İktisat

İlk ve Orta Çağlarda İktisadi Düşünce

Dini Bazda İktisadi Düşünce

Yahudiliğin Sosyal ve Ekonomik Doktrinleri

Sosyal ve iktisadi eylem özelliği taşıyan; Yahudiliğin ana kaynağı olan kutsal kitaba dayanarak iktisadi doktrin ve düşünceleri tanıyıp inceleyeceğiz. Tevrat'a göre (Ahd-i Atik) toprakta özel mülkiyet olamaz, kitapta buna işaret eden ifadeler vardır.

"Rabb'indir yeryüzü ve onun doluluğu" (Mezmur,XXIV,1) "Ve yer, daimi surette satılmayacaktır.Çünkü yer benimdir."(Levililer,XXV,23)

Topraktan yararlanma da bazı koşullara bağlanmıştır.Örneğin toprak her yedi yılda bir boş bırakılacak ekilmeyecektir. Bunun kutsal kitapta geçen ifadeler üzerine düşünülmesi sonucu ortaya çıktığı veya nadas ihtiyacının karşılanmasından ileri geldiği düşünülür.

"Ve Rabb yaptığı işi yedinci günde bitirdi ve yaptığı bütün işin yedinci gününde istirahat etti. Ve Rabb yedinci günü mübarek kıldı ve onu takdis etti." (Tekvin,II,2-3) "Tarlanı altı yıl ekeceksin ve bağıını altı yıl budayacaksın ve mahsulünü devşireceksin. Fakat yedinci 7yılda tarlanı ekmeyeceksin ve bağını budamayacaksın. Hasadın ardından süreni biçmeyeceksin ve budanmamış asmanın üzümlerini devşirmeyeceksin; memleket için tam rahat yılı olacak." (Levililer,XXV,3-5)

Ayrıca toprakla ilgili olan yubil/jübile yılı uygulamasına kutsal kitapta şu şekilde yer verilmiştir.

" Ve ellinci yılı takdir edeceksiniz. Sizin için yubikl olacak: sizden her biri kendi mülküne dönecek ve sizden her biri kendi aşiretine dönecek...Komşudan yubilden sonraki yılların sayısına göre ıonun bedelini yükselteceksin ve yılların azlığına göre bedelinden eksilteceksin çünkü sana mahsüllerin sayısını satıyor." (Levililer,XXV,10,15-16)

Buna göre yubil yılı geldiğinde alanın toprağı satana geri vermesi ve satış/kira bedelinin saptanmasında yubil yılı ile arasındaki sürenin hesaplanması öğütlenmiştir. Yahudilikte toprak üzerinde mülkiyete dair şartlar olduğu gibi insan üzerinde olan mülkiyette de belirli şartlar vardır ve evet,Yahudilikte insan üzerinde mülkiyet söz konusudur. Yahudi kavminden olmamak şartı ile köle edinilebilir ve bu köleler miras gibi sonraki nesile bırakılabilir.

"Ve eğer kardeşinsenin yanında fakir düşer ve kendisini sana satarsa, onu köle gibi çalıştırmayacaksın. Senin yanında ücretli adam gibi ve misafir gibi olacaktır; yubil yılına kadar senin yanında çalışacaktır; o zaman kendisi ve kendisiyle birlikte çalışan çocukları senin yanından çıkacak ve aşiretine geri dönecek ve babalarının mülküne dönecektir. Çünkü onlar Mısır diyarından çıkardığım kullarımdır,köle olarak satılamayacaklardır...Ve senin malın olacak köleye ve cariyeye gelince etrafınızda olan milletlerden, onlardan köle ve cariye alacaksınız...Ve onları kendinizden sonra miras mülk olarak bırakacaksız, daimi kölelerinizi onlardan alacaksınız..." (Levililer, XXV,39-42,44-46) Son cümleden anlaşıldığı üzere insan üstünde özel mülkiyet ve miras hak olarak tanınıyor. Miras ayrıca Tevrat'ın diğer bablarında daha ayrıntılı bir şekilde hükme bağlanmıştır. '"Musa onların davasını Rabb'e götürdü. Rabb Musa'ya şöyle; Selafhat'ın kızları doğru söylüyor.Onlar amcalarıyla birlikte miras olarak mülk verecek babalarının mirasını onlara aktaracaksın. İsrailliler'e de ki "Bir adam erkek çocuğu olmadan ölürse mirasını kızına vereceksiniz. Kızı yoksa mirasını kardeşlerine, kardeşleri yoksa amcalarına vereceksiniz. Amcaları da yoksa mirasını bağlı olduğu boyda en yakın akrabasına vereceksiniz. Yakını mirası mülk edinsin. Musa'ya verdiğim buyruk uyarınca İsrailliler için kesin bir kural olacak bu." (Sayılar,XXVII,5-11)

Faizcilik diğer dinlerde olduğu gibi haram ve günah sayılarak yasaklanmıştır lakin bu yasak yalnızca Yahudi'nin Yahudi'den faiz almasında geçerlidir. Yahudi'nin Yahudi olmayandan faiz alması aynı Yahudi olmayandan köle almak gibi caizdir.

"Halkıma,aranızda yaşayan bir yoksula ödünç para verirseniz, ona tefeci gibi davranmayacaksınız. Üzerine faiz eklemeyeceksin." (Çıkış,XXII,25)