BRICS

BRICS Liderleri

Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in ortaklığı sonucunda 2006 yılında BRIC kurulmuştur. Bu informal kuruluşun son üyesi olan Güney Afrika’nın 2010 yılında katılması sonucu grup, BRICS adını almıştır. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in ön ayak olması sonucunda ilk Bakanlar Toplantısı New York’ta BM Genel Kurul Toplantısı çerçevesinde yapıldı. BRICS ülkeleri, beş yükselen ekonomiyi temsil etmenin yanı sıra, bölgesel ve gelişmekte olan ülkeleri de temsil etmektedirler.

BRICS’in Tarihçesi

Soğuk Savaş sonrası uluslararası arenada ABD hegemon bir güç haline gelmiş ve tek kutuplu bir dünya düzeni hakim olmuştur. Bu sistem, 2000’li yıllarda yeni rakiplerin ortaya çıkması ile bozulmaya başlamıştır. Meydana çıkan yeni rakipler, mevcut düzenden rahatsızlık duyan, uluslararası örgütlerin Batı ve ABD etkisi altında kaldığını düşünen, bu örgütlerin kendilerini yeteri kadar temsil etmediğini düşünen ülkelerdir. BRICS ve MIKTA ülkeleri de bu şekilde düşündükleri için kendilerini daha iyi temsil edebilmek adına bu grupları kurdular.

Yeteri kadar kurumsal olduğu ve uzun soluklu olacağı düşünülmeyen BRICS’in ise ekonomik gücü giderek artmaktadır. Dünyanın reel gayri safi yurtiçi hasılası (GSYİH) içindeki BRICS payı 2001 yılında %8 iken 2023 yılında %32,1'e yükselmiştir. 2023 itibarıyla BRICS ülkeleri dünya nüfusunun %41'ini, dünya GSYİH'sinin %32,1'ini ve dünya ticaretinin %18'ini oluşturmaktadır. BRICS’in ortaya çıkışı 2008 mali krizine denk gelmiştir ve bu geçen sürede grup üyesi devletler düzenli olarak büyümeye devam ederken Batı dünyası ise göreceli bir düşüş yaşamıştır. Charles Kupchan’ın 2014 yılında kaleme aldığı makalesine göre dünyanın en büyük beş ekonomisi ABD, Çin, Japonya, Almanya ve Fransa olurken, Bu sıralamanın 2050 senesinde değişeceği ve Çin, Hindistan, Brezilya, Rusya ve ABD olacağını belirtmiştir. Günümüzde ise bu sıralamanın değişmeye başladığını söylemek mümkündür. Güncel sıralama; ABD, Çin, Japonya, Almanya ve Hindistan şeklindedir. Kupchan’ın öngördüğü ilk 5 büyük ekonomilerden dört tanesi BRICS ülkelerini oluşturmaktadır.

BRICS ve Küresel Güç Kayması

Kuzeyden güneye güç kaymasının yaşanması, BRICS ile ilgili sıkça yapılan vurgulardan biridir; fakat bu kayma durumunu sadece bu gruba atfetmek doğru değildir. Bazı BRICS ülkeleri büyüme ivmesi kaybederken diğer yükselen güçler ivme kazanmaktadır. Örneğin, Meksika, Endonezya ve Türkiye gibi ülkeler, ekonomik büyüme açısından önemli yükselen piyasa ekonomileri olarak öne çıkmaktadır. 2023 verilerine göre, BRICS+ olarak adlandırılan genişletilmiş BRICS bloğu, küresel ekonomik ve politik dengeleri yeniden şekillendirme potansiyeline sahiptir.

Kuzeyden güneye güç kaymasının yaşanması, BRICS ile ilgili sıkça yapılan vurgulardan biridir; fakat bu kayma durumunu sadece bu gruba adletmek doğru değildir. Bazı BRICS ülkeleri büyüme ivmesi kaybederken diğer yükselen güçler ivme kazanmaktadır.

Bazı analistlere göre BRICS, mevcut liberal düzene karşı gelmektedir; fakat bu görüşün tam tersini düşünüp, liberal düzen karşıtlığının kendi içlerinde olduğu görüşü de mevcuttur. BRICS’in yaptığı açıklamaya göre, kendilerinin herhangi bir Batı veya liberal düzen karşıtlığı bulunmamaktadır. Bu grubun üye ülkeleri Birleşmiş Milletler (BM), Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası ve Dünya Ticaret Örgütü (WTO) gibi örgütlerde yer almaktadırlar. Liberal düzen içerisindeki sorunlar ise ekonomik, göç, Avrupa Birliği içerisinde otoriter yönetimin varlığı ile ilgilidir. 2008 mali krizin ardından birçok devlette ekonomik ve sosyal kaygılar artmıştır, bu durum Avrupa’yı diğer bölgelere göre daha az etkilemiştir. 2011 Suriye İç Savaşı sonucunda Avrupa’ya artan göçler ve bununla birlikte artan nüfus Avrupa içerisinde huzursuzluğa yol açmıştır. Bunun yanı sıra, göçler sonucunda Avrupa’da milliyetçilik büyük bir ivme kazanmıştır. Macaristan ve Polonya’da otoriter liderlerin başta olması liberal düzene zarar vermektedir.

BRICS’in Genişlemesi

BRICS grubu, başlangıçta Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin'in oluşturduğu bir ortaklık olarak 2006 yılında kurulmuş, 2010 yılında Güney Afrika'nın katılımıyla BRICS adını almıştır. Ancak, grubun genişleme süreci burada sona ermemiştir. BRICS, 2023 yılında tarihindeki en büyük genişlemeyi gerçekleştirmiştir. Arjantin, Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin katılımıyla, BRICS sadece ekonomik değil, aynı zamanda küresel politik etkisini de artırmayı başarmıştır.

Bu genişleme, BRICS’in küresel bir güç merkezi olarak konumunu pekiştirmiştir. Üye ülkeler, dünya nüfusunun %41’ini, dünya GSYİH'sinin %32,1’ini ve dünya ticaretinin %18’ini oluşturmaktadır. Genişlemenin ardından, BRICS bloğu, "BRICS+" olarak anılmaya başlanmıştır ve bu yeni yapı, küresel ekonomik ve politik dengeleri yeniden şekillendirme potansiyeline sahiptir.

BRICS Üyelik Durumu:

1. 🇧🇷 Brezilya
2. 🇷🇺 Rusya
3. 🇮🇳 Hindistan
4. 🇨🇳 Çin
5. 🇿🇦 Güney Afrika
6. 🇪🇬 Mısır
7. 🇪🇹 Etiyopya
8. 🇮🇷 İran
9. 🇦🇪 Birleşik Arap Emirlikleri

Resmi Olarak Katılmak Üzere Davet Edilenler:

1. 🇸🇦 Suudi Arabistan

Resmi Olarak Üyelik Başvurusunda Bulunanlar:

1. 🇩🇿 Cezayir
2. 🇦🇿 Azerbaycan
3. 🇧🇭 Bahreyn
4. 🇧🇩 Bangladeş
5. 🇧🇾 Belarus
6. 🇧🇴 Bolivya
7. 🇨🇺 Küba
8. 🇰🇿 Kazakistan
9. 🇰🇼 Kuveyt
10. 🇲🇾 Malezya
11. 🇵🇰 Pakistan
12. 🇵🇸 Filistin
13. 🇸🇳 Senegal
14. 🇹🇭 Tayland
15. 🇹🇷 Türkiye
16. 🇻🇪 Venezuela
17. 🇾🇪 Yemen
18. 🇿🇼 Zimbabve

BRICS'e Katılmak İçin İlgi Gösterenler:

1. 🇦🇴 Angola
2. 🇨🇲 Kamerun
3. 🇨🇫 Orta Afrika Cumhuriyeti
4. 🇨🇩 Demokratik Kongo Cumhuriyeti
5. 🇨🇬 Kongo Cumhuriyeti
6. 🇬🇭 Gana
7. 🇳🇬 Nijerya
8. 🇸🇸 Güney Sudan
9. 🇸🇩 Sudan
10. 🇹🇳 Tunus
11. 🇺🇬 Uganda
12. 🇨🇴 Kolombiya
13. 🇸🇻 El Salvador
14. 🇳🇮 Nikaragua
15. 🇵🇪 Peru
16. 🇦🇫 Afganistan
17. 🇮🇩 Endonezya
18. 🇮🇶 Irak
19. 🇱🇦 Laos
20. 🇲🇲 Myanmar
21. 🇱🇰 Sri Lanka
22. 🇸🇾 Suriye
23. 🇻🇳 Vietnam

Bu genişleme, BRICS'in dünya sahnesindeki rolünü ve etkisini artırarak, örgütü daha geniş bir ekonomik ve politik platforma taşımıştır. Genişleme süreci, grubun sadece mevcut üyeleri için değil, aynı zamanda küresel güneydeki birçok ülke için de çekici hale gelmesini sağlamıştır. Bu durum, BRICS'in gelecekteki küresel düzenin şekillenmesinde önemli bir aktör olarak konumlanmasına katkıda bulunmaktadır.

BRICS’in İç Dinamikleri ve Zorluklar

BRICS içerisinde bazı sorunlar da mevcuttur. Brezilya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika BRICS’i güney-güney iş birliği olarak adlandırırken, Rusya ise kuzey ve güney arasındaki köprü olarak adlandırmaktadır. Bir diğer sorun ise Brezilya’nın siyasi değişikliklere eğilim göstermesidir. Örneğin, 2018’de iktidara gelen yeni Başkan Bolsonaro, stratejik ortaklar konusunda yeniliğe gitmesi ve ABD’ye yaklaşması, Brezilya’nın BRICS’ten çıkacağını dair haberleri de beraberinde getirmiştir. Ancak, bu spekülasyonlar gerçekleşmemiş ve Brezilya BRICS içindeki yerini korumuştur.

BRICS ülkelerinin üzerinde durulan iki temel noktası vardır. İlki, “egemenlik” kavramı iken bir diğer nokta ise “içişlerine müdahale edilmemesi”dir. Bunun sebebi, Çin’in ve Rusya’nın geçmişine ve bugününe bakıldığında bu iki alanda da sorunların mevcut olmasıdır. Rusya ve Çin, tarihte yayılmacı ülkeler olarak bilindikleri için günümüzde egemenlik onlar için önemli bir noktadır. Diğer husus olan içişleri müdahale edilmemesi ise her iki ülkenin de günümüzde bu konuda sorun yaşıyor olmasıdır.

BRICS ve Yeni Kalkınma Bankası

BRICS’in en önemli kurumsal girişimlerinden biri olan Yeni Kalkınma Bankası (NDB), 2015 yılında Şanghay’da kurulmuştur. Bu banka, üye ülkelerden herhangi birinin mali sorun yaşaması durumunda destek sağlayacak bir yapıya sahiptir. NDB'nin amacı, altyapı ve sürdürülebilir kalkınma projelerini finanse etmek ve üye ülkelerin ekonomik kalkınmasını desteklemektir. 2023 yılına gelindiğinde, NDB'nin kredi portföyü 30 milyar doları aşmış ve bu, bankanın küresel finansal sistemdeki rolünü pekiştirmiştir.

Sonuç olarak, BRICS'in uluslararası arenada giderek artan bir öneme sahip olduğu açıktır. Üye ülkeler arasındaki iş birliği ve dayanışma, BRICS'in küresel ekonomik ve politik dengelerde önemli bir aktör olmasını sağlamaktadır. Ancak, iç dinamikler ve küresel jeopolitik değişiklikler, BRICS'in gelecekteki rolünü belirleyecek önemli faktörler arasında yer almaktadır. Hazırlayan: Dilek Keçeci

Kaynakça

1. Li, L. "BRICS: A Limited Role in Transforming the World." Strategic Analysis Journal 43, no. 3 (2019): 190-203.
2. Kupchan, Charles. "Reordering Order: Global Change and the Need for a New Normative Consensus." Transatlantic Academy Paper Series, April 2014.
3. Lagutina, Maria L. "BRICS in a World of Regions." Third World Thematics: A TWQ Journal 4, no. 1 (2019): 1-19.
4. BRICS Joint Statement on the Expansion of BRICS. 2023.
5. New Development Bank (NDB). Annual Report. 2023.