanedanın ve hatta başbakanın konumları semboliktir. Her halükarda devlet lideri dediğimiz kişiler, en güçlü siyasal figürlerdir ve bu figürler ister demokratik olarak seçilmiş veya ister diktatör olsun, uluslararası ilişkilerde kilit kişiliklerdir. Aktör olarak devlet, bireysel liderlerin yanında devlet adına hareket eden dışişleri bakanlığı gibi bürokratik örgütleri de kapsar.

Uluslararası sistem, dünya devletleri arasında belirli kurallara ve etkileşim örüntülerine uygun olarak yapılandırılmış bir ilişkiler bütünüdür. Bu kuralların bazıları açık bazıları ise örtülüdür. Bunlar arasında, kimlerin sisteme üye olarak görüleceği, üyelerin hak ve sorumlulukları ve devletler arasında normalde ne tür eylem ve tepkilerin gerçekleştiği gibi kurallar vardır.

Halkı, genellikle dil ve kültürü de kapsayan bir ulusal kimlik duygusunu paylaşan devletler ulus-devletlerdir. Ulusların kendi devletlerine sahip olması gerektiği fikri son 200 yıldır yayıldı. Günümüzdeki devletlerin büyük bir kısmı ulus-devletlerdir.Fakat İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana Asya ve Afrika'nın büyük bir kısmında gerçekleşen sömürgelerin özgürleşme süreci, bunlara, bazıları ulus-devlet olmayan çok sayıda yeni devlet eklendi. Şu andaki çatışma savaşların temel kaynağı, algılanan uluslarla mevcut devlet sınırlarının genellikle örtüşmemesidir. İnsanlar, hükümetlerinin temsil etmediği bir ulusla kendilerini özdeşleştirdiklerinde,kendi devletlerini kurmak ve böylece ülkeleri ve meseleleri üzerinde egemenlik sahibi olmak için mücadele edebilir.

Eski sömürgelerin bağımsızlıklarını kazanması ve daha yakın zamanda büyük çok-uluslu devletlerin (Sovyetler Birliği, Yugoslavya ve Çekoslovakya) daha küçük devletlere bölünmesi, dünyadaki devlet sayısını artırdı. Tam sayı, yarı-devlet olan siyasi birimlerin statüsüne bağlı olup, siyasal birimler aasındaki birleşme veya ayrılıklarla birlikte sürekli değişmektedir. 2013 yılında BM'nin 193 üyesi vardı.

Amerika gibi büyük devletlerden yalnızca birkaçının özellikle büyük bir askeri ve ekonomik güç etkisi vardır. Bunlar büyük güç olarak adlandırılır. Büyük güçlerin gerçek anlamda küresel etkiye sahip olan en güçleri, süpergüç olarak anılır. Bu terim, Soğuk Savaş döneminde ABD ve Sovyetler Birliği'ni ifade ederken, şimdi sadece ABD'yi içermektedir.

Diğer bazı siyasi birimler, resmen devlet olarak tanınmadıkları halde genellikle devlet veya ülke olarak anılır. Bunların en önemlisi Tayvan'dır. Uygulamada bağımsız hareket etmesine rağmen, Çin'in ülke üzerinde başka güçler tarafından resmen tanınmış talepleri vardır ve BM üyesi değildir. Resmi sömürge ve bağlı bölgeler hala var ve bunların statüleri gelecekte değişebilir.[1]







  1. Goldstein Joshua S.,Pevehouse Jon C. Uluslararası İlişkiler. 1. Baskı. İstanbul: BB101 Yayınları, 2015. s.50-51.