Gaullizm
Gaullizm (le Gaullisme), Fransa’da V. Cumhuriyet’in kurucu Cumhurbaşkanı General Charles de Gaulle’ün kişiliği ve fikirleri ile özdeşleşmiş, sınırları zamanla Fransa’yı aşarak uluslararası literatürde yer edinmiş politik tutum olarak tanımlanmaktadır.
Gaullizm üzerinde anlaşmaya varılmış bir tanım olmamakla birlikte; en geniş anlamıyla Gaullizm, ulusun koşulsuz şartsız egemenliğini önceleyen, otoritenin merkezde toplandığı bir devlet yönetimi anlayışını ifade eder. Kaynağını tek bir ideolojiden almayıp, tarihsel olarak farklı siyasi partiler ve oluşumlar ile özdeşleştirilen kavram, ortaya çıktığı dönemden itibaren Gaulle’ün yurtsever ve merkeziyetçi politik tutumunu ifade etmek için kullanılmıştır[1].
Kavramın Tarihçesi
Politik bir duruş olarak, Gaullizmin kökleri İkinci Dünya Savaşına kadar uzanmaktadır. Savaş döneminde Fransız direnişinin lider ismi olan Charles de Gaulle, toplumun farklı kesimlerini işgalci güçlere karşı bir araya getirir ve Nazi Almanyası’na karşın topyekün mücadelenin verilmesini sağlar. İkinci Dünya Savaşı’nın bitişinden V. Cumhuriyet’in ilanına kadar geçen süreçte ise Gaullizm, IV. Cumhuriyet dönemi ile özdeşleşen politik ve ekonomik istikrarsızlığa karşı verilen bir mücadele formunu alır. IV. Cumhuriyet döneminin, kısa ömürlü hükümetler dönemi oluşu, hükümetin iç savaş tehdidine karşın içeride ayaklanmalarla mücadele etmesi, 1958 Cezayir Bağımsızlık Mücadelesi’nin beraberinde getirdiği kriz gibi sebeplerden IV. Cumhuriyet Dönemi sona erer[2].
Fransa’da V. Cumhuriyet Dönemi’ni başlatan 1958 Anayasası’nın yürürlüğe girmesi ile yönetimde radikal değişiklikler meydana gelmiştir. Buna göre; Cumhurbaşkanı, devletin ve ordunun başı olarak kabul edilmiştir. Anayasa’da meydana gelen değişikliklerle cumhurbaşkanı, bu dönenden itibaren başbakanı atama ve meclisi feshetme yetkisine de sahip olmuştur. Parlamenter sistemin yerini günümüzde de devam eden yarı-başkanlık sistemine bırakılması ile birlikte yürütmenin yasama üzerindeki etki alanı artmıştır. Tüm bu anayasal değişikliklerin, daha istikrarlı, bağımsız ve uluslararası sistemde söz sahibi bir Fransa’nın inşasında atılması zorunlu adımlar olduğuna inanan Charles de Gaulle, demokratik sistemin sınırları içerisinde otoritesini arttırmış ve iktidarını güçlendirmiştir. Bu nedenle, kimi akademisyenler ve siyaset bilimciler Gaullizm ve temsil ettiği prensipleri tanımlamak için 'Modern Bonapartizm' benzetmesini yapmaktadırlar[3].
Kavramın Temel Prensipleri
- Fransa’nın bağımsızlığı, iç ve dış politikada hiçbir uluslar üstü teşkilata bağlı olmaması,
- Devletin; otoriteyi merkeze bağlı kurumları aracılığıyla elinde tutması, yürütmenin yetkilerinin artması,
- Fransız halkının, ideolojik çatışmalardan uzak ve partizan kavgaların ötesinde ulusun çıkarlarını gözetmesi ve bu amaçla dayanışması,
- Charles de Gaulle’ün kişisel karizmasının ve kişisel özelliklerinin yeni bir liderlik modeli yaratmadaki etkisi,[4]
- Süper güçlere karşı tarafsızlık ilkesinin benimsenmesi,
- Cumhurbaşkanının doğrudan halkın oylarıyla seçilmesi,
- Kapitalist ve sosyalist ekonomik modellerin reddi, sermaye ve emek birlikteliğinin savunulması,
- Ülkenin çıkarlarını önceleyen bütüncül ve pragmatik eylem anlayışı,
- Doğu ve Batı bloğu ülkeleri arasındaki gerilimde taraf olunmaması ve Fransa’nın dış politikadaki varlığının ve etkisinin vurgulanması[5].
Hazırlayan: o-Staj Avrupa Çalışmaları Stajyeri Elif Güneş Bozkurt
- ↑ Demoisser, Marion, David Lees, Aurélien Mondon, Nina Parish. The Routledge Handbook of French Politics and Culture. New York, Routledge, 2020.
- ↑ Kritzman, Lawrance, The Columbia History of Twentieth-Century French Thought. New York, Columbia University Press, 2006.
- ↑ Rémond, Réné, The Right Wing in France: From 1815 to de Gaulle. Pennsylvania, University of Pennsylvania Press, 1966.
- ↑ Knapp, Andrew and Vincent Wright, Government and Politics of France 4th Edition, London, Routledge Press, 2001.
- ↑ Panagoret, Ioana, Le Gaullisme, la politique européenne du général Charles de Gaulle dans le procès de la construction européenne, 2 (2008). https://www.annalesfsu.ro/sitero/Tome_X_no.2/13Ioana_Panagoret.pdf