Friedrich Hayek

Friedrich August von Hayek, (d. 8 Mayıs 1899, Viyana – ö. 23 Mart 1992, Freiburg). Avusturya ekolüne bağlı ekonomist ve siyaset bilimcidir. Viyana entelektüellerinin seçkin bir ailesinde doğan Hayek, Viyana Üniversitesi’nde okudu, ve 1921 ve 1923’te iki doktora derecesi kazandı. Üniversiteye bir hukuk öğrencisi olarak kaydolmasına rağmen, Hayek’in öncelikle ilgilendiği konular iktisat ve psikoloji idi. 1871'de yine Viyana'da doğan babası, Sağlık Bakanlığı tarafından istihdam edilen bir tıp doktoruydu. Hayek’in botanik tutkusu vardı, bu konuda bir dizi monografi yazdı ve aynı zamanda Viyana Üniversitesi'nde yarı zamanlı bir botanik öğretim görevlisi olarak görev yaptı. Babasının bir üniversite profesörü olarak kariyeri Hayek'in daha sonraki hayatındaki hedeflerini etkiledi. Franz von Juraschek, Avusturya-Macaristan'da önde gelen bir ekonomist ve Avusturya Ekonomi Okulu'nun kurucularından Eugen Böhm von Bawerk'in yakın arkadaşıydı. Hayek'in baba tarafından dedesi Gustav Edler von Hayek, Viyana'daki Imperial Realobergymnasium'da (ortaokul) doğa bilimleri dersi veriyordu. Biyolojik sistematik alanında eserler yazdı. Hayek, çok küçük yaşlardan itibaren akademik bir eğilim sergiledi. Bununla birlikte, zekasına ve meraklı olmasına rağmen, ilgi eksikliği ve öğretmenlerle sorunları nedeniyle okulda oldukça başarısız oldu ve bu da onu okul değiştirmeye zorladı. Çoğu konuda sınıfının en altındaydı ve Latince, Yunanca ve matematikte üç başarısız not aldı. Tiyatroyla çok ilgiliydi, trajediler yazmıştı.

Hayek, serbest piyasa düzeninin felsefi savunucularından biridir. 20. yüzyılda Avusturya Okulu'nun en önemli temsilcilerinden biridir. 1974'te Nobel Ekonomi Ödülü'nü almıştır. Merkezi ekonomik planlamanın insanların özgürlüğünü ve ihtiyaçlarını sınırlayacağı tezini vurguladı ve çoğulculuğu ve ekonomik öznelliği savundu. Hayek'e göre ekonomik karar alma hakkı bireylerden, onların değerlerinden ve hedeflerinden (ekonomik öznellik, Avusturya okulu) bağımsız değildir, karar verme hakları bilgi sahibi bireylere ait olmalıdır. Rekabetçi bir pazarda fiyatlar, insanların farklı mal ve hizmetlere verdikleri göreli değeri belirler ve bireyler bunlara bakar ve istek ve ihtiyaçlarını en iyi nasıl karşılayacaklarına ve hatta bu istek ve ihtiyaçların ne olduğuna karar verir. Ona göre, devletin serbest piyasadaki kontrolü veya serbest piyasaya müdahalesi, yalnızca enflasyon, işsizlik, durgunluk ve depresyon gibi ekonomik sorunların daha da artmasına yol açar. Merkezi olarak planlanmış bir ekonominin açık pazarın verimliliğiyle asla eşleşemeyeceğini, çünkü tek bir temsilci tarafından bilinenin, toplumun tüm üyeleri tarafından tutulan toplam bilginin yalnızca küçük bir kısmı olduğunu iddia ediyor. Merkezi olmayan bir ekonomi, böylece topluma yayılan bilginin dağınık doğasını tamamlar. Hayek'e göre, bir toplumdaki kurumlar insan tasarımı değil, insan eylemlerinin kendiliğinden bir sonucudur. Her birey kendi hedeflerini bağımsız olarak takip ederken, kendisi de dahil olmak üzere çok iyi bilmediği daha büyük bir düzenin kurallarını izler. Bu "kendiliğinden doğan düzen", birçok bireyin bağımsız davranışı yoluyla ortaya çıkan ve eylemleri bu düzeni meydana getirenlerin genellikle istemediği ve genellikle öngörülemeyen genel faydalar üreten bir sistemdir. Hayek, ekonominin yanı sıra bilgi teorisi, hukuk, siyaset teorisi, bilim felsefesi ve bilişsel psikoloji gibi alanlarda da yeni fikirler üretti. Bütün bunlar bir yana, Hayek'in Avusturya Okulu'nun en büyük üyeleri arasında yer aldığı ve 20. yüzyılın öncü iktisatçılarından biri olduğu yaygın bir kabul görüyor. Hayek'in çalışmaları iktisadi dalgalanmalar teorisinde, karşılaştırmalı ekonomik sistemlerde, politik ve sosyal felsefede, hukuk teorisinde ve bilişsel psikolojide etkili olmaya devam ediyor.

Eserleri

• The Use of Knowledge in Society - Bilginin Toplumda Kullanımı (1945)

• The Sensory Order - Duyumsal Düzen (1952)

• The Constitution of Liberty - Özgürlüğün Anayasası(1960)

• Law, Legislation and Liberty - Kanun, Mevzuat ve Özgürlük (1979)

Friedrich August von Hayek hakkında: https://youtu.be/SHsCkinrCPE