Ülke İçinde Yerinden Edilmiş Kişiler
Ülke İçinde Yerinden Edilmiş Kişiler / Internally Displaced Persons
Yerinden Edilme
Yerinden edilme, zorunlu göçün bir türüdür. Göç, bireylerin ya da grupların bir yerden başka bir yere hareketine denir. Göç gönüllü veya zorunlu olarak gerçekleşebilir. Gönüllü göç daha çok iyi yaşam koşullarına erişmek ve eğitim fırsatları elde etmek gibi nedenlerle yapılırken zorunlu göçte ise savaş ve doğal afetler gibi zorlayıcı nedenler etkilidir. Kişilerin bu zorlayıcı nedenlerle yer değiştirmek zorunda bırakılmasına yerinden edilme denir.[1]
Ülke İçinde Yerinden Edilmiş Kişiler (IDP’LER)
Ülke içinde yerinden edilmiş kişiler, ülkelerinin uluslararası tanınmış sınırlarını geçmeksizin, çeşitli nedenlerle ülke sınırları içerisinde güvenli yer bulmak amacıyla göç etmek zorunda bırakılan insanlardır. IDP’ler, bulundukları ülke sınırları dahilinde yer değiştirdikleri için mülteci statüsünde değillerdir. Mülteci statüsünde olmadıklarından uluslararası mülteci hukukunun sağladığı haklardan ve korumadan faydalanamazlar. Uluslararası hukuk gereğince bu kişilerin korunması ve temel haklarının sağlanması sorumluluğu ülke vatandaşı oldukları için öncelikle kendi hükümetlerine aittir. Ancak yerel hükümetlerin bu sorumlulukları yerine getirmede yetersiz kaldığı veya yerine getirmediği durumlarda bu kişiler, mülteci statüsündekilere oranla hukuki koruma bakımından daha dezavantajlı durumdadırlar ve uzun vadeli çözümlere erişimleri zordur. [2]
Ülke İçinde Yerinden Edilme Nedenleri
Ülke içinde yerinden edilme çeşitli sebeplerden kaynaklanır. Bu sebeplerden başlıcaları:
1. Doğal Afetler
2. Çatışma ve Savaşlar
3. İnsan Hakları İhlalleri
4. Devlet Politikaları ve Baskı
5. Etnik ve Dini Şiddet
6. Kalkınma Projeleri
7. İklim Değişikliği
8. Ekonomik ve Sosyal Nedenler
İç Göç İzleme Merkezi'nin (IDMC) yayınladığı yıllık Küresel İç Göç Raporu'na göre , Sudan, Filistin ve diğer yerlerdeki çatışma ve şiddet, dünya genelindeki iç göçe maruz kalan kişilerin (İGK) sayısını 2023 yılı sonunda 75,9 milyona çıkarttı. [3]
Uluslararası Hukuk ve Ülke İçinde Yerinden Edilmiş Kişiler
Uluslararası hukukta, mülteciler gibi özel bir statüye sahip olmayan ülke içinde yerinden edilmiş kişilerin (IDP) geneli acil yardım ve temel hizmetlere erişimde zorlanmaktadır. Özellikle Soğuk Savaş sonrasında meydana gelen çeşitli iç savaşlarla sayıları artan IDP’lerin korunmasında öncelikli belge, 1998 yılında Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen Ülke İçinde Yerinden Olma Konusuna İlişkin Yol Gösterici İlkelerdir (Guilding Principles on Internal Displacement) . [5] Bu ilkeler IDP’lerin hakları, insani yardım sağlanması ve entegrasyonu gibi konuları ele alır. Yerel hükümetler bunların sağlanmasında birincil konumdadır ancak bu sorumlulukların sağlanmaması durumunda uluslararası toplum, IDP’ler için çözümler üretmeye teşvik eder. İnsani yardım kuruluşlarıyla beraber ihtiyaçlar karşılanmaya çalışılır.[6] Bu ilkeler uluslararası insan hakları ve insancıl hukuk tarafından güvence altına alınan haklara dayandırılmış olsalar da uluslararası bir sözleşme ile temellendirilmemiş ve hukuk normu statüsü kazanmamışlardır. [7] Ülke içinde yerinden edilme yaygın olarak, bir iç politika meselesi olarak görüldüğünden IDP’ler, uluslararası bir hukuk veya sözleşme ile güvence altına alınmamıştır.
Söz konusu ilkelerin yanı sıra Birleşmiş Milletler Kurumlararası Daimi Komitesi (IASC) tarafından Nisan 2010’da yayımlanan “Framework on Durable Solutions for Internally Displaced Persons” adlı belge, IDP’lerin yaşadığı zorluklar ve bu zorlukların kalıcı çözümlerine odaklanmıştır.[8]
Hazırlayan: Hümeyra Kutlu - Göç Çalışmaları Online Staj Programı
Kaynakça
[1] Stephen Castles, Hein de Haas, and Mark J. Miller, The Age of Migration: International Population Movements in the Modern World, 6th ed. (New York: Guilford Press, 2020)
[2] United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), “Internally Displaced Persons,” https://www.unhcr.org/internally-displaced-people.html
[3]Internal Displacement Monitoring Centre, https://www.internal-displacement.org/
[4]Internal Displacement Monitoring Centre. *Global Report on Internal Displacement 2024
[5]United Nations, *Guiding Principles on Internal Displacement* (New York: United Nations, 1998).
[6] United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs, "Internal Displacement," https://www.unocha.org/internal-displacement.
[7]Pınar Gözen Ercan ve Selin Kul, "Ülkeleri İçinde Yerinden Edilmiş Kişilerin ve Mültecilerin Koruma Sorumluluğu Çerçevesinde Korunması," *Uluslararası İlişkiler* 18, no. 71 (2021): 1-19, https://doi.org/10.33458/uidergisi947516.
[8] Inter-Agency Standing Committee (IASC), *Framework on Durable Solutions for Internally Displaced Persons* (April 2010).