Prag Defenestrasyonları
Prag Defenestrasyonları, Prag’da gerçekleşen dini ve siyasi kişiliklerin protesto amacıyla pencereden atılması ile gerçekleşen ve başta Çekya tarihi olmak üzere Avrupa tarihinde önem taşıyan olaylardır.[1] Çekçede Pražská defenestrace, Fransızcada La Défenestration de Prague, Almancada Prager Fenstersturz ve İngilizcede Defenestration of Prague olarak bilinir.
Defenestrasyon Kavramı
Defestrasyon kavramı, kökeni Latince pencere anlamına gelen fenestra’dan gelmekte olup Fransızca Défenestration olarak karşımıza çıkar. [2] En genel anlamı itibariyle bu yazıda anlatılan olayların ana nesnesi “pencere” ye gönderme yaparak kullanılırken günümüzde çalışanların yöneticilerine işi bırakmaya zorlamasını ifade etmektedir. [3]
İlk Defenestrasyon 1419
30 Temmuz 1419’da gerçekleşen defenestrasyon Husitler ve Katolikler arasında gerçekleşmiştir ve yaklaşık 20 yıl süren Husit Savaşları’nın başlamasına sebebiyet vermiştir.
Husitlerin ismini aldığı ve onların lideri sayılan Jan Hus’un din ile ilgili İncil’in Çekçe okunması gibi dönemine göre radikal düşünceleri olması sebebiyle 6 Temmuz 1415'te Konstanz Konsili'ndeki yargılanmasının ardından kafir olduğu gerekçesiyle kazığa bağlanarak yakıldı. [4] Bu olay Jan Hus’un düşüncelerinin yayılmasının engellemenin aksine bölgede büyük bir kargaşaya yol açtı. Bohemya Kralı IV. Wenceslaus’un Husitlerin kullanabileceği kiliseleri sınırlaması onları tepelerde, uzak bölgelerde ibadetlerine devam etmeye mecbur bıraktı. 30 Temmuz 1419’da Jan Želivský adlı yaşlı bir Husit rahip, bir Husit grubuna liderlik ederek isyan başlattı ve bunun sonucunda belediye meclisinin 7 üyesi pencereden dışarı atılarak öldürüldü. Bu olay tarihe ilk Prag defenestrasyonu olarak geçti. [1]
İkinci (Üçüncü) Defenestrasyon 1618
Kronolojik olarak Üçüncü olan ancak çoğu kaynakta İkinci Defenestrasyon olarak sayılan 1618 Defenestrasyonu, Prag Defenestrasyonları arasında belki de en popüler olanıdır. Otuz Yıl Savaşı’nın en büyük sebeplerinden biri olmasıyla büyük önem taşıyan bu olayda, diğer defenestrasyonların aksine atılanlar pencereden atıldıktan sonra hayatını kaybetmemiştir.
17. yüzyılın başında Martin Luther’in etkisiyle yayılan Protestanlık zaten Husitlerin yoğunlukta bulunduğu Prag’da hızlı bir şekilde yayılmıştı. Ancak bu dönemde Protestanlar ve Katolikler arasında süregelen anlaşmazlıklar günümüzün aksine oldukça şiddetliydi. İki mezhep arasında Protestan kiliselerinin inşası konusunda çatışma çıktı. 23 Mayıs 1618 öğleden sonra, Protestan kiliselerinin inşaasının yasaklanması hakkında çıkan kararla[1] ilgisi olan Bohemya'daki iki imparatorluk valisi, Kont Wilhelm von Slavata ve Kont Jaroslav von Martinitz, sekreterleri Philipp Fabricius ile birlikte Prag Kalesi'ndeki şansölyeliklerinin penceresinden atıldılar.[5] Bunun 1609'da İmparator II. Rudolf tarafından imzalanan Majesteleri Mektubu'ndan bu yana ülkede bulunan dini özgürlüklerin kısıtlanmasına bir yanıtı olduğu söylenebilir. [1] Daha sonrasında imparatora gönderilen Apologia'da, bu üç kişinin "eski geleneğe göre pencereden aşağı atıldığı" belirtilmektedir.
Bu defenestrasyon ile Otuz Yıl Savaşı’nı oluşturan art arda dört çatışmadan oluşan bir seri başlar: (Fries 2008)
- Bohemya-Pfalz Savaşı (1618-1623)
- Hollanda-Danimarka Savaşı (1625-1629)
- İsveç Savaşı (1630-1635)
- İsveç-Fransa Savaşı (1635-1648) [6]
Diğer Defenestrasyonlar
1483 Defenestrasyonu
İlk defenestrasyondan yaklaşık 60 yıl geçmişken bir defenestrasyon daha yaşandı. Kronolojik olarak bakıldığında ikinci olan defenestrasyon, 1483 yılında Macaristan kralı Vladislauv’un hükümdarlığı sırasında gerçekleşmiştir. Husitler meclis üyeleri arasında gizli anlaşmalar döndüğünü söyleyerek isyan çıkardı. İsyan esnasında çok sayıda meclis üyesi öldürüldü ve ardından pencerelerden atıldı. 1618 yılına kadar Prag’da başka bir defenestrasyon yaşanmamış olsa da 1524 yılında bir darbe esnasında defenestasyon tehditi söz konusu olmuştur. [6]
Jan Masaryck’ın Ölümü
10 Mart 1948 yılında eski Çekoslovakya Dışişleri Bakanı olan Jan Masaryck’in ceseti evinin penceresinden altında “atılmış” bir şekilde bulundu. Masaryck’ın ölümüne her ne kadar intihar denmiş bile olsa cinayet olduğuna dair ciddi söylemler bulunmaktadır. Çekoslavakya’da bir komünist rejimin oluşmasını engellemek için Sovyetler Birliği ile uzlaşmada olduğu bir dönemde Marshall Planı’na katılmak istemesinin ölümüne neden olduğu söylenmektedir. [7] Bu olay her ne kadar pencereden atılıp atılmadığı kesin olarak bilinmesede literatürde diğer Prag Defenestrasyonları ile birlikte anılmaktadır.
Hazırlayan: Yasemin Vatansever / 17.01.2023
Kaynakça
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 “The Defenestrations of Prague.” 2019. Czech Center Museum Houston. https://www.czechcenter.org/blog/2019/11/15/the-defenestrations-of-prague.
- ↑ Gould, Stephen J. 1998. “THE DIET OF WORMS AND THE DEFENESTRATION OF PRAGUE.” In Leonardo's Mountain of Clams and the Diet of Worms: Essays on Natural History, 251-266. N.p.: Harvard University Press. http://www.jstor.org/stable/j.ctt2jbsdx.
- ↑ Şen, Orkun, ve Uğur Keskin. 2022. “Yöneticilere Dönük Nefret Eylem ve Söylemlerinin Kaynak Bağımlılığı Teorisi Kapsamında Değerlendirilmesi.” TRT Akademi 07, no. 15 (Mayıs): 384-407. 10.37679/trta.1099446.
- ↑ Hernandez, Yutsil. 2022. “Jan Hus A Connection between Belief and National Identity.” Central Europe Yearbook 4 (Kasım): 52-63. https://pubs.lib.umn.edu/index.php/cey/article/view/5027.
- ↑ Medick, Hans. 2018. “Prager Fenstersturz: Zeitzeugnis erzählt die wahre Geschichte.” FAZ. https://www.faz.net/aktuell/feuilleton/prager-fenstersturz-zeitzeugnis-erzaehlt-die-wahre-geschichte-15702964.html.
- ↑ 6,0 6,1 Jütte, Daniel. 2017. “Defenestration as Ritual Punishment: Windows, Power, and Political Culture in Early Modern Europe.” The Journal of Modern History 89, no. 1 (Mart): 1-38. https://doi.org/10.1086/690123.
- ↑ History.com Editors. 2009. “Czech diplomat Jan Masaryk dies under strange circumstances.” HISTORY. https://www.history.com/this-day-in-history/strange-death-of-jan-masaryk.