Göçmen Havaleleri (Remittances)
Göçmen havalesi genel anlamda yabancı bir işçinin veya diaspora üyesinin yabancı bir ülkede kazandığı paraların kendi ülkelerindeki kişilere veya ailelerine ticari olmayan transferidir. Gönderen bunu banka havalesi, çevrimiçi ödeme platformları veya özel havale hizmetleri gibi çeşitli yollarla gerçekleştirebilir. Bu alıcı kişi veya aileye destek, onların barınma, günlük yaşam masraflarının veya eğitim ve sağlık hizmetlerinin karşılanması gibi amaçlarla gerçekleşir. Bunların yanı sıra küreselleşme süreci ve sürecin yarattığı olgular göçmen havalelerinin son yıllarda hızlıca artmasının temel sebebi olarak gösterilebilir. Küreselleşmenin yarattığı ve havaleleri artıran olgulardan ilki ucuz hava taşımacılığı öncelikli olmak üzre ulaşımdır. İkincisi ise turizmdeki büyümedir. Birçok göçmen yurt dışı tatillerinden ülkelerine, gittikleri ülkenin paralarını taşır. Üçüncüsü telekomünikasyondur. Ucuz telefon görüşmeleri ve genişleyen internet erişimi, göçmenlerin ve ailelerinin eskisinden daha düzenli iletişim kurmasını sağlar. Bu durum arkadaşlarının ve ailelerinin daha kolay yardım isteyebileceği anlamına gelir.
Göçmen havaleleri göç ve kalkınma arasındaki en somut ve tartışmaya en az açık bağlantıyı yansıtmaktadır. Birleşmiş Milletlerin[1] 2012 yılında kaydedilen resmi kaynaklarına göre gelişmekte olan ülkelere yapılan uluslararası göçmen havalesi akışı resmi kalkınma yardımının neredeyse 4 katıdır. Bununla beraber IMF’ye göre[2] küresel göçmen havaleleri 2022'de rekor kırarak 647 milyar dolara ulaştı. Bu, resmi kalkınma yardımının üç katı anlamına geliyor. Aslında, havalelerin değeri bundan daha fazla çünkü birçok kişi resmi istatistiklerin kaydetmediği resmi olmayan kanallar aracılığıyla para gönderiyor. Gayri resmî kanallarda geçen kayıt dışı akışların kayıtlı olanlardan en az yüzde 50 daha fazla olduğu düşünülmektedir. Bu verilere bakılarak göçmen havalelerinin gelişmekte olan ülkeler için önemli bir gelir kaynağı olduğu, yerel ekonomiye katkı sağladığı ve uluslararası sermaye akışının önemli bir bölümünü oluşturduğu çıkarımı yapılabilir. Dünya Bankası’nın[3] 2023 verilerine göre göçmen dövizi alan ilk üç ülke 125 milyar ABD doları ile Hindistan, 67 milyar dolar ile Meksika ve 50 milyar dolar ile Çin olmuştur. 2023 yılında en fazla para gönderilen ülkeler ise ABD (109,3 milyar ABD doları), Birleşik Arap Emirlikleri (70 milyar ABD Doları), Suudi Arabistan (46.6 milyar ABD doları) Fransa (35.3 milyar ABD doları) ve Almanya (34 milyar ABD doları) olmuştur. Bazı analistlere göre, değer açısından resmi işçi dövizleri artık dünya çapında petrolden sonra herhangi bir yasal malın ikinci en büyük transferini temsil ediyor[4].
Göçmen Havalelerinin Olumlu ve Olumsuz Etkileri
Göçmen havaleleri paranın gönderildiği ülkelerde refahı artırmak, kalkınma sağlamak gibi olumlu sonuçlarının yanı sıra kara para aklama, terörü destekleme, beyin göçü gibi çeşitli olumsuz etkiler de yaratır. Dünya Bankası verilerine göre (2020), göçmen havaleleri döviz girişinin yüksek olduğu ülkelerde yoksulluğu azaltmakta, alıcıların gelirini artırmakta ve kalkınmaya katkı sağlamaktadır. Alıcı ailelerin sağlık ve eğitim gibi temel ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlayarak refah seviyesinin yükselmesine yardımcı olur. Ayrıca konut ve altyapı gibi alanlara yapılan yatırımlara da katkıda bulunarak yerel ekonomik kalkınmayı teşvik eder[5]. Olumlu etkilerinin yanında göçmen havaleleri bazı olumsuz sonuçlar da doğurmaktadır. Büyük işçi dövizi girişleri yerel para birimlerinin değer kazanmasına neden olarak ihracatı daha az rekabetçi hale getirir ve malların çeşitlendirilmesini engeller. Hollanda hastalığı olarak bilinen bu olgu, uzun vadede kalkınma potansiyelini sınırlayabilir[6]. Bunun yanı sıra vasıflı işçilerin daha iyi fırsatlar için yurt dışına gitmesi "beyin göçü" etkisi yaratabilir[7]. Ek olarak, Hawala gibi resmi olmayan para transferi hizmetlerindeki güvenlik açıkları sistemlerin kara para aklamak ve teröristleri finanse etmek için kullanılmasına sebep olabilir.
Hawala Sistemi
Hawala, finans kurumlarının sınırlı kaldığı çatışma sonrası Somali bağlamında bireylerin fiziksel olarak nakit taşımadan veya bankaları dahil etmeden sınırlar arasında gayri resmi para transferi yapmasına olanak tanıyan bir havale sistemidir. İşlemler, standartlaştırılmış belgeler yerine resmi olmayan kayıtların ve kişisel garantilerin kullanıldığı bir güven sistemine dayanır. Standart bir Hawala işleminde, bir kişi başka ülkedeki birine para göndermek isteyen bir müşteriden para alır. Hawaladar, parayı fiziksel olarak aktarmak yerine, alıcının ülkesindeki muadil kişiye eşdeğer tutarı alıcıya ödemesi talimatını verir. İşlemler genellikle sözlü anlaşmalarla kolaylaştırılır ve minimum düzeyde evrak işi vardır. Bununla birlikte Hawala işlemleri genellikle gizlilik ve anonimlik ile yürütülür. Hawala sisteminin göçmenler için en büyük avantajlarından biri hızlı ve kolay oluşudur. İşlemler, geleneksel banka transferleri veya resmi havale kanallarıyla karşılaştırıldığında birkaç saat içinde hızlı bir şekilde tamamlanabilir. Ayrıca resmi işlemlere kıyasla daha düşük bütçelidir. Tüm bu sebepler onu fon transferi yapmak isteyen kişiler için cazip bir seçenek haline getirmektedir. Fakat büyük nüfuslara ulaşmasına rağmen, Hawala sistemi yasal değildir. Ayrıca düzenleme ve denetim açısından zorluklara yol açmaktadır. Kara para aklama, terörün finansmanı ve vergi kaçakçılığıyla ilişkilendirilmekte ve resmi olmayan para transferi sistemlerinin düzenlemesi gibi faaliyetlerde kullanımı görülmektedir[8].
HAZIRLAYAN: Gökçen Ayzıt Kırkali - Göç Çalışmaları o-Staj Programı
KAYNAKÇA
[1] United Nations. “Leveraging Migratiın and Remittances for Development.”, https://www.un.org/en/chronicle/article/leveraging-migration-and-remittances-development
[2] “International Monetary Fund”, son güncelleme Eylül, 2023, https://www.imf.org/en/Publications/fandd/issues/2023/09/B2B-resilient-remittances-dilip-ratha
[3] World Bank. “Remittance Flows Continue to Grow in 2023 Albeit at Slower Pace”. https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2023/12/18/remittance-flows-grow-2023-slower-pace-migration-development-brief#:~:text=Remittance%20Flows%20Continue%20to%20Grow%20in%202023%20Albeit%20at%20Slower%20Pace,-Share%20more&text=WASHINGTON%2C%20Dec.,of%20the%20previous%20two%20years.
[4] Koser, Khalid, International Migration: A Very Short Introduction, Oxford University Press, 2007, s.43.
[5] Betcherman, G., & Bustelo, M., Remittances and women's empowerment: Sending money, making choices, Feminist Economics, 2011,1-25.
[6] “World Bank”, son güncelleme 2020, https://www.worldbank.org/en/topic/migration/overvie
[7] Ratha, D., Mohapatra, S., & Joseph, G., Remittances and the Brain Drain: Evidence from the Pacific. Population Research and Policy Review, 2011, 589- 613.
[8] Hoehne, S. & Lewis, B, Informal Remittances and Financial Inclusion in Fragile States: Insights from Somalia. Journal of Eastern African Studies, 2019, 707- 727.