Kasım Süleymani
Ortadoğu’da Hacı Kasım, Batı’da ise Gölge Komutan olarak anılan Kasım Süleymani , 11 mart 1957 yılında İran’da yoksul bir ailede dünyaya gelmiştir. 1997 yılından 2020 yılındaki ölümüne kadar, yurt dışı operasyonları ile ilgilenen İran Devrim Muhafızları Ordusu Kudüs Gücü komutanı olarak görev yapmıştır. Suriye İç Savaşı’nda Suriye Hükümeti ve Beşşar Esad’ı destekleyen çatışmalarda ve 2015’te Rusya-İran -Suriye –Irak koalisyonunun kurulmasında rol oynamıştır. 3 ocak 2020 tarhinde, Amerika Birleşik Devletleri’nin İHA’lar ile Bağdat Uluslararası Havalimanı’na düzenlediği saldırı sonucu hayatını kaybetmiştir. ABD yetkilileri, Süleymani’nin 29 Aralık 2019’da ABD’nin Bağdat Büyükelçiliği çevresinde yapılan protesto gösterisinin sorumlusu olmasını, İHA saldırısının nedeni olarak açıklamıştır. Memleketi İran’ın Kirman eyaletinde düzenlenen cenaze töreniyle birlikte defnedilmiştir.
GEÇMİŞ- GENÇLİK YILLARI
İran’ın Kirman Eyeleti’nde Rabor şehrinin Kahnu Malek köyünde çiftçi bir babanın oğlu olarak, 11 mart 1957 yılında doğan Kasım Süleymani, Gençlik yıllarını babasının borçlarını ödemek ve ailesine destek olmak için çalışarak ve yoksullukla mücadele ederek geçirmiştir. 5 yıllık ilkokul eğitiminden sonra, eğitim-öğretim hayatını yarıda bırakmıştır. 18 yaşında Kirman Su Örgütü için bir yüklenici olarak devlette çalışmaya başlamıştır, çalışmadığı zamanlarda jimnastik, ağırlık kaldırma gibi sporlarla uğraşmıştır. Bir yıl sonrasında o dönem ki dini lider Ayetullah Humeyni'nin himayesindeki Hüccet Kamyab adında yerel bir vaizin vaazlarına katılmaya başlamıştır, Süleymani'nin bu süre içerisinde devrimci faaliyetlerle tanıştığı ve bu vaiz sayesinde devrime teşvik olduğu düşünülmektedir.
ASKERİ KARİYERİ
1979 yılında İran İslam Devrimi’nden sonra kurulan İran Devrim Muhafızları Ordusu'na katılmıştır. Kendisi o günleri “ Hepimiz gençtik ve devrime bir şekilde hizmet etmek istiyorduk…” diye anlatıyordu. Bu süreçte fazla bir eğitimi olmamasına rağmen hızla yükselmiştir, Kuzeybatı İran'da ve Batı Azerbaycan Eyaleti'nde bir Kürt ayrılıkçı ayaklanmasının bastırılmasında görev almıştır.
Kasım Süleymani’nin ismi ilk olarak 22 Eylül 1980’de İran-Irak Savaşının başlamasıyla duyulmuştur. Savaş sırasında cesareti ve atikliği sayesinde ön plana çıkmış ve yaşıtlarından sıyrılarak, 23 yaşındayken 41. Sarallah Tümen Komutanı olarak görevlendirilmiştir. Tarık el-Kuds Harekâtı'nda ağır olarak yaralanmış daha sonra iyileşip askeri görevine devam etmiştir. 1990 yılında yaptığı bir röportajda Irak-İran Savaşı'ndaki operasyonlarla ilgili konuşurken, Fath ol-Mobin Operasyonu'nun zorluğu ve getirisi sebebiyle operasyondan en iyi ve unutulmaz olarak bahsetmiştir. Savaştan sonra 1990'larda, Kirman Eyaleti Devrim Muhafızları komutanı oldu. Bölgenin Afganistan'a yakın olması ve uyuşturucu ticaretinin Afganistan-İran-Türkiye hattı üzerinden devamını engellemek için birçok kez başarılı operasyonlar düzenledi.
KUDÜS GÜCÜ KOMUTANLIĞI
1997 yılında Ahmed Vahidi'den sonra, İran Devrim Muhafızları Ordusu Kudüs Gücü Komutanı olarak atandı. Süleymani, görev süresi boyunca Hizbullah ile Kudüs Gücü'nün ilişkilerini geliştirmeye çalıştı. Güney Lübnan'ı tamamen ele geçirmek amacıyla bölgeye istihbarat subayları gönderdi. Ekim 2019'da yaptığı bir röportajda 2006 yılında yaşanan Lübnan Savaşı süresince Lübnan'da bulunduğunu ve yaşanan çatışmaları yönettiğini açıkladı. 2009 yılında The Economist tarafından yazılan bir haberde Kasım Süleymani'nin dönemin Irak Cumhurbaşkanı Celal Talabani'ye ait olan ofiste o dönem Irak'ta bulunan en kıdemli iki Amerikalı Christopher R. Hill ve Raymond T. Odierno ile görüşme yaptığı belirtildi. İkili bu iddiaları reddetti.
Kasım Süleymani, 24 Ağustos 2011'de İran Dini Lideri Ali Hamaney tarafından tümgeneral rütbesine yükseltildi. Hamaney, Süleymani'yi "Yaşayan Şehit" olarak nitelendirdi. Süleymani, 1997’de Kudüs Gücü’nün başına geçtikten sonra, adım adım istihbarat, sabotaj, suikast ve özel operasyon gücüne dönüştürdü. Eski bir CIA ajanıysa Süleymani'nin Orta Doğu'daki en güçlü ajan olduğunu, İran tarafından yapılan gizli operasyonlardan sorumlu olduğunu söylemişti. CIA görevlisine göre Süleymani etkili bir askeri stratejistti. İran'ın Batı'yla girişmiş olduğu güç mücadelesinde, Orta Doğu'daki nüfuzunu yükseltme çabasında Süleymani'nin birçok stratejisi mevcuttu. Bunların yanında Irak'ın yeniden kurulan hükûmetinde büyük bir güce sahip olduğuna inanılıyordu. Nuri el-Maliki'nin seçilmesini destekliyordu.
SURİYE İÇİ SAVAŞI
Kasım Süleymani gelişen Suriye İç Savaşı'nda Beşşar Esad'ın en büyük destekçilerindendi. Suriye Savunma Bakanı Ali Abdullah Ayyoub'a göre 2011 yılında kanlı çarpışmaların yaşandığı Humus Kuşatması'nın planlaması ve uygulanmasında rol oynamıştır. 2012 yılının ortalarına doğru Esad’ın düşme ihtimalinin artmasıyla birlikte Kasım Süleymani, İran'ın Suriye politikasını bizzat üstlendi, Süleymani bunların yanında Suriye Ulusal Savunma Kuvvetlerinin kurulmasında önemli rol oynadı ve Suriye'ye önemli bir birlik kazandırdı. Yetiştirilen milis güçlerin eğitimine katılmış ve yönlendirmiştir. Muhaliflerin kontrol ettiği kilit bölgelere yapılan operasyonlarda gösterdiği zekayla bu bölgelerin tekrar Suriye ordusuna geçmesini sağlaması,Kasım Süleymani'nin itibarının artmasını sağladı. 2015 yılında Irak ve Şam İslam Devleti’nin Suriye’de bir çok alanı ele geçirip Şam’a yürümesiyle birlikte Süleymani durumun daha da kötüleşmesini engellemek için Rusya ile görüşüp Esad’a destek aradı. Kısa süre sonra Rusya’nın Suriye İç Savaşı'na müdahalesi, 2015 yılının temmuz ayında Moskova’da bir toplantı yapılmasıyla başladı, Kasım Süleymani'nin Moskova'ya ziyareti Rusya'nın Suriye'ye müdahalesinin temel taşlarından birisini oluşturdu. Süleymani'nin bu hamlesiyle birlikte Suriye'de IŞİD'in gerilemesi başladı. Rusya'nın savaşa girmesi Suriye İç Savaşı adına bir kırılma noktası oldu. Halep'in tekrar ele geçirilmesinde İran milisleri çok önemli rol oynadı. Kasım Süleymani’de bu birlikleri bizzat sahada bulunarak komuta etti. Suriye ordusuyla İranlı milislerin gerçekleştirdiği birçok operasyonun saldırı planlamasını ve emrini bizzat veren Süleymani, Suriye iç savaşının en kritik önemdeki isimlerinden biri haline geldi. Esad’a bağlı milis grupları da oluşturan Kasım Süleymani, savaşın kaderini belirleyen en etkili figürlerden biri olarak tarihteki yerini aldı. Süleymani’nin ölümünden sonra İran’ın Suriye ve Irak’taki etkisinin de azaldığı görüşü uluslar arası ilişkiler uzmanlarınca sıklıkla dile getiriliyor.
2003 IRAK ASKERİ MÜDAHALESİ
Kasım Süleymani’nin asıl ön plana çıktığı yer ise Irak’tır. 2003’te ABD’nin Irak işgali sonrası Amerikan güçlerine yönelik operasyonlarda yer almıştır, özellikle Şii milisler ve sonradan büyük bir güç haline gelen Haşdi Şabi güçlerine verdiği destekle Irak’ta büyük bir güç olarak belirmiştir. Şii milisler üzerinden iç savaşta Sunnilere yönelik acımasız saldırılarda adı geçiyordu.
ABD’nin eski Irak valisi Paul Bremer eski ABD başkanı Barack Obama için, “ABD birliklerini geri çekerek ülkeyi İran ve DEAŞ’a hediye etti.” demiştir. Sonraki yıllarda DEAŞ’ın Irak’tan atılmasında Kasım Süleymani’nin bizzat kontrol etttiği Haşdi Şabi güçlerinin etkisi büyük olmuştur. Irak’ta Kasım Süleymani’nin gücü o kadar büyük görünüyordu ki, 2007-2008 yıllarındaki isyan sırasında Irak’ta bulunan ABD birliklerini komuta eden general David Petraeus’a şöyle bir mesaj iletmişti ; “General Petraeus, bilmelisiniz ki ben Kasım Süleymani İranın; Irak, Suriye, Lübnan, Gazze ve Afganistan’da ki politikalarını kontrol ediyorum.” Mesajı ileten kişi ise dönemin Irak Cumhurbaşkanı Kürt lider Celal Talabani’ydi.
IRAK İÇ SAVAŞI
Kasım Süleymani, İran'ın Irak üzerinde IŞİD ile mücadelesinde çok önemli bir yere sahipti. Şii ve Kürt milislerin IŞİD'e karşı mücadelesinde iki milis gücü birbirine bağlayan "dingil çivisi" olarak anılıyordu, bu iki milis gücün IŞİD'e karşı yapmış olduğu saldırıları yöneten kişiydi. Süleymani, 2014 yılında Amirli kuşatmasını kırmak için Amirli'ye geldi ve Irak ordusuyla birlikte hareket etti.
“Jurf Sakhar'ı Özgürleştirme Operasyonu" süresince savaş alanında boy gösterdi. Bu operasyona katılan Şii milislerden bazıları Süleymani'den "korkusuz" olarak bahsetti, yine operasyona katılan Şii bir milis Süleymani'nin en ön saflarda savaşırken dahi kurşun geçirmez yelek giymediğini söylemiştir. Kasım 2014'te Süleymani'nin yönettiği Şii ve Kürt milisler IŞİD militanlarını Irak'ın Diyala iline bağlı Jalawla ve Saadia kasabalarından attı. Tikrit'in geri alınması için IŞİD'e başlatılan taarruzu planlayanlardan birisi Kasım Süleymani'ydi. Mart 2015'te başlatılan operasyon başarıyla sonuçlandı. İsmini açıklamak istemeyen KDP’li bir yönetici de, “Yüz yüze görüştüğünüzde karşısınıda ılımlı bir kişi dururdu. Ancak o İran’ın bölgede yayılma politikalarını yönetiyordu. İran toprakları dışında silahlı güç oluşturma konusunda yetenekliydi. Nerede bir tehlike olsa oraya yetişirdi” dedi. Söz konusu yönetici, Süleymani’nin hiçbir zaman karşılıksız yardımda bulunmadığını vurgulayarak, “Irak 2014’te IŞİD tehdidi ile karşı karşıya kaldığında 600 milyon dolar değerinde silah yardımında bulundu ama parasını istemedi, çıkarları karşısında bu yardımı yaptı” diye konuştu.
ÖLÜMÜ
Kasım Süleymani, 3 Ocak 2020'de, uçakla geldiği Irak'ın başkenti Bağdat'ta havaalanına düzenlenen füze saldırısında öldürüldü. Orada bulunan Haşdi Şabi örgütünün Başkan Yardımcısı Ebu Mehdi el-Mühendis ve diğer 4 kişi hayatını kaybetti. Saldırının ABD helikopterleri tarafından gerçekleştirildiği açıklandı.
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), ABD Başkanı Donald Trump'ın talimatı İran Devrim Muhafızları Ordusu'na (DMO) bağlı Kudüs Gücü Komutanı General Kasım Süleymani'nin hava saldırısıyla öldürüldüğünü onayladı. ABD Savunma Bakanlığı, Süleymani'nin daha önce gerçekleşmiş olan Bağdat'taki ABD elçiliğinin İran destekli Kataib Hizbullah militanları ve Haşdi Şabi destekçileri tarafından saldırılmasına onay veren yetkili olduğunu belirttiler ve gelecekte Amerikan diplomat ve askeri personele karşı gerçekleşecek saldırıların önlenmesi için bu saldırının gerçekleştirildiğini açıklayan bir bildiri yayınladılar.
Doğduğu topraklar olan Kirman'da 7 ocak 2020 tarihinde düzenlenen cenaze töreniyle defnedilmiştir. Cenaze töreninde resmi verilere göre izdiham sebebiyle 50 kişi ölmüştür.
İran lideri Ali Hamaney, Kasım Süleymani'nin ABD saldırısında öldürülmesine ilişkin yaptığı açıklamada, "Suçluları acı bir intikam bekliyor" dedi. Hamaney, ülkede üç gün ulusal yas ilan ettiğini açıkladı.
İran Savunma Bakanı Emir Hatemi, İranlı general Kasım Süleymani'nin ABD saldırısında öldürülmesine ilişkin, "Saldırının karşılığı sert bir şekilde verilecek." dedi. Hatemi yaptığı yazılı açıklamada, "Bu vahşi cinayet büyük şeytan Amerika'nın bölge ve Irak'ta terör destekçisi olduğunun açık delilidir. Saldırının karşılığı sert bir şekilde verilecek ve haksız yere dökülen kanın intikamı bu işe girişenlerden alınacaktır" ifadelerini kullandı. İran Devrim Muhafızları Ordusu Eski Genel Komutanı Muhsin Rızai, Twitter hesabından paylaştığı mesajında, "Kasım Süleymani, şehit kardeşlerine katıldı ancak ABD'den acı bir intikam alacağız" ifadelerini kullandı.
İran Devrim Muhafızları Ordusu bu gelişme üzerine 8 Ocak 2020 tarihinde ABD'nin Irak'ın Anbar vilayetindeki ABD askerlerinin bulunduğu Ayn el-Esad Hava Üssü'ne balistik füzeler ile saldırı düzenledi. İran'ın yarı resmi haber ajansı Fars Haber Ajansı saldırıyla ilgili görüntüleri paylaştı. ABD başkanı Donald Trump 28 Aralık'ta bu üsse gelerek ABD askerlerini ziyaret etmişti. Amerikalı ve Iraklı yetkililerin açıklamalarına göre saldırılar sonucunda ABD ve Irak vatandaşı kimse zarar görmedi, ancak İran medyasında 80 ABD askeri personelinin öldürüldüğüne dair haberler yayınlanmıştır.
Hazırlayan: o-Staj Ortadoğu Çalışmaları Stajyeri Gamze Ennur Akpınar
http://www.aljazeera.com.tr/al-jazeera-ozel/iranin-ortadogudaki-kilici-kasim-suleymani https://www.rudaw.net/turkish/kurdistan/060120206 https://www.trthaber.com/haber/dunya/kasim-suleymaninin-olumu-dunyada-nasil-yanki-buldu-451359.html kasim-suleymani-neden-olduruldu https://www.ntv.com.tr/dunya/kasim-suleymani-icin-cenaze-toreni-duzenlendi,WouCu4uY2UeZ9eg3bybIrw https://www.setav.org/kasim-suleymani-neden-olduruldu/ https://www.evrensel.net/haber/394741/kasim-suleymani-icin-tahranda-duzenlenen-cenaze-toreninde-intikam-sloganlari https://m.bianet.org/kurdi/siyaset/218032-iranli-general-kasim-suleymani-kimdir https://youtu.be/-zb42nKMCnY https://www.youtube.com/watch?v=_TJwDZcd0qo