2020 Dağlık Karabağ Savaşı
Dağlık Karabağ'ın Geçmişi
Dağlık Karabağ Güney Kafkasya’da bulunan uzun yıllar Ermenistan hakimiyeti altında kalmış fakat bugün Azerbaycan’a bağlı olan bir bölgedir. Karabağ adına 12. yüzyıldan itibaren yazılı kaynaklarda rastlanılır.[2] Bölge 6. Yüzyıldan itibaren Hun, Hazar, Selçuklu, Akkoyunlular, Karakoyunlular gibi çeşitli Türk devletlerinin hakimiyeti altında kalmıştır.[3] 18. yüzyılın ortalarında bölgede merkezi Şuşa olan Karabağ Hanlığı kurulmuş fakat 19. yüzyılın başında Çarlık Rusya Karabağ Hanlığını önce kontrol altına almış sonra bir eyalet haline getirmiştir.[4] Bu dönemde Karabağ’ın nüfusu 15.729 Azerbaycan Türkü, 4.336 Ermeni aileden oluşmaktaydı. 1917 yılına gelindiğinde Karabağ’da nüfus oranı 317.861 Azerbaycan Türkü, 243.627 Ermeni olarak değişmiştir. [5]
Sovyetler Birliği'nin kurulmasıyla Karabağ Azerbaycan sınırları içinde özerk bir bölge haline gelmiştir. [6] 1987'de Karabağ nüfusunun çoğunluğunu oluşturan Ermeniler ve Ermenistan Karabağ’ın Ermenistan’a bağlanmasını istemiş fakat bu talepleri hem Sovyet Rusya tarafından reddedilmiş hem de bölgedeki Azeri nüfusunun hareketlenmesine yol açmıştır.[7] Buradan doğan çatışmalar Azerbaycan’ın bağımsızlık hareketiyle sonuçlanacaktır. 1991'e gelindiğinde önce Ermenistan sonra Azerbaycan bağımsızlıklarını ilan etmiş ve 1992'nin başında Ermenistan Azerbaycan’a saldırarak Rusya’nın desteğiyle Karabağ’ı işgal etmiştir.[8]
Dağlık Karabağ’ın Bugünü ve İkinci Dağlık Karabağ Savaşı
1987'de başlayan çatışmalar 1994'de ateşkesle son bulsa da 2020' kadar bu ateşkes birçok kez ihlal edildi. 2020'nin temmuz ayında Ermenistan- Azerbaycan sınırında çatışmalar yaşandı.[9] Sınır çatışmalarına Azerbaycan’da halkın tepkisi sosyal medyada ve sokakta protestolar olurken devlet düzeyinde tepkiler bölgede askeri tatbikatlarını artırılması şeklinde kendini gösterdi. Eylül ayı başında Türkiye de bölgedeki askeri tatbikatlara katılarak Azerbaycan’a desteğini göstermiş oldu.[10] 27 Eylül 2020’de Azerbaycan karşı taarruz başlatarak 44 gün sürecek İkinci Karabağ savaşını da başlatmış oldu.[11] Bu 44 günlük süre içinde Azerbaycan işgal altındaki topraklarının çok büyük bir kısmını geri aldı. Dağlık Karabağ dışında bulunan yedi rayon, Şuşa şehri ve bazı köyler de işgalden kurtarılmış ve 10 Kasım 2020’de Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya arasında ateşkes bildirisi (Üçlü Bildiri) imzalanmıştır. Savaş Azerbaycan zaferiyle sonuçlandığından barış koşullarını belirleyen taraf Azerbaycan olmuştur. Bu bildiriye göre, Karabağ’ın henüz geri alınmayan bölgeleri Rusya denetiminde Ermeni askerlerinden arındırılıp Azerbaycan’a teslim edilecektir. Ayrıca Dağlık Karabağ’a özerklik statüsü verilmeyeceği ve yerinden edilmiş sivillerin Dağlık Karabağ topraklarına geri döneceği bildiride yer almıştır.[12] Anlaşmanın ardından Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ateşkes anlaşmasının uygulanışını gözlemlemek adına Türk-Rus ortak gözlem merkezi oluşturulacağını ifade etti. Dağlık Karabağ Ateşkes Antlaşması’na rağmen 12 Mayıs 2021’den 15 Eylül 2022’ye kadar Azerbaycan ve Ermenistan sınırında krizlerin devam ettiği görülmüştür.
Kaynakça
- ↑ https://cdnuploads.aa.com.tr/uploads/Contents/2019/04/19/thumbs_b_c_2021599fb0126d6632cbe381553ce545.jpg
- ↑ [1] Zeynel Abidin Makas, Azerbaycan’ın Tarihi ve Kültürel Coğrafyası, Ankara, Kök Yayınları, 1990, s. 29.
- ↑ Makas, Azerbaycan’ın Tarihi ve Kültürel Coğrafyası, s. 9
- ↑ Fahir Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995), İstanbul, Kronik Kitap, 2020, s. 703.
- ↑ Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995) s. 703.
- ↑ Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995) s. 703.
- ↑ Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995) s. 704.
- ↑ Sina Akşin, Kısa 20. Yüzyıl Tarihi , İş Kültür Yayınları, 2015, s. 529
- ↑ France Diplomacy - Ministry for Europe and Foreign Affairs, Armenia/Azerbaijan – Border clashes between the two countries. https://www.diplomatie.gouv.fr/en/country-files/armenia/news/article/armenia-azerbaijan-border-clashes-between-the-two-countries-15-jul-2020 (Erişim 15.11.2022).
- ↑ Daily Sabah, Turkey-Azerbaijan military drills intimidate Armenia, President Aliyev says, 2020 https://www.dailysabah.com/politics/diplomacy/turkey-azerbaijan-military-drills-intimidate-armenia-president-aliyev-says (erişim 15.11.2022)
- ↑ Murteza Hasanoğlu, Asim Memmedov, Bahtiyar Maharramov, İkinci Karabağ Savaşı Sonrası Azerbaycan - Türkiye İlişkileri, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3/ 3, 2022 s. 523
- ↑ Stratejik Düşünce Enstitüsü, Azerbaycan-Ermenistan Anlaşmasının Tam Metni. 2020. https://www.sde.org.tr/asya/azerbaycan-ermenistan-anlasmasinin-tam-metni-haberi-20029 (erişim 15.11.2022)
