Georg Simmel- Para Felsefesi
Bir klasik dönem sosyoloğu olan Georg Simmel, topluma karşılıklı etkileşim sistemi penceresinden bakar. Kültürel toplumun dinamiklerine dikkat çekmeye çalışan Simmel, toplum yerine toplumlaşma kavramını benimser.[1] Sosyoloji tartışmasını belirli çerçeveler üzerine belirler; toplumun nasıl mümkün olacağı, sosyolojinin toplumu nasıl araştırması gerektiği, saf veya formel sosyoloji ve para felsefesi gibi araştırma konularına yönelir.[2]
Simmel'e Göre Paranın Anlamı
Simmel’in parayı kullanarak bir sosyolojik bakış açısı geliştirmesindeki amaç; paranın toplumsal ilişkiler sisteminde yeniden üretilmesi ve nesnel bir görevinin olduğudur. Parayı, belirli bir amacın araca dönüşmesindeki etken olarak görür.[3] Paraya dair temel sorun onun iki taraflı anlam doğasını kavrayabilmektir. Para hem “para olma niteliği” hem de “para nesnesi” olarak ele alınır. Toplumların geçirdiği evrimler dolayısı ile para, farklı zamanlarda ve koşullarda, kavramsal ve yöntemler dahilinde tarih içinde bir çok kez yorumlanmıştır. Sosyoloji tarihi içerisinde paraya dair yorum getiren kişi ise Georg Simmel olmuştur. Para Felsefesi adlı kitabı ve kuramında buna açıklık getirir. Paranın değişmez bir gerçekliğinin mi olduğunu yoksa yalnızca bilinç içeriğinin mi olduğunu araştırır. Simmel’in para konusundaki düşünceleri Marx’ın meta kavramıyla oldukça ilişkilidir. Marx’ın iki meta arasındaki kurduğu bağı yani basit değer ilişkisini para üzerine uyarlayarak iki şeyin karşılaştırılabilirliği üzerine odaklanır. Simmel para için, onun değişmeyen bir varlık olarak kalmasının gerekmediğini yani değerler arası bir bağ kurmak için paranın bir değere sahip olma zorunluluğunun olmadığını belirtmiştir. Buradan yola çıkarak yorumlandığında para, bir değere sahip olmayan sembolik bir kavrama dönüşmüştür. Simmelde paranın bu yönünü incelemiş, tarihsel ve toplumsal gelişimde paranın değerden sembol olmaya doğru giden yolunu takip etmiştir.[4]Parayı ve onun toplumsal ilişkiler dahil bir çok yönünü ele aldığı kitabı Para Felsefesi'ni yazmıştır. Para Felsefesinde Simmel, belirli bir toplumsal formu ortaya çıkarma çabasındadır. Ona göre para ve toplumsal form farklılaşma ve gelişme sürecindeki bir güç olarak ele alınır.[2]
Simmel’e göre insanlar biyolojik ve toplumsal ihtiyaçlarına göre farklılaşırlar fakat bu ihtiyaçlar bir süre sonra belirli bir hedefe ulaşma amacı doğrultusunda farklılaşır. Hedefe ulaşma sırasında insan daha fazla araca sahip oldukça çevrelerini etkiler ve ulaşılabilirlikleri artar. Ona göre bu araç paradır. İnsanın hayatta kalması için nihai bir ihtiyaç olan para bir süre sonra amaçlı eylemdeki araca dönüşerek insanı kendi doğasından uzaklaştırır. Para bire süre sonra bir şeyi elde etmek için bir sembolik nesne haline gelerek insan hayatına yön verir.[2]Simmel değerin oluşumunu konusunu değiş tokuş olayı üzerinden açıklayarak bu alışverişte değerin para olduğunu dile getirir. Ona göre değiş tokuşun özelliği kişinin önceden sahip olmadığı bir şeye şimdi sahip olmasıdır. Değiş tokuş edilebilirliğin bir simgesi olan para, giderek sadece bir simge haline gelir. Hayatta para ile belirlenen birçok şey olduğunu düşünen Simmel bunlara örnek; yaşam tarzları, duygularımızın şiddeti, süreçlerin belirliğini verir. Bir değişim aracına büründüğünden beri para, zamanı da ele geçirmiştir. Çünkü zaman giderek para çevrilmiştir. Örneğin kol saatlerinin önemi ve gücü temsil edişi bu yönden önemli bir hale gelmiştir.[5]
Para ve Toplumsal İlişkiler Açısından Sonuçları
Burada Simmel toplumsal beraberlikler açısıdan paranın doğurduğu sebeplere bakar. Bunlar; “paranın bir bütün olarak toplumun yapısı açısından sonuçları” ve “paranın bireyler açısından sonuçlarıdır.” Toplumsal bütün olarak incelendiğinde para, değerleri ifade etmek ve nesnenin değerini bir başka nesneyle ilişkisini göstermek için kullanılır. Burada paranın kullanılması Simmel’e göre bireylerin karşılıklı değerini ölçmede hızı temsil eder. Yani insanlar daha hızlı ilişki içine girerler. Başka bir sonucu; insanların isteklerine ve ihtiyaçlarına ulaşma arzuları artacak, bunun üzerine daha çok düşüneceklerdir. Para sayesinde insanlar farklı gruplara dahil olarak çevrelerini geliştirebilirler yani bu nokta da para amaçlı eylemdeki en büyük araç haline dönüşür. Başka bir sonucu toplumdaki dayanışma güveni arttırmasıdır. İnsanlar parayı gelecek yaşamlarındaki ihtiyaçlarını karşılaması için kullanırlar bu da bireylerde güven duygusunu arttırır.[2]
Sonuç olarak; Georg Simmel’in para analizi, hem birey hem de toplum için bir özgürlük nesnesi ama aynı zamanda bireyleri kendi toplumsal doğalarından uzaklaştıran bir sosyolojik araştırma konusudur.
Hazırlayan: Sena Yıldız
Kaynakça
- ↑ Gültekin, Metin.” Georg Simmel’in Düşüncesinde Modern Toplum ve Tüketim Kültürü ”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, (Bahar-2007):229-245
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Turner H. Jonathan, Beeghley Leonard, Powers H. Charles. Sosyolojik Teorinin Oluşumu. İstanbul: Sentez Yayınevi, Eylül-2013.
- ↑ Kahraman, Fatih. “ Kesitlerden Topluma Bakabilmek: Georg Simmel Sosyolojisi Üzerine Bir İnceleme Denemesi”, Sosyoloji Dergisi 37, (2018): 81-99.
- ↑ Ulvi, Vedat.” Parayı Bir Toplumsal İlişki Olarak Tanımlamak”, Yıldız Social Science Review, ( 30 Kasım 2019):263-286.
- ↑ Simmel, Georg. Georg Simmel, Sosyolog, Sanatçı, Düşünür. İstanbul: Doğubatı,2011.