Pan-Afrikanizm
"Afrika'da doğduğum için Afrikalı değilim çünkü Afrika içimde doğdu…’’
Kwame Nkrumah
20. yüzyılın başında Afro-Amerikan ve Batı Hint entelektüel çevrelerinde, ırk ayrımcılığına ve sömürgeciliğe karşı ideolojik mücadele bağlamında doğan Pan-Afrikanizm, Afrikalıları ve Afrika dışındaki Afrikalıların torunlarını aynı duyguda birleştirmeyi amaçlayan bir ideolojidir. Pan-Afrikanizm, Afrika ulusları için bağımsızlık kurmaya ve dünyanın her yerindeki Afrika kökenli insanlar arasındaki birliği geliştirmeyi amaçlamıştır.[1]
İlk gerçek anlamda hükümetlerarası konferans 1958'de Gana'nın Accra kentinde yapılmıştır. 1958 yılında Nkrumah ve Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdül Nasır, gelecekte tüm Afrika'yı birbirine bağlayacak bir örgütün zeminini oluşturmak amacıyla sömürgeden kurtulmuş ülkelerden sekiz devletin katıldığı ‘’Sekiz Devletli Afrika Konferansı’’ etkinliğini düzenledi. Nkrumah’ın bu konferansta dile getirdiği gibi;
"Biz bir zincir içinde kendimizi birbirimize bağlamak için bir araya gelmek istiyoruz, öyle ki herhangi bir devlet, içimizden birine hepimizle mücadele etmeksizin çekip alamasın.’’
Nkrumah ve Nasır tarafından Afrikalı liderlere bir araya gelmeleri ve birleşik bir Afrika çerçevesi oluşturmaları için tekrar tekrar çağrı yapıldı. Mayıs 1963'teki Afrika Zirvesi Konferansı’nda uzlaşmaya varıldı. Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’da gerçekleşen bu toplantıya 30'dan fazla Afrikalı devlet başkanı katılım sağladı. Sekou Toure, kıtada kalan sömürgeciliği ve beyaz azınlık yönetimini sona erdirmeye yardımcı olmak için gerektiğinde gönderilebilecek bir Afrika askeri gücünü finanse etmek üzere ulusal kurtuluş fonu çağrısı yaptı. Nkrumah ise bir ‘Birlik Planı’’ açıkladı. Plana göre; bu birlik, Afrika ortak pazarı, birleşik para birimi, Afrika Merkez Bankası unsurlarına sahip ekonomik bir birliği içeren ‘’Afrika Devletleri Birliği’’ni öneriyordu. Politik yönden Nkrumah ortak bir Afrika dış politikası, Afrika savunma gücü ve tek Afrika vatandaşlığı çağrısını yaptı. Ek olarak, Afrika bayrağı ve milli marşı önerildi. 25 Mayıs'ta konferansın 4. Günü toplantıya katılan devlet başkanları Afrika Birliği Örgütü’nü oluşturan bir sözleşme imzaladı. Bu sözleşmede, üye devletlerden "Afrika devletlerinin birliğini ve dayanışmasını teşvik etmeleri’’ istenmesine rağmen, aynı zamanda Afrika Birliği Örgütü’nün tek tek devletlerin "egemenliğini, toprak bütünlüğünü ve bağımsızlığını da" savunacağını belirtilmiştir.[2] Afrika Birliği Örgütü bu konuda atılmış en önemli adımlardan biridir. Bu örgüt aynı zamanda bağımsızlığını yeni kazanmış 32 devleti bir araya getirmeyi amaçlamıştır.[3]
Pan-Afrikanizm sadece Afrika kıtası sınırları içerisinde kalmayarak Afrika bağımsızlığını yayılması ve birleşik bir Afrika'yı tüm dünyadaki Afrika diasporası için ümit verici bir durumdu ve daha da sembolik hale gelmekteydi. Amerika Birleşik Devletleri'nde Sivil Haklar hareketi katılımcıları ve Siyahi Güç (Black Power) destekçileri, Afrikalı Milliyetçilerin başarılarından dolayı heyecan ve cesaret buldular. Pan-Afrikanizm hareketinin ilk ve en büyük destekçilerinden biri olan W.E.B. Dubois,1961 yılında ABD vatandaşlığından çıkarak Gana’ya yerleşmiştir. Malcolm X 1964 Afrika'ya bir yolculuk yaptı ve Nkrumah, Nyerere ve diğer Afrikalı liderler ile görüştü. 1960'larda, "Siyahi Güç’’ kavramını icat eden Stokely Carmichael, Afrika milliyetçiliğinden o kadar etkilenmiştir ki 1978 yılında ismini (Kwame Nkrumah ve Sekou Toure’ye atfen) Kwame Toure olarak değiştirdi. 1969 yılında Gine’de bir ev tutarak ,Dubois gibi o da Afrika'ya göç etti. Nesiller süren ayrılıktan sonra bile birçok yönden bir ev olarak kalan bu kıtaya duygusal ve entelektüel bağlar kurma çabasıyla, Amerika'da yaşayan Afrikalı kökenlere sahip çok sayıda insan yeni bağımsız Afrika'ya seyahat etti.[4]
Pan-Afrikanizm sadece siyasi olarak değil sanat ve medya alanında da etkisini göstermiştir., Ouagadougou Panafrika Film ve Televizyon Festivali [5] ve Pan Afrika Film Festivali ,Les Afriques, haftalık Afrika finans gazetesi ve Pan Afrika Yazarlar Derneği bunun örnekleridir.
Hazırlayan: Ayşegül Asya Ünver
[1] Pan-African movement summary,Britannica,https://www.britannica.com/summary/Pan-Africanism
[2] Erik Gilbert-Jonathan T Reynolds ,"Dünya Tarihinde Afrika: Tarih Öncesinden Günümüze",New Jersey:Pearson Prentice Hall,2008 ,s.566-568
. [3] Savez-vous pourquoi le 25 mai est la Journée de l’Afrique , 25 mai 2017, Julien Vallet,Jeune Afrique,https://www.jeuneafrique.com/442006/societe/savez-25-mai-journee-de-lafrique/
[4] Erik Gilbert-Jonathan T Reynolds,Dünya Tarihinde Afrika:tarih Öncesinden Günümüze,New Jersey:Pearson Prentice Hall,2008,s.566-568.