Yusra Mardini
“Savaş, çatışma ve zulümden kaçmak zorunda kalan, yaşadıkları kaosun ortasında normallik duygusu arayan insanların hayatlarında sporun ne kadar olumlu bir etki yaratabileceğini kendi gözlerimle gördüm…” (Yusra Mardini)
Yusra Mardini, Suriyeli profesyonel yüzücü, en genç Mülteci İyi Niyet Elçisi ve ilk kez kurulan Mülteci Olimpiyat Takımı’nın sporcusudur. 2015 yılında Suriye İç Savaşı sebebiyle, henüz 17 yaşındayken; kız kardeşinin de içlerinde bulunduğu 30 göçmenle birlikte bir şişme bota binerek Ege Denizi’nden Yunanistan’a geçmeye çalışmıştır. Botun motoru arıza yaptığı için kız kardeşiyle denize atlayarak ve 3,5 saat yüzerek kıyıya kadar botu ittiler. Yusra sadece profesyonel bir sporcu değil; dünyanın dört tarafındaki milyonlarca mültecinin sesini duyurmaya çalışan genç bir kız. Mültecilerin sesini duyurmak, spor ve eğitimle onlara yardım etmek için kendi kurduğu vakfıyla hala çalışmalarına devam etmektedir[1].
Hayatı
5 Mart 1998’de Suriye’nin başkenti Şam’da, yüzmeyi seven bir aileye doğdu. Yüzme, Mardini ailesi için sadece bir spor değildi; tutku ve aile geleneğidir. Annesi Mervat tasarımcı, babası Ezzat yüzme antrenörüdür. Kalabalık bir aileye sahipler ve Yusra bundan dolayı kuzenleriyle birlikte oyunlar oynayarak büyüdü. Yusra, babası Ezzat’ın kendisinin ilk antrenörü olmasıyla birlikte su ile ilk kez 3 yaşında temas etti. Babası, Yusra’yı daha yürümeyi bile öğrenmeden suyun içine attı. Yusra çocukken çok içine kapanık ve utangaçtı. Babası Ezzat, gençliğinde Suriye için yüzmüştü ve bu sevgiyi çocuklarına da öğretmek istedi. Babası kızları Yusra ve Sara’nın yüzücü olmalarını, bir gün -bu eskiden kendisinin hayaliydi- olimpiyatlarda yüzmelerini istiyordu. Yusra 4 yaşındayken, babası Ezzat onu Suriye Olimpiyat Komitesi’nin merkezi olan Tişrin Spor Kompleksi’nde yüzme eğitimine başlattı. Yusra 5 yaşındayken tam anlamıyla yüzücü haline geldi. 9 yaşından beri evi Suriye adına olimpiyatlarda yüzmenin hayalini kurmaktaydı[2]. Ailesi ona ne olursa olsun pes etmemesi gerektiğini öğretti. Yusra büyüdükçe antrenmanlarındaki disiplin evlerine de yerleşti; spor izleyerek ve direnç bantlarıyla sürekli antrenman yaparak geçen saatlere dönüştü. Babasının sert disiplinine karşın Yusra ilhamını bu anlardan birisinde buldu. Atina Olimpiyatları’nı izlediği bir gün ekranlarda gördüğü yüzücü Michael Phelps onu büyüledi ve içine azim tohumları ekti. Yusra, Suriye İç Savaşı’na kadar birçok yarışmaya katıldı. 2012 yılında 1. Arap Açık Yüzme Şampiyonası; Kadınlar 4x100m Karışık Bayrak Yarışı’nda kendisinin ilk büyük derecesine 4:52.40 zaman dilimiyle sahip oldu. Diğer bir büyük derecesi; 2012 Dünya Kısa Kulvar Şampiyonası 400m Serbest Yarışı’nda 4:56.66 dakikada yüzerek Suriye Ulusal Rekoru’nu kırmasıdır. Bugün hala bu rekorun sahibidir[3].
Suriye İç Savaşı’ndan Kaçış
2015 yılında, Suriye’deki kaosun daha da çok arttığı günlerden birinde Yusra yüzme havuzunda antrenman yapıyordu. Tam bu esnada yüzme havuzunun çatısına bir el bombası atıldı. El bombası patlamadan suyun dibine battığı için tüm antrenman grubu çok şanslıydı. Gelen kısıtlamalar, sürekli kaos hali ve yüzmeden uzak kalmak; Yusra ile kız kardeşi Sara’nın evlerinden uzaklaşmaları ve kaos bittikten sonra eve geri dönmeleri için ikna ediciydi. İlk önce Türkiye’ye geldiler ve kendileri gibi kaostan kaçmaya çalışan bir göçmen kafilesiyle birlikte yola çıktılar. Yusra ve Sara buradan Yunanistan’a, oradan da Almanya’ya geçmek istiyordu. 30 kişi lastik bir şişme bota bindiler ve Ege Denizi’ne doğru açıldılar. Çok vakit geçmeden botun motoru bozuldu -çoğu yüzme bilmeyen- insanlar su almaya başlayan botta çırpınmaya başladılar. Yusra ve Sara hiç düşünmeden suya atladılar, botu sabitleyip 3,5 saat boyunca kıyıya ittiler. Yusra, 20 insanın hayatını kurtardığında sadece 17 yaşındaydı[4]. Bot, Yunanistan’ın Midilli adasında kıyıya vurdu. Macaristan üzerinden Almanya’ya geçecekleri bir rota çizdiler ve yola koyuldular. Yusra ve Sara Almanya’ya girdikleri ilk andan itibaren yüzebilecekleri bir yüzme salonu düşündüler. Berlin’in su sporlarında güçlü olan takımı Wasserfreunde Spandau 04’ün dikkatini çektiler. Kulübün antrenörü Sven Spannekrebs ile tanıştılar. Sven onlara çok yardımcı oldu, Yusra ile Uluslararası Komite’nin mülteci sporculara verdiği bursa başvurdular. Wasserfreunde Spandau, Yusra’nın hem kulübü hem de evi oldu. Kaçtıktan tam 9 ay sonra Yusra yeniden yüzüyordu, yarışlara katılabilmek için formuna dikkat ediyordu ve Berlin’deki Olimpiyat Stadı’nı kullanmasına izin verilmişti[5].
İlk Mülteci Olimpiyat Takımı
Yusra yüzüyor olsa da üzgündü çünkü mülteci sporcuların mülteci statülerinden dolayı temsil edecekleri bir ülkeleri yoktu ve olimpiyatlara katılamazdı. Mülteci statüleri onları temsil edecekleri bir ülkeden mahrum bırakmıştı. 2016 yılında tarihte bir ilk yaşandı: Mülteci Olimpiyat Takımı kuruldu. Bu takım IOM, UNHCR ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi ortaklığında karara varılarak kuruldu. Bu takımda Yusra’da yer alacaktı ve hayalleri gerçek olmuştu. 2016 Rio de Janeiro Yaz Oyunları’nda Mülteci Takımı’yla birlikte 100m Kelebek kategorisinde yarıştı. Tıme Dergisi bu yarıştan sonra Yusra’yı “En Etkili 30 Gençten Biri” olarak listeledi[6].
Milyonların Sesi Olmak
17–20 Ocak 2017 tarihlerinde Davos-Klosters/İsviçre’de düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu’nda bir konuşma yaptı[7]. Bu konuşma dünya çapında ses getirdi.
“Hayatım için yüzdüm, Olimpiyatlarda yüzdüm ve şimdi tüm mülteciler için itibar istiyorum. Benim adım Yusra. Evet, ben hayatı için yüzen, sonra Olimpiyatlarda yüzen kızım. Ama sanırım bu hikâyeyi duymuşsunuzdur. Bu benim diğer adımla, diğer kimliğimle ilgili. Görüyorsunuz, adım mülteci. En azından bana öyle diyorlar. Ben ve zulümden, savaştan, şiddetten kaçmak zorunda kalan 21 milyon kişi. Peki, bu mülteci kim? Bir zamanlar ben de tıpkı senin gibiydim. Bir yuvam, köklerim vardı, evime aittim. Senin gibi hayatımı gün be gün yaşardım, kendi umutlarıma, tutkularıma ve sorunlarıma kapılırdım. Sonra savaş geldi ve her şey değişti. Savaş bana yeni bir isim, yeni bir rol, yeni bir kimlik verdi: mülteci.”[8]
2017 yılının Nisan ayında Yusra, BM Mülteci Ajansı UNHCR’nin en genç iyi niyet elçisi seçildi[9]. O artık milyonlarca mültecinin sesiydi. Sadece kendisi için değil, milyonlarca mülteci için yarışıyordu. 2017 yılında Budapeşte’de FINA Bağımsız Sporcular Takımı’nın bir parçası olarak Dünya Su Sporları Şampiyonası’nda yarıştı. 2018 yılında “Butterfly: From Refugee to Oliympian- My Story of Rescue, Hope and Triumph” isimli otobiyografisini yazdı[10]. Kitap dünya çapında ses getirdi. 2019 yılında Gwangju Dünya Su Sporları Şampiyonası’nda tekrar FINA Bağımsız Sporcular Takımı için yarıştı. 2020 yılında Tokyo’da düzenlenen Olimpiyat Oyunları’nda yeniden Mülteci Olimpiyat Takımı’nın bir parçası olarak yarıştı. 2022 yılının sonlarına doğru otobiyografisi “Swimmers” filmi Netflix ortaklığıyla izleyenlere sunuldu ve film BAFTA’ya aday gösterildi[11]. 2022 yılında yeniden Budapeşte’de düzenlenen Dünya Su Sporları Şampiyonası’nda son kez mülteci olarak FINA Bağımsız Sporcular Takımı’nda yarıştı. Son kez mülteci olarak yarışmasının sebebi bu yarıştan sonra Almanya’nın ona vatandaşlık vermesidir. Vatandaşlık aldıktan sonra bir süre Hamburg’da yaşadı. 2023 Dünya Mülteciler Günü’nde Yusra bir duyuru yaptı; mülteci toplulukları için spor ve eğitime erişimi ilerletmek adına çalışan kendi kâr amacı gütmeyen kuruluşu “Yusra Mardini Foundaiton”nın lansmanını duyurdu. Mültecilerin sesini daha da çok duyurmak, spor ve eğitimle eşitlik sağlamak için “Yusra Mardini Foundation”nı kurdu. Mültecilere eğitim ve sporla yardım etmek istiyordu. Bu vakfı kurmak en büyük hayatındaki en büyük projesiydi[12]. 2023 yılında Yusra ve Sara, Tıme dergisinin “2023’ün En Etkili 100 İnsanı” listesinde yer aldı. 2023 yılının ortalarında uzun süredir yapmayı istediği hedeflerinden birini gerçekleştirdi ve kendi spor markası olan “Arena”yı kurdu. Bu markayı kurmasının sebebi herkesin spor ürünlerine erişebilmesiydi. Herkesin erişebileceği ürünler olmasına çok özen gösterdi. 26 Haziran 2023’te sosyal medya hesabından yüzme kariyerini noktaladığını duyurdu. Yusra, UNHCR'de İyi Niyet Elçisi olarak rolünde oldukça aktifti. En son Aralık 2023'te, vakfının Mülteciler İçin Spor Koalisyonu'na desteğini taahhüt ettiği bir etkinlik olan Küresel Mülteci Forumu'na katıldı ve İyi Niyet Elçiliği görevinde son kez savunuculuk yaptı[13].
Spor Başarıları
· 1./ Kadınlar 4x100m Karışık Bayrak Yarışı / 4:52.40 / 1. Arap Açık Yüzme Şampiyonası / Ürdün / 28-08-2012
· 1. / Kadınlar 4x100m Karışık Bayrak Yarışı / 4:52.40 / 1. Arap Açık Yüzme Şampiyonası / Ürdün / 28-08-2012
· Kadınlar 50 Serbest / 11. FINA Dünya Yüzme Şampiyonası (25m) 2012 / Türkiye / 16-12-2012
· Kadınlar 100 Serbest / 01:06.93 / 11. FINA Dünya Yüzme Şampiyonası (25m) 2012 / Türkiye / 16-12-2012
· Kadınlar 200 Serbest / 02:15.80 / 17. FINA Dünya Şampiyonası 2017 / Macaristan / 25-07-2017
· Kadınlar 400 Serbest / 05:00.31 / Den Haag Yüzme Kupası / Hollanda / 05-09-2019
· Kadınlar 100 Kelebek / 01:05.91 / Eindhoven Eleme Buluşması 2021 / Hollanda 09-04-2021
· Kadınlar 100 Serbest / 01:00.88 / Alman Denemeleri 2021 / Almanya / 17-04-2021
· Kadınlar 50 Kelebek / 30.08 / 19. FINA Dünya Şampiyonası Budapeşte 2022 / Macaristan / 23-06-2022[14]
Şu an Neler Yapıyor?
Yusra şu an eğitimi için ABD’de yaşıyor. University of Southern California’da film ve televizyon prodüksiyonu bölümünde okuyor. Gelecekte yaratıcı ve umut verici filmler çekmek istiyor. Hala yüzüyor ancak yarışmalara katılmıyor. Mültecilerin seslerini duyurmak için sosyal medyayı ve kendi kurduğu vakfını kullanıyor. Oris, Casablanca vb. bazı markalarla iş birliği yaparak mültecilere destek sağlıyor. Paris Olimpiyatları için Fransa’da o da vardı. Dıscovery Channel için Olimpiyat’lara sunuculuk yapmaya gitti[15].
İlgili Kitap, Film, Belgesel
· Butterfly: From Refugee to Olympıan- My Story of Rescue, Hope and Triumph-Yusra Mardini; https://g.co/kgs/NKiWwhK
· Swimmers – Netflix; https://g.co/kgs/KPQNgdv
· 2017 Dünya Ekonomik Forumu konuşması; https://www.weforum.org/events/world-economic-forum-annual-meeting-2017/
· 2017 Dünya Ekonomik Forumu konuşmasından derlenen yazısı; https://www.weforum.org/agenda/2017/01/i-am-yusra-i-am-a-refugee-and-i-m-proud-to-stand-for-peace/?utm_campaign=buffer&utm_content=bufferf1bbb&utm_medium=social&utm_source=plus.google.com
Hazırlayan: Elina Günay ÖZDEŞ - Göç Çalışmaları o-Staj Programı
Kaynakça
[1] International Olympic Committee. “Mülteciden Küresel Umut Işığına: İşte Yüzme Yıldızı Yusra Mardini'nin İnanılmaz Hayat Hikayesi”. Erişim 13 Ağustos, 2024. https://olympics.com/en/news/yusra-mardini-refugee-olympic-swimming-story
[2] Mardini, Yusra & Blond, Le Josie. Butterfly: From Refugee to Olympıan- My Story of Rescue, Hope and Triumph-Yusra Mardini. First U.S. Edition: the United Kingdom by Bluebird, 05/2018.
[3] The Global Ecosystem of Sports. “Yüzücü Yusra Mardini Hakkında Gerçekler”. Erişim 13 Ağustos, 2024. https://www.ispo.com/en/people/more-just-competitive-athlete-yusra-mardini
[4] The UN Refugee Agency. “Ben Yusra'yım. Ben Bir Mülteciyim ve Barış için Ayakta Durmaktan Gurur Duyuyorum.” Erişim 13 Ağustos, 2024. https://www.unhcr.org/news/stories/i-am-yusra-i-am-refugee-and-im-proud-stand-peace
[5] The UN Refugee Agency. “UNHCR Yusra Mardini”. Erişim 13 Ağustos, 2024. https://www.unhcr.org/prominent-supporters/yusra-mardini
[6] International Olympic Committee. “IOC Mülteci Olimpiyat Takımı Yıldızı Yusra Mardini: "İki Hayat Yaşadığımı Hissediyorum"”. Erişim 13 Ağustos, 2024. https://olympics.com/en/news/yusra-mardini-refugee-olympic-team-star-interview
[7]World Economic Forum. “Hayatım için Yüzdüm, Olimpiyatlarda Yüzdüm ve Şimdi Mülteciler için İtibar İstiyorum”. Erişim 13 Ağustos, 2024. https://www.weforum.org/events/world-economic-forum-annual-meeting-2017/
[8] World Economic Forum. “Hayatım için Yüzdüm, Olimpiyatlarda Yüzdüm ve Şimdi Tüm Mülteciler için İtibar İstiyorum”. Erişim 13 Ağustos, 2024. https://www.weforum.org/agenda/2017/01/i-am-yusra-i-am-a-refugee-and-i-m-proud-to-stand-for-peace/?utm_campaign=buffer&utm_content=bufferf1bbb&utm_medium=social&utm_source=plus.google.com
[9] The UN Refugee Agency. “Yusra Mardini UNHCR İyi Niyet Elçisi Olarak Atandı”. Erişim 13 Ağustos, 2024. https://www.unhcr.org/news/news-releases/yusra-mardini-appointed-unhcr-goodwill-ambassador
[10] The UN Refugee Agency. “UNHCR İyi Niyet Elçisi Yusra Mardini'nin Tarihe Nasıl Yüzdüğünü Anlatan Sürükleyici Yeni Kitap”. Erişim 13 Ağustos, 2024. https://www.unhcr.org/news/stories/riveting-new-book-tells-how-unhcr-ambassador-yusra-mardini-swam-history
[11] The UN Refugee Agency. “Netflix, Yusra Mardini'nin İlham Verici Hikayesini Dünyaya Taşıyor”. Erişim 13 Ağustos, 2024. https://www.unhcr.org/news/stories/netflix-brings-yusra-mardinis-inspiring-story-world
[12] Yusra Mardini Foundation. “Our Mission”. Erişim 13 Ağustos, 2024. https://www.yusramardinifoundation.org/
[13] International Olympic Committee. “Yusra Mardini Yüzmeden Emekli Olduğunu Açıkladı”. Erişim 13 Ağustos, 2024. https://olympics.com/en/news/yusra-mardini-announces-retirement-from-swimming
[14] World Aquatics. “Yusra Mardini Kişisel En İyi Başarılar”. Erişim 13 Ağustos, 2024. https://www.worldaquatics.com/athletes/1017372/yusra-mardini
[15] World Aquatics. “Yusra Mardini, Rekabetçi Yüzme Kariyerine Son Vererek İlham Verici Bir Miras Bıraktı”. Erişim 13 Ağustos, 2024. https://www.worldaquatics.com/news/3554905/yusra-mardini-calls-time-on-her-competitive-swimming-career-leaves-inspiring-legacy