Kıbrıs Sorununda Güncel Gelişmeler

Kıbrıs meselesi uzun yıllardır uluslararası toplumda çözüme kavuşmayan konulardan biridir. Kıbrıs meselesi, Rumların Kıbrıs Türklerini ortaklık devletinden dışlaması üzerine başlamış ve 1963 yılından bu yana gündemde kalmaya devam etmiştir. Rumların Yunanistan ile birleşme hayali (Enosis) bir ortaklık devleti olan Kıbrıs Cumhuriyeti’nde yaşayan Kıbrıs Türkleri için oldukça kötü sonuçlara neden olmuştur. 1974 yılına kadar Rumlar, Kıbrıs Türklerine çeşitli saldırılarda bulunmuş ve adayı yaşanılmaz bir hale getirmiştir. 1974 yılında Türkiye, Kıbrıs’a Barış Harekâtı düzenlemiş ve Kıbrıs Türklerini uğradıkları baskıdan ve şiddetten kurtararak adaya barış getirmiştir. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) olarak ikiye ayrılan adada bugüne değin taraflar arasında bir anlaşma sağlanamamıştır. Taraflar arasında çözüm sağlamak amacıyla yapılan müzakereler başarıya ulaşamamış ve bu yılın mayıs ayında GKRY Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiadis tarafından KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’a altı sayfalık ‘Güven Yarartıcı Önlemler’ içeren ve müzakere daveti niteliğinde olan bir mektup gönderilmiştir..

Güney Kıbrıs Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiadis 23 Mayıs 2022’de KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’a altı sayfalık bir mektup göndermiş ve Tatar’ı Kıbrıs sorununa yeni çözüm önerileri geliştirmek adına müzakereye davet etmişti.  Cumhurbaşkanı Anastasiadis’in mektubunda ‘Güven Yaratıcı Önlemler’ olarak ele aldığı ve özellikle Kapalı Maraş, Ercan Havalimanı ve Mağusa Limanı’na ilişkin sunduğu öneriler Kıbrıs’ın geleceği için oldukça önem taşıyacak noktalardı. Mektupta yer alan GYÖ’ler aynı zamanda Birleşmiş Milletler (BM) yetkililerine de iletilmiştir.

Nikos Anastasiadis’in altı sayfalık mektubunda yer alan güven yaratıcı önlemler çerçevesinde, yasal sakinlerin güvenlikli şartlar altında en kısa sürede dönebilmesi için, kapalı Maraş (Varoşa) Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) 550 ve 789 sayılı kararları uyarınca Birleşmiş Milletler’e devredilecektir. Kıbrıs’ın turizm açısından en ünlü bölgesi olan ve eskiden Rumların yaşadığı Maraş bölgesi 1974 Kıbrıs Barış Harekatı’ndan sonra terk edilmiş ve büyük bir kısmı yerleşim ve iskana kapatılmıştı. 46 yıldır kapalı olan ve 8 Ekim 2020’de kamuya ait olan bir kısmı halkın kullanımına açılmıştır. ‘Hayalet Şehir’ olarak bilinen Maraş mektubun en önemli konularından birini oluşturmaktadır.

Ercan Havalimanı’nın BM yönetimine verilmesi mektubun önemli önerilerinden birini oluşturmaktadır. Ercan Havalimanı’nın BM’ye devredilmesiyle birlikte 1944 Chicago Sözleşmesi dahil ilgili uluslararası hukuk kurallarına tam uyumlu bir şekilde doğrudan uçuşlara açılacak ve uluslararası havaalanı statüsü kazanacaktır.Böylece, Kıbrıs’ta tek ve bölünmez bir uçuş bilgilendirme bölgesi (FIR) olmaya devam edecektir. Mektupta yer alan önemli önerilerden biri de Mağusa Limanı’nın Avrupa Birliği’ne devredilmesi konusudur. Mağusa Limanı’na doğrudan ticaret için Kıbrıs’ın 2003 tarihli Avrupa Birliği’ne katılım  metninin 10. Protokolüne uygun pratik düzenlemeler üzerinde anlaşma sağlanacağı ve bu durumun AB Komisyonu tarafından yönetileceği maddesi ticaret açısından ülkeye büyük kazançlar sağlayacak önerilerden biridir. Türkiye’nin Kıbrıs’a yönelik kısıtlamalarını kaldırılacağı ve Katılım Anlaşması Ek Protokolünü tam ve eksiksiz uygulayacağı, Kıbrıs bayraklı gemilerin Türkiye limanlarına erişimine izin verileceği, Kıbrıslı tüm vatandaşların hidrokarbonların gelirinden mahrum bırakılmayacağı da mektupta yer alan güven yaratıcı önlemler arasında yer almaktadır.

Uzmanlar tarafından altın fırsat olarak nitelendirilen Güven Yaratıcı Önlemler, Kıbrıs’ın geleceği için bir dönüm noktası olma niteliğindedir. Özellikle, Ercan Havalimanı ve Mağusa Limanı’nı kapsayan GYÖ’ler turizm ve ticarete büyük katkılar yapacaktır. Ercan Havalimanı’nın BM yönetiminde uluslararası yasal hava alanına dönüşmesi ve Mağusa Limanı’nın AB yönetiminde doğrudan ticaret hacmini genişletmesi ile birlikte Kıbrıs turizm ve ticaret açısından oldukça önemli kazançlar elde edecektir.

Anastasiadis’in mektubunda yer alan Güven Yaratıcı Önlemler kapsamında ele aldığı çözüm önerilerinden sonra Kuzey Kıbrıs yönetiminin bu önerilere nasıl cevap vereceği büyük merak konusu olmuştu. 20 Haziran tarihinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) lideri Nikos Anastasiadis'e bir yanıt mektubu gönderdi. Cumhurbaşkanı Tatar, gönderdiği yanıt mektubunda, Kıbrıs'ta iki taraf arasındaki güvenin yaratılmasına dair adımların, ancak iki tarafın egemen eşitlik ve eşit uluslararası statüsünün teyit edilmesi gerektiğini ifade etti.Cumhurbaşkanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Ofisi’nin Tatar’ın yanıt mektubuna ilişkin yaptığı yazılı açıklamada, Kıbrıs konusunun ve geçmişte de masaya getirilen bu önerilerin çözümsüz kalmasının sebebinin Kıbrıslı Türklerin müktesep haklarının inkar edilmesi olduğunu dile getirmiştir. Cumhurbaşkanlığı açıklamasında ayrıca, Rumların Kıbrıs’ın tek hakimi gibi davranarak, suiistimal etmekte olduğu statüsünü kullanarak, Kuzey Kıbrıs’ın uluslararası topluma erişimini engellemeye devam ettiğini ve samimiyetsiz bir şekilde ilgili çevreleri güven yaratmaya yönelik uğraşlar verdiğine inandırmaya çalıştığını belirtti. Tatar, Anastasiadis’e güven yaratma konusunda samimiyse yıllardır uygulamakta olduğu izolasyon politikasından vazgeçmesi gerektiğini, bu politikanın iki taraf arasındaki güven eksikliğinin en temel sebebi olduğunun altını çizmiştir.

Yapılan açıklamada Cumhurbaşkanı Tatar'ın Kıbrıs Türk tarafının yakında iki taraf arasında somut iş birliği alanlarına dair kapsamlı bir öneri sunacağı, bu önerilerin iki tarafın eşitliğini gözeteceği ve oluşturulacak iş birliği ilişkisinden iki tarafın fayda sağlayacağı belirtildi.

Hazırlayan: Kübra Ayhan