Cemal Abdülnasır

Cemal Abdülnasır

Cemal Abdülnasır Hüseyin (d. 15 Ocak 1918 – ö. 28 Eylül 1970) Mısırlı asker, başbakan ve Mısır’ın ikinci cumhurbaşkanıdır.

Hayatı

Cemal Abdülnasır 15 Ocak 1918’de postane görevlisi bir babanın ilk çocuğu olarak İskenderiye’nin yoksul bir mahallesinde dünyaya geldi. Annesi Nasır 8 yaşındayken vefat etmiş, babası da başka bir yerde görevlendirilmişti. Küçük yaştan itibaren zor bir aile hayatına sahip olan Nasır Kahire ve İskenderiye’de akrabalarının yanında büyümüştü. Lise yıllarına geldiğinde yaşıtları gibi İngiliz karşıtı gösterilere katılmış hatta birinde yaralanmıştı. Lise mezuniyetinin ardından önce hukuk fakültesine başlamış fakat buradaki eğitimini tamamlamadan Mısır Askeri Akademisi’ne girmiştir. Nasır’ın girdiği dönemde akademi daha yeni orta ve alt sınıflardan öğrenci kabul etmeye başlamıştı. Nasır buradan 1938’de mezun olmuş, Sudan’da görev yaptığı sırada birlikte Hür Subaylar icra komitesini oluşturacağı subaylarla ilişki kurmuştu. Buradaki diğer subaylar gibi Nasır da 1948 Arap – İsrail Savaşı’nda görev almış ve yenilgiyi bir felaket olarak nitelendirmişti. Bu yenilgide Kral Faruk ve bazı yüksek rütbeli subaylar suçlu bulunuyordu. Nasır ve arkadaşları da bu yenilginin intikamını almanın vatani bir görev olduğu fikrinde birleşmişlerdi.

Askeri ve Siyasi Hayatı

1948 yenilgisinin Nasır ve arkadaşları üzerinde bıraktığı etki onları 1949’da Hür Subaylar hareketini kurmaya yönlendirdi. Hür Subaylar hareketindeki diğer subaylar da Nasır gibi yoksul ailelerin çocuklarıydı ve yeni kuşağın otorite makamlarına geçişini temsil ediyorlardı. 1951’e gelindiğinde Nasır yarbaylığa yükselmişti. Hür Subaylar Hareketi 1952’de darbe yaparak Nasır’ın liderliğinde hükümetin icra kurulu olarak görev yapacak bir Devrim Komuta Konseyi kurdular. 1953’te bütün siyasi partiler kapatılarak cumhuriyet ilan edildi. 1956’da yapılan seçimlerde Nasır tek aday olarak oyların %99’unu alarak darbeden sonra devlet başkanlığı görevini yürütmüş orgeneral Muhammed Necib’in ardından Mısır’ın ikinci cumhurbaşkanı oldu.

Dış politikada Nasır Yugoslavya devlet başkanı Josip Tito ve Hindistan başbakanı Cevahirlal Nehru ile bağlantısızlar hareketinin önderleri arasında yer aldı. Başlarda ılımlı bir dış politika izleyen Nasır aslında öğrencilik yıllarından beri İngiliz karşıtıydı. Henüz Hür Subaylar gizli bir hareketken programlarında İngiliz sömürgeciliğine ve yabancı sermayenin devleti kontrolüne karşıtlık vardı. Bu fikirlerin temsilcisi olan Nasır ABD ve Birleşik Krallık’a karşı ılımlı politikalarını sürdüremezdi. Nihayetinde 1956’da Süveyş Kanalı’nı millileştirerek Fransa ve Birleşik Krallık’ı karşısına almış oldu. Birleşik Krallık ve Fransa İsrail’i de yanlarına alarak Mısır’a karşı ortak bir harekat başlatmışlarsa da BM ABD ve Sovyetler’in kınamalarıyla bir ay içinde geri çekilmek zorunda kalmışlar bu da Arap toplumunda Nasır’ın popülaritesini artırmıştı çünkü “büyük güçler” Nasır’ın yanında yer almışlardı.

Nasır’ın bu popülerliği 1958’de 1961’e kadar sürecek olan Mısır ve Suriye’nin Birleşik Arap Cumhuriyeti adı altında birleşmesine olanak tanımıştı. Nasır artık sadece Mısır’da değil bütün Arap dünyasında oldukça beğeni toplamış karizmatik bir liderdi.

1967’de Altı Gün Savaşı’nda Mısır İsrail tarafından ağır bir yenilgiye uğradı ve bu Nasır’ın 1 gün süren istifasına sebep oldu. İstifanın geri alınmasının ardında halkın yoğun tepkisi vardı.  

ABD’nin darbeden sonra finansmanından vazgeçtiği Asvan Barajı’nın yapımına Sovyetler ’in destek sağlaması üzerine 1968 itibariyle Mısır Sovyetlerle yakın ilişkiler kurmaya başlamıştı. Sovyetlerden gelen ekonomik yardımlarla Nasır sanayileşmeye, eğitime ve köylüleri topraklandırmaya odaklamıştı fakat bu sırada muhalefeti tamamen ezen bir politika modeli izliyordu. Eski radikal çizgisinden uzaklaşarak 1969’da İsrail’e açtığı yıpratma savaşında ateşkesi kabul etmişti.

Ölümü

28 Eylül 1970'te Arap liderlerle yaptığı zirve sonrası geçirdiği kalp krizi nedeniyle hayatını kaybetti. Kahire’de düzenlenen cenaze törenine beş milyon kişi katıldı.