İspanya İç Savaşı

Tarihsel olarak çeşitli kültürel dokuları bünyesinde barındıran İspanya, iki dünya savaşı arasındaki dönemde uluslararası bir mesele haline gelen, diğer devletlerin de çeşitli yönlerden destek olduğu bir iç savaş yaşamıştır. Birinci Dünya Savaşı sonrası dönemde komünizmin etki alanını artırmasının da hızlandırıcı etkisi 19. Yüzyılın başlarından itibaren İspanya’nın yaşadığı istikrarsızlık ve iç karışıklıklar, bir iç savaşın yaşanmasının temelinde olmuştur.

İspanya İç Savaşı

1936 – 1939 yılları arasında gerçekleşen İspanya İç Savaşı sağcılar (milliyetçiler) ve solcular (cumhuriyetçiler) arasında gerçekleşmiştir.

İç Savaş Nedir?

“İç savaşlar, aynı devlet içerisinde yer alan politik, dini/mezhepsel, etnik sınıfsal gruplar arasında yönetimin ele geçirilmesine veya ülkenin bölünmesine yönelik olarak icra edilen savaşlardır (bellum civile). Bir iç çatışmanın iç savaş sayılabilmesi için devletin hükûmetine karşı savaşan güçlere savaşan statüsü vermesi ve iç savaşta yabancı devletlerin de silahlı çatışmalara dâhil olması gerekmektedir”

İspanya İç Savaş’ı gerek ideolojik gerekse politik sebeplerden dolayı başka devletlerin de ilgi alanında olmuş ve İkinci Dünya Savaşı’nı hazırlayan olaylardan birisi olarak bilinmektedir.

İspanya İç Savaşına Giden Tarihsel Gelişim

1902 yılında tahta geçen Alfonso ile birlikte anayasal monarşi yönetimini benimseyen İspanya, siyasal iktidarsızlığın yoğun olduğu, 1923 yılına kadar 33 tane kabinenin düştüğü bir dönem yaşamıştır. Ekonomik sıkıntıların da eşlik ettiği bu siyasal iktidarsızlığın yaşandığı dönemde 1923 yılının Eylül ayında ordu bir darbe ile iktidarı ele almıştır.

Başbakanlığa General Primo de Rivera’nın geçişi ve demokratik müesseselere son verdiği diktatörce yönetimi İspanya meselelerine köklü bir çözüm getiremediği gibi sağ ve sol arasındaki kutuplaşmanın daha da derinleşmesine sebep olmuştur.

İspanya İç Savaşı

1930 yılında Rivera’nın istifası sonrası tekrar anayasalı rejime geçiş ise solcuların cumhuriyetçi ayaklanmaları ile birçok karışıklığın yaşandığı bir dönemi başlatmıştır. 1931 yılında yapılan belediye seçimlerini solcuların kazanması ve akabinde Kral Alfanso’nun tahtından feragat etmeden ülkeyi terk etmesi ile cumhuriyet ilan edilmiştir. Ancak solcuların zafer kazanması sağ kesimin tepkisini artırmış ve iç savaşa götüren gelişmeler yaşanmaya başlamıştır.

İç Savaşın Başlaması

İktidara gelen cumhuriyetçilerin kanunlar yoluyla kiliseye karşı politikalar yürütmesi, kilisenin okullarının kapatılıp mallarına el konulması; toprak reformlarının beklendiği hızda gerçekleşmemesi ve akabinde köylülerin zenginlerin elinden topraklarını zorla almak için silahlı çatışmaların yaşanmasına rağmen hükümetin tepki göstermemesi gibi gelişmeler sağ kesimin tepkisini çekmiştir.

1933 yılının Kasım ayında gerçekleşen seçimleri solcuların kaybetmesi ile Primo de Rivera’nın oğullarından birinin liderliğinde bulunan, İtalya’daki Faşist Partisi’ni örnek alan Falanjistler sağ kesim için büyük bir kuvvet olarak ortaya çıkmıştır. Ancak bu gelişmeler yalnızca iki tarafın birbirine karşı olan hareketlerini şiddetlendirmiş ve işçi ayaklanmaları, solcuların 1936 yılındaki seçimleri tekrar kazanıp sağcıları hapse attırması, Genel Kurmay Başkanı Francisco Franco’nun liderliğinde yapılan başarısız bir darbe girişimi gibi gelişmelere sebep olmuş ve karşılıklı öldürmelerin yaşandığı iç karışıklık 17 Temmuz 1936’da İspanyol askerlerin ayaklanması, Franco’nun Fas’a giderek liderliği el almasıyla bir iç savaşa dönüşmüştür.

İspanya İç Savaşı, diğer devletlerce de yakından takip edilmiştir. Faşizmin yayılması ile Fransa’yı sıkıştıracak olma düşüncesi ile Almanya ve Akdeniz’deki konumunu güçlendirme beklentisi ile İtalya tarafından milliyetçilerin desteklenmesi; ideolojik sebeplerle de Sovyet Rusya’nın solcuları desteklemesi bu durumu göstermektedir.

İç Savaşın Sonu

Büyük bir askeri güce sahip olan General Franco önderliğindeki milliyetçilerin 1938 yılında hızlanan askeri harekatları neticesinde cumhuriyetçilerin büyük bir çabayla savunduğu illerden 1939 yılının Şubat ayında Barcelona’nın Mart ayında ise Madrid’in düşmesi ile Milliyetçilerin zaferi kesinleşmiş oldu.

Francisco Franco

İspanya İç Savaşını Konu Alan Sanat Eserleri

İkinci Dünya Savaşı’nı hazırlayan olaylardan birisi olarak geçen İspanya İç Savaşı pek çok edebi ve sinema eserlerine konu olmuştur.

İspanya İç Savaşı’nı anlatan posterlerden en fazla bilineni “Guernica” olarak kabul edilmektedir. 26 Nisan 1937 yılında Bask bölgesindeki Guernica kenti Alman uçaklarınca yerle bir edilmiştir. Bu olay olduktan sonra bir hafta içerisinde Picasso “Guernica” adlı resme başlamıştır. “Guernica”, Picasso’nun acı çekmeyi tasvir ettiği bir yapıttır.

Pablo Picasso - Guernica

Kitap

• Andre Malraux – Umut
• George Orwell – Katalonya'ya Selam
• Ernest Hemingway - Çanlar Kimin İçin Çalıyor
• Arthur Koestler – İspanya'da Ölüm Güncesi

Filmler

• Çanlar Kimin İçin Çalıyor (1943)
• Ay Carmela (1990)
• Ülke ve Özgürlük (1995)
• Özgürlük (1996)
• Kelebeklerin Dili (1999)

Hazırlayan: Hatice Yağmur Kara