Sierra Leone'nin Bağımsızlığı

Sierra Leone

Batı Afrika'da bir ülke olan Sierra Leone, binlerce Batı Afrika tutsağının çıkış noktası olarak transatlantik köle ticareti tarihinde özel bir öneme sahiptir. Başkent Freetown, 1787'de ülkelerine geri gönderilen eski kölelerin evi olarak kuruldu. Ancak ülkenin modern tarihi, eski sömürge gücü Britanya'nın ve büyük bir Birleşmiş Milletler barışı koruma misyonunun yardımıyla 2002'de sona eren acımasız bir iç savaş tarafından gölgelendi. Sierra Leone, iç savaşın yıkıcı etkileri hissedilmeye devam etmesine rağmen, son yıllarda önemli bir ekonomik büyüme yaşadı. Ülke ayrıca elmas ve diğer mineraller açısından da zengindir. Çatışmaları finanse etmedeki rolleri nedeniyle "kanlı elmaslar" olarak bilinen yasadışı mücevher ticareti, iç savaşı sürdürdü. Hükümet ticareti engellemeye çalıştı.

Bağımsızlık Süreci

15. yüzyıldan itibaren Portekiz sömürgeciliğine muhatap olan bölge kısa sürede altın, demir, fildişi ve köle ticaretinin merkezlerinden biri hâline gelmiştir. 18. yüzyılda İngilizler bölgedeki etkinliklerini arttırmış ve bugün ülkenin başkenti olan Freetown, 1792 yılında İngilizler tarafından kurulmuştur. 1807’de bölgede yine İngilizler tarafından kurulan koloniye ise özellikle İngiltere ve Jamaika’da özgürlüğünü kazanan köleler gönderilmiştir. Bu süreçte misyonerlik faaliyetleriyle ülkede Hristiyanlığın yayılması için ciddi çaba harcanmış olsa da yerli halk İslamiyet’e büyük oranda bağlı kalmış ve misyonerlik faaliyetleri başarılı olamamıştır. Bu dönemde İngiliz yönetimi iç kesimlerdeki kabilelerle iyi ilişkiler kurmaya gayret etmiş, ülkeye dışarıdan getirilerek Freetown’a yerleştirilen azat edilmiş köleler ve onların çocuklarına bazı imtiyazlar tanınmış, böylece eğitim ve ticaret hayatı bu kesimler elinde şekillenmiştir.

1863 yılında yeni bir anayasa yürürlüğe koyan İngilizler, Afrika kökenlileri kritik görevlerden uzaklaştırmıştır. 1884’te Mandinka lideri Samori Ture, bazı kabilelerle anlaşıp toprakların büyük bir kısmını zapt etmiş ancak 1900 yılında İngilizler tarafından öldürülmüştür. 1895’te İngilizlerle Fransızlar arasında imzalanan anlaşmayla ülkenin doğu sınırları belirlenmiş, başkent Freetown ve çevresi koloni, iç kısımlarsa himaye bölgesi olarak ayrılmıştır. Bu süreçte İngilizlerin zorla ev vergisi toplaması üzerine halk isyan etmiş ancak isyan kanlı bir şekilde bastırılmıştır. İsyanın bastırılmasından sonra kabileler küçük devletçiklere bölünmüş; böylece Sierra Leone, kabile devletlerinden oluşan bir koloni hâlini almıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından halka bazı haklar verilerek siyasi partilerin kurulması serbest bırakılmıştır. 1951 yılında gerçekleştirilen ilk seçimleri Milton Margai başkanlığındaki Sierra Leone Halk Partisi (SLPP) kazanmış, 27 Nisan 1961’de ise Sierra Leone, İngiliz Uluslar Topluluğu içerisinde bağımsız bir devlet hâline gelmiştir.

1967’de ülkedeki ilk askerî darbe yapılmış, akabinde Bütün Halkın Kongresi (APC) lideri Siaka Stevens tarafından sivil hükümet kurulmuş ve Nisan 1971’de cumhuriyet kabul edilerek Stevens devlet başkanlığına getirilmiştir. 1985’te General Joseph Saidu Momoh’un devlet başkanlığına seçilmesini takip eden süreçte isyanlar baş göstermiş, 1991’de çatışmaların iç savaşa dönüşmesi üzerine Nisan 1992’de Valentine Stresser liderliğinde bir grup asker yönetime el koymuştur. 1998 yılında yine bir askerî darbe ile yönetimi ele geçiren General Johnny Paul Koroma, aynı yıl yapılan seçimlerde Nijerya tarafından desteklenen Ahmad Tejan Kabbah karşısında başarılı olamamıştır. Kabbah 1998-2007 yılları arasında devlet başkanlığı görevinde kalırken, 1991 yılında başlayan iç savaş 2002 yılına kadar devam etmiş ve bu süreçte 100.000’den fazla insan ölmüş, 2 milyondan fazlası, yani nüfusun yarıya yakını da yerinden edilmiştir.

27 Nisan 1961 Sierra Leone Bağımsızlık Günü

Kronolojik Sıralama

• 1787 - İngiliz kölelik karşıtları ve hayırseverler, geri gönderilen ve kurtarılan köleler için Freetown'da bir yerleşim kurdu.
• 1961 - Sierra Leone bağımsız oldu.
• 1967 - Askeri darbe, Premier Siaka Stevens'ın hükümetini devirdi, ancak ertesi yıl iktidara geri döndü ve 1971'de Sierra Leone cumhuriyet olduktan sonra cumhurbaşkanı oldu.
• 1991 - İç savaşın başlaması. Eski ordu onbaşı Foday Sankoh ve onun Birleşik Devrimci Cephesi (RUF), Liberya sınırındaki kasabaları ele geçirerek Başkan Joseph Saidu Momoh'a karşı kampanya başlattı.
• 1992 - Başkan Joseph Momoh, Kaptan Valentine Strasser liderliğindeki askeri darbeyle devrildi. Uluslararası baskı altında Strasser, 1967'den bu yana ilk çok partili seçimler için planlarını açıklıyor. Bununla birlikte, ülke bir dizi darbeden sonra peş peşe birkaç cumhurbaşkanından geçiyor.
• 2000 - Savaşın sona ermesine yardımcı olmak için ülkede bulunan BM kuvvetleri ülkenin doğusunda saldırıya uğradı ve ardından birkaç yüz BM askeri kaçırıldı. Asiler Freetown'a yaklaşıyor; 800 İngiliz paraşütçü, İngiliz vatandaşlarını tahliye etmek ve havaalanının BM barış gücü askerleri için güvenliğini sağlamaya yardımcı olmak için Freetown'a gönderildi; isyancı lider Foday Sankoh yakalandı.
• 2002 - Savaş ilan edildi. BM misyonu, 45 bin savaşçının silahsızlandırılmasının tamamlandığını söyledi. Hükümet, BM savaş suçları mahkemesi kurmayı kabul etti. İngiliz birlikleri, iç savaşın sona ermesine yardımcı olmak için iki yıllık görevlerinden sonra Sierra Leone'den ayrıldı.
• 2004 - Otuz yılı aşkın süredir ilk yerel seçimler; savaş suçları davaları, savaş sırasında her iki tarafça işlenen vahşetlerle başlar.
• 2014-2016 - Sierra Leone, Batı Afrika'da 2016'ya kadar devam eden ve bölgede 11.000'den fazla insanın ölümüne neden olan ölümcül Ebola salgınıyla mücadele için olağanüstü hal ilan etti.

Hazırlayan: Ömer İMAMOĞLU