Tarihçe

TUİÇ Sözlük sitesinden
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla

Ekonominin klasik döneminde, mikroekonomi psikoloji ile yakından bağlantılıydı.Örneğin Adam Smith, adillik ve adalet konusundaki endişeler de dahil olmak üzere, bireysel davranışın psikolojik açıklamalarını önermiş olan Ahlaki Düşünceler Teorisi'ni yazdı.[1] Diğer bir örnek ise Jeremy Bentham'ın fayda olgusunun psikolojik temelleri üzerine geniş bir biçimde araştırma yapmıştır. Bununla birlikte, neo-klasik ekonominin gelişimi sırasında ekonomistler, ekonomik etmenlerin doğası hakkındaki varsayımlardan "ekonomik davranış"ı çıkararak, bu disiplini doğal bir bilim olarak yeniden şekillendirmeye çalıştılar. Böylece, psikolojisi temelde rasyonel olan homo-economicus(iktisadi insan) kavramını geliştirdiler.

Bununla birlikte, pek çok önemli neoklasik ekonomist Francis Edgeworth, Vilfredo Pareto ve Irving Fisher gibi daha sofistike psikolojik açıklamalar kullandı. Ekonomik psikoloji, 20. yüzyılda Gabriel Tarde[2], George Katona[3] ve Laszlo Garai'nin[4] eserlerinde ortaya çıktı. Beklenen fayda ve iskonto edilmiş fayda modelleri, sırasıyla belirsizlik ve zamanlararası tüketim göz önüne alındığında, karar verme konusunda test edilebilir hipotezler üretmek için kabul görmeye başladı.Gözlemlenen ve tekrarlanabilir anomaliler, sonunda bu hipotezlere meydan okudu ve örneğin "Allais paradoksu" ile Nobel ödüllü Maurice Allais, 1953'te ilk beklenen fayda hipoteziyle çelişen bir karar problemini ortaya çıkararak disiplini ileri taşımaya çalıştı.

1960'lı yıllarda bilişsel psikoloji beyine bir bilgi işleme cihazı olarak (davranışçı modellerin aksine) daha fazla ışık tutmaya başladı. Ward Edwards[5], Amos Tversky ve Daniel Kahneman gibi bu alandaki psikologlar, risk ve belirsizlik altındaki karar verme alanlarındaki bilişsel modellerini rasyonel davranışın ekonomik modelleriyle karşılaştırmaya başladılar. Ayrıca, matematiksel psikolojide, tercihin geçişliliğine uzun zamandır ilgi duyulmaktadır.[6]


  1. Ashraf, Nava; Camerer, Colin F.; Loewenstein, George (2005). "Adam Smith, Behavioral Economist" (PDF). Journal of Economic Perspectives. 19 (3): 131–45. doi:10.1257/089533005774357897
  2. Tarde, G. (1902).
  3. Katona, George (2011). The Powerful Consumer: Psychological Studies of the American Economy. Literary Licensing, LLC. ISBN 978-1-258-21844-7.
  4. Garai, L. "Reconsidering Identity Economics – Human Well-Being and Governance".
  5. "Ward Edward Papers". Archival Collections. Archived from the original on 16 April 2008. Retrieved 2008-04-25.
  6. Luce 2000.