Enflasyon
Enflasyon, mal ve hizmetlere dair fiyatların genel düzeyinin artış göstermesi sebebi ile paranın satın alma gücünde meydana gelen düşüşü ifade eden ekonomik kavram.
Tanımı
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) tanımına göre enflasyon; “bir ekonomideki mal ve hizmetlerin fiyatlarında gözlenen sürekli ve genel kapsamlı artışı ifade eder.”[1] Mal ve hizmetlere dair fiyat düzeyindeki yükselme sebebiyle meydana gelen enflasyonda önemli olan unsur “genel fiyat düzeyinin” artış göstermesi sonucu “alım gücünde” meydana gelen azalmadır. Enflasyon kavramı ile ilgili dikkat edilmesi gereken bir diğer unsur ise fiyatlarda gözlemlenen artışın bir seferlik değil süreklilik arz eden bir artış olduğudur.
Enflasyon Türleri
Enflasyon kavramı, fiyat artışına göre ve nedenlerine göre olmak üzere çeşitli alt türlere ayrılmaktadır.[2]
Fiyat Artış Oranına Göre Enflasyon
Ilımlı Enflasyon: Sürünen enflasyon olarak da adlandırılan bu enflasyon türü genel fiyat artışlarının düşük seviyelerde gerçekleştiği ve enflasyon beklentisinin meydana gelmediği durumları ifade etmektedir.
Yüksek Enflasyon: Ekonomiyi zarara uğratma ihtimali olan bu enflasyon türünde piyasaların işleyişinde bozulmalar, paranın değer ölçüsü ve tasarruf aracı olma özelliğinde zayıflamalar meydana gelmekle beraber gelecek hakkında yüksek belirsizlikler de oluşabilir.
Hiperenflasyon: Çok yüksek oranda meydana gelen enflasyon türüdür. Paranın fonksiyonlarını yitirmesine sebep olmaktadır. Hiperenflasyonun özelliği piyasa işlemlerinin ulusal parayla değil, döviz üzerinden yapılmasıyla sonuçlanması ve ulusal para sistemini çöküşe uğratmasıdır.[3]
Nedenlerine Göre Enflasyon
Talep enflasyonu: Toplam talep düzeyinin arzı aşması ve bu durumun sürekli olarak fiyatların yükselmesine sebep olması ile oluşan enflasyon.
Maliyet enflasyonu: Üretimin girdisi olan mal ve hizmetlerin maliyetlerinin artmasının bir sonucu olarak fiyatlarda meydana gelen sürekli artışlar ile maliyet enflasyonu oluşur. “Maliyet enflasyonunun oluşmasındaki bir diğer etken ise firmaların kâr oranlarını arttırmak istemelerinden kaynaklanabilmektedir. Firmaların üretimde kullandığı emek, hammadde ve girdi maliyetleri sabit olduğu halde kâr amacı güderek fiyatları artırması, enflasyona sebep olur.”[4]
Yapısal enflasyon: Eksik rekabet piyasalarında firmaların kâr marjlarının yüksek olması veya arzın talebe cevap vermekte gecikmesi gibi çeşitli durumlar yapısal enflasyonu doğurur.
Enflasyonun Etkileri
Enflasyonun yüksek oranlarda olması ülkeler ve hanehalkları için geçici veya kalıcı olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. Gelir dağılımında oluşan bozulmalar, faiz oranlarının yükselmesi, reel gelirlerde azalma, tasarruf etme eğiliminde azalma ve yatırımlarda düşüş gibi olumsuz sonuçlar yüksek enflasyonun doğurduğu etkilerdir.
Enflasyon Nasıl Hesaplanır?
Enflasyon hesaplanırken resmi istatistik kurumlarının verileri kullanılmaktadır. Türkiye’de “Türkiye İstatistik Kurumu” (TÜİK) enflasyon değerlerinin belirlenmesinde yararlanılan resmi istatistik kurumudur. TÜİK tarafından belirlenmiş olan endekslerle enflasyon hesaplaması yapılır. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE-CPI) ve Yurt içi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE-D-PPI) enflasyon hesaplamasında kullanılan iki temel endekstir.
Hazırlayan: Hatice Yağmur Kara
- ↑ “Fiyat İstikrarı Ve Enflasyon.” TCMB. Accessed December 24, 2021. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Temel+Faaliyetler/Para+Politikasi/Fiyat+Istikrari+ve+Enflasyon/.
- ↑ A.Ş., Türkiye İş Bankası. “Enflasyon Nedir?” Bireysel Bankacılık İşlemleri. Accessed December 24, 2021. https://www.isbank.com.tr/blog/enflasyon-nedir.
- ↑ A.Ş., Türkiye İş Bankası. “Enflasyon Nedir?” Bireysel Bankacılık İşlemleri. Accessed December 24, 2021. https://www.isbank.com.tr/blog/enflasyon-nedir.
- ↑ A.Ş., Türkiye İş Bankası. “Enflasyon Nedir?” Bireysel Bankacılık İşlemleri. Accessed December 24, 2021. https://www.isbank.com.tr/blog/enflasyon-nedir.