Zenofobi
Zenofobi, Yunanca ξένος (xenos,yabancı) ve φόβος (phobos,korku)[1]kelimelerinin birleşiminden oluşup kişinin yabancı veya kendisinden herhangi bir şekilde farklı gördüğü insanlara karşı korku veya nefret duymasına verilen addır[2]. İç ve dış gruplar arasındaki çatışmanın bir ifadesi olabileceği gibi kişinin bir diğer gruptakinin faaliyetlerinden şüphe duyma, varlıklarını ortadan kaldırma arzusu ve ulusal, etnik veya ırksal kimliği kaybetme korkusuyla kendini gösterebilir[3].
Kavramın Tarihi
Batı kültüründeki yabancı düşmanı duyguların ilk örnekleri Eski Yunanlılar 'da görülür. Kendilerinden olmayan etnik grupları ‘‘barbar’’ olarak nitelendirmeleri ve kendi kültürlerinin diğerlerinden üstün olduğu inancı, onlardan üstün olduklarını düşündükleri halkları köleleştirmelerine yol açmıştır[4].
Daha sonrasında, Eski Romalılar da tüm halklar üzerinde üstünlük kurduklarını düşünmüş o topraklarda var olmuş ancak savaşçı sayılamayacak ulusları değersiz görerek onların kölelik için var olduklarını düşünmüşlerdir[5]. Ek olarak, tarihçi Appian, askeri komutan Marcus Junius Brutus'un, MÖ 42'deki Filippi Savaşı'ndan önce, kampının kapılarının dışında bir Etiyopyalı ile karşılaştığını iddia ediyor: ‘‘Askerleri adamı anında parçalara ayırdı, görünüşünü kötü bir alâmet için aldı" batıl inançlı Romalılara göre, siyah ölümün rengiydi[6].
Zenofobinin Türleri
Zenofobinin iki türü vardır.
1. Kişinin aynı toplumda yaşadığı fakat onu toplumun bir üyesi, parçası olarak görmediği için o kişiye duyduğu korku ve rahatsızlık. Bu genellikle göçmenler ve azınlık gruplara karşı duyulan zenofobiye örnek olarak verilebilir ve ileri seviyelerde tehcir veya soykırıma sebebiyet verebilir.
2. Kişinin bir diğer kişiye yaşadığı toplum fark etmeksizin, kültürel farklılıklarından doğan yabancılıktan dolayı duyduğu korku. Genellikle kişinin ana diline başka dillerden sözcük gelmesi, yabancı kültürdeki toplumsal unsurların küreselleşme sonucu içinde yaşadığı toplum tarafından kabul edilmesi gibi durumlar bu tip zenofobiye örnek verilebilir[7].
Psikoloji Biliminde Zenofobi
Zenofobinin temel nedenlerine bakıldığında, kültürel etki ve alışılmış toplumsal ideolojilerin yanında travmadan kaynaklanan korku ve rahatsızlıklar yer alır. Psikoloji bilimi, travmatik herhangi bir olaya gösterilen tepkilerin bir ayı geçen bir süre zarfında devam etmesini Post Travmatik Stres Bozukluğu (PTSB) olarak isimlendirilmektedir. Travmatik bir olay sonucunda meydana gelen zenofobide ise kişi, en temelde kendisine yahut çevresindekilere yönelik bir tehdit algılar. Bu tehdit sonucunda diğerlerine yönelik bir korku duymaya başlar. Bu korku kişinin kendisini güçsüz ve çaresiz hissetmesine sebep olur. Bu açıdan, kişi çevresindekilerle ilişki kurmada zorlanır, uygunsuz ve zarar verici davranışlar gösterebilir. Bu tepkiler PTSB tepkileriyle son derece benzerdir. Kişide korku, kaygı ve savunma hâlinin olması ‘diğeri ’ne yönelik nefreti pekiştirir. Kişi başlangıçta biz/onlar şeklinde bir düşünce yapısına sahipken bu ayrım zamanla diğerine yönelik sürekli korku haline dönüşür. ‘Diğeri ’ne yönelik sürekli korku sonucunda meydana gelen nefret yumakları, şiddet şeklinde patlak verir. Koloni topluluklarından günümüz demokratik düzenlerine varıncaya kadar geçen süreçte farklı bölgelerde ve ülkelerde birçok zenofobi örneği gözlemlenmiştir[8].
Benzer Konular
- Irkçılık
- Etnosentrizm
- Ayrımcılık
- Alt kültürler
- Önyargı
Okuma Önerileri
- Auestad, Lene, ed. Nationalism and the Body Politic: Psychoanalysis and the Rise of Ethnocentrism and Xenophobia. (Karnac Books, 2013).
- Bordeau, Jamie. Xenophobia (The Rosen Publishing Group, 2009). global.
- Güngör, Feyza. Zenofobi-Yabancı Düşmanlığına Felsefi Bir Yaklaşım. (Maarif Mektepleri, 2018).
- Harrison, Faye V. Resisting Racism and Xenophobia: Global Perspectives on Race, Gender, and Human Rights (2005)
Film Önerileri
- Harper Lee’nin Bülbülü Öldürmek adlı kitabı ve aynı isimle uyarlanan filmi
- Mathieu Kasssovitz yönetmenliğinde çekilen 1995 yapımı La Haine filmi
- 1998 yapımı American History X filmi
- Siyahi köleliğini günümüzde işleyen Get Out filmi
Hazırlayan: o-Staj Sosyoloji Çalışmaları Stajyeri Doğa Küçük
- ↑ Oxford Standard English Dictionary' (OED). Oxford Press, 2004, CDROM version
- ↑ Lexico UK English Dictionary. Oxford University Press. n.d.
- ↑ Guido Bolaffi. Dictionary of race, ethnicity and culture. SAGE Publications Ltd., 2003. Pp. 332.
- ↑ Harrison, Thomas (2002). Greeks and Barbarians. Taylor & Francis. p. 3. ISBN 978-0-415-93959-1.
- ↑ Isaac, Benjamin H. (2006). The Invention of Racism in Classical Antiquity. Princeton University Press. p. 317. ISBN 978-0-691-12598-5.
- ↑ of Alexandria, Appian. The Civil Wars. p. 4.17.
- ↑ https://dunyalilar.org/yeni-cagin-hastaligi-yabanci-korkusu-jenofobi.html/
- ↑ Yeşilyaprak, Remziye (2021). Ben Olmayan'a Yönelik Korku: Zenofobi. Onto Dergisi