Siyasal İslam

Siyasal İslam’ın Tarihçesi

Batı kökenli bir terim olan siyasal İslam, İslam’ın ideolojik ve politik bir yorumu olarak ifade edilmektedir. Siyasal İslam ayrıca, Türkçede ‘’İslamcılık’’, Almancada ‘’İslamismus’’ , İngilizcede ‘’İslamism’’ olarak da adlandırılabilmektedir. Topluma, bireylere birçok gruba ithaf edilebilir ve bu gruplar tarafından benimsenebilir İslami ilkeler barındırmaktadır ve özellikle siyasette olmak üzere birçok alanda kullanılmaktadır. Ancak şöyle ki, ideolojik bir yorum olarak genel bir tanıma sahip olsa kendi subjektif düşüncesi doğrultusunda yorumlayan ve tanım yapan birçok düşünür bulunmaktadır. Bu duruma bir örnek olarak Martin Kramer verilebilir. Martin Kramer, siyasal İslam’ı tanımlayan ilk kişilerden birisidir ve siyasal İslam hakkında onun İslam diniyle bir olduğunu ifade eder ve bunun sebebini de hiçbir İslam devletinde İslam’ın politikadan ayrılmaması olarak belirtir. Bulaç ise, XIX. yüzyıla kadar siyasal İslam’ın olmadığını, bunun sebebinin ise o zamana kadar Müslümanların, meşruluğunu devletten alan bir toplum içerisinde yaşadığını ve böyle bir durumda siyasal İslam’ın ortaya çıkması için bir sebebin söz konusu olmadığını belirtmektedir.

Siyasal İslamcı terimi ise, bu görüşü savunanlar tarafından ortaya konulmamıştır. Bu ifade siyasal İslam düşüncesinin karşısında yer alan düşünce yapılarını destekleyen kesimler tarafından ortaya konulmuştur. Bu terimi ilk kullananlara bakıldığında ise çoğunlukla seküler toplumlarda yaşayan batı kesimi tarafından kullanıldığı görülmektedir. Siyasal İslam, çeşitli kesimler tarafından farklı gruplar veya kollara ayrılmaktadır ve yapılan ayrıma göre farklılık göstermektedir. Bir kesime göre siyasal İslam iki gruba ayrılmaktadır: Asr-ı Saadet döneminin yaşanmasını talep eden kesim ve İslam’ın günün koşullarına göre düzenlenmesini ve yorumlanmasını savunan kesim. Oktay Bingöl ise siyasal İslami akımları Radikal İslami Hareketler, Selefi Hareketler, Ilımlı İslami Akımlar ve Hizbullah benzeri Şii radikal gruplar olmak üzere dörde ayırmaktadır. Ancak bu tarz tanımlamalar, Müslümanlar tarafından değil, Batılılar tarafından oryantalizmin sonucu olarak ortaya konulmuştur. Bugün ise birçok kişi tarafından kullanılmaya devam etmektedir. Normal koşullarda Müslümanların kullandığı tanımlamalar mezhepler üzerindendir.

Siyasal İslam Düşüncesi

Müslümanlar, İslam’ın İslam olduğunu ve siyasal olan ve olmayan İslam diye kavramların olmadığını ifade etmektedirler ancak buna rağmen belirli kesimler kendilerinin Müslüman olsa da siyasal İslamcı olduğunu ve bu görüşü desteklediğini belirtmektedir. Siyasal İslamcı olmayan birtakım kesim farklı açıdan yorum yapmaktadır. Şöyle ki; onların dini farklı açılardan yorumladığını, kendi çıkarları doğrultusunda yorum yapıp hareket ettiğini belirtmektedir. Siyasal İslamcılar batılı yaşam tarzını bir tehdit olarak görmektedir ve bu yaklaşımla bir antagonizm ortaya koyarlar. Ayrıca dünyada genel kabul gören sekülerizm, kapitalizm gibi yapılarla çatışmacı bir tutum içindedirler. Siyasal İslam hakkında subjektif görüş öne süren kesimler laikliği dinsizlik olarak görebilmektedir ve siyasal İslam’ın karşısında yer alan, yani laikliği savunan kesim arasında ise dini gericilik olarak görebilenler bulunmaktadır.

Avrupa’da Siyasal İslam

Avrupa’da devletlerin bir kısmı siyasal İslam’ı belirli bir noktaya kadar kabul etmekte iken birtakım ülkeler ise tamamen karşı çıkmaktadır. Almanya, birçok cemaatin kapatılmasını ve gruplaşmanın önüne geçilmesi adına önlemler alma yolunda ilerlemektedir. Diğer açıdan siyasal İslamcıların gerçekleştirdiği davranışlar, eylemler, protestolar bir bakıma İslamofobinin doğmasına yol açmaktadır ve bunun izleri Avrupa’daki insanlar üzerinde yaratılan bakış açılarında görülmektedir. Maldivler’de 2014’de yapılan ‘’Demokrasinizi alın cehenneme gidin’’, Londra’da yapılan protestolarda ‘’Özgürlüğünüzü alın cehenneme gidin’’ sözleri, Avustralya’da ise belirli kesimin kafasının kesilmesi üzerine yapılan tehditler vb. olaylar birçok kesimin İslamofobik düşüncelere sahip olmasına yol açmıştır. Ancak bu tarz düşünceler yaratan hareketlerin yanında Batılıların ayırt etmeksizin her türlü İslami akımdan haz etmediklerini belirtenler bulunmaktadır.

Radikal İslamcılar ve Selefi Hareketler

Selefiler, İslami yorumlayışları katı olan ve din üzerinde siyasi tutumları sergileyen bir kesimdir ancak radikal İslamcılara kıyasla daha az şiddet yanlısı bir grup olarak görülmektedir. Ancak şöyle bir durum vardır ki selefiler, uyguladıkları şiddet eylemlerini meşru bir çerçeve oluşturarak haklı kılmaktadır. Bu onların şiddet kullanmadığını değil, kendileri açısından meşru kılındığını göstermektedir. Bu durum radikal İslamcıları selefi gruplardan ayıran çizgiyi oluşturmaktadır. Bu meşru alanı, İslami literatürde zayıf olarak görülen hükümleri kullanarak ortaya koymaktadırlar. Oluşum temelleri de birbirinden farklı değildir. Radikal İslam’ın oluşum temellerine baktığımızda iktisadi, siyasi, sosyal ve eğitimsel nedenler karşımıza çıkmaktadır. Kendilerine aykırı olarak hareket edenleri ise dinden çıkmakla, dine aykırı hareket etmekle itham etmektedirler. Radikal İslamcılar, daha katı ve daha ağır şiddet eylemleri gerçekleştirmektedir. Bu iki grubun arasındaki fark ince çizgilerden oluşmaktadır ve birbirlerinden tamamen ayrı oldukları söylenememektedir.

Hazırlayan: o-Staj Orta Doğu Çalışmaları Stajyeri Eren Evren