Uluslararası Çalışma Örgütü

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO); 1919’da imzalanan ve I.Dünya Savaşı'nı sona erdiren Versailles Antlaşması'nın bir parçası olarak evrensel ve kalıcı barışın ancak sosyal adalete dayanarak başarılı olacağı düşüncesi ile kurulmuştur.

ILO'nun Anayasası, Belçika, Küba, Çekoslovakya, Fransa, İtalya, Japonya, Polonya, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri temsilcilerinin oluşturduğu komisyon tarafından hazırlanmıştır. Bu “Çalışma Komisyonu”na ABD Amerikan İşçi Federasyonu (AFL) başkanı Samuel Gompers başkanlık etmiştir. Anayasanın hazırlanması süreci; hükümetlerin, işverenlerin ve işçilerin temsilcilerini yürütme organlarında bir araya getiren, üçlü bir organizasyonla sonuçlanmıştır. ILO'nun yaratılmasına güvenlik, insani konular, politik ve ekonomik temelli tartışmalar itici güç yaratmış; ILO'nun kurucuları, o dönemin sanayileşen ülkelerindeki işçilerin sömürülmesinin arka planına karşı, barışı güvence altına almak için sosyal adaletin önemini kabul etmişlerdir. Aynı zamanda, dünya düzeninde artmış olan ekonomik karşılıklı bağımlılığı düzenlenmesi ve piyasalar için rekabet eden ülkelerdeki çalışma koşullarının standartize edilebilmesi için işbirliğine ihtiyaç olduğu düşünülmüştür. ILO'nun üç ana görevi vardır;

• Üye devletler tarafından uygulanması için Sözleşmeler ve Tavsiyeler ile uluslararası çalışma standartlarının benimsenmesi. Sözleşmeler ve Tavsiyeler, çocuk işçiliği, kadın işçilerin korunması, çalışma saatleri, ücretli dinlenme ve tatil günleri, iş teftişi, mesleki rehberlik ve eğitim, sosyal güvenlik koruması, işçi barınağı, iş sağlığı ve güvenliği, denizde çalışma koşulları ve göçmen işçilerin korunması gibi konuları içermektedir. Ayrıca, örgütlenme özgürlüğü, toplu pazarlık, zorla çalıştırmanın kaldırılması, istihdamda ayrımcılığın ortadan kaldırılması ve tam istihdamın teşviki gibi temel insan hakları sorunlarını da kapsamaktadır. 1970 yılına kadar ILO tarafından 134 Sözleşme ve 142 Tavsiye kabul edilmiş; bunların her biri, ulusal mevzuat ve üye ülkelerde pratik uygulama için bir teşvik edici ve aynı zamanda bir model olmuştur.
• Gelişmekte olan ülkelere yardımcı olmak için teknik işbirliği. ILO’nun kaynaklarının yarısından fazlası, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı ve çoğu zaman diğer BM uzman kuruluşlarıyla yakın işbirliği içinde yürütülen teknik işbirliği programlarına ayrılmıştır. Bu faaliyetler dört ana alanda yoğunlaşmıştır: mesleki eğitim ve yönetim geliştirme yoluyla insan kaynaklarının geliştirilmesi; istihdam planlaması ve terfi; işgücü idaresi, çalışma ilişkileri, kooperatifler ve kırsal kalkınma gibi alanlarda sosyal kurumların geliştirilmesi; çalışma ve yaşam koşulları - örneğin, iş sağlığı ve güvenliği, sosyal güvenlik, ücret, çalışma saatleri, refah vb.

ILO, giderek artan ülke nüfusları için Dünya İstihdam Programını başlatmış, istihdam ve eğitim fırsatları sağlamasına yardımcı olmayı amaçlamıştır. Elli beş farklı ulustan yaklaşık 900 ILO uzmanı, dünya çapında 100'den fazla ülkede 300'den fazla teknik işbirliği projesi üzerinde çalışmaktadır.

• Standart belirleme ve teknik işbirliği. Bu amaçla kapsamlı bir araştırma, eğitim, öğretim ve yayın programı ile çalışmalar desteklenmektedir. ILO, emek ve sosyal konularla ilgili önemli bir yayın ve belge kaynağıdır. ILO bünyesinde iki uzman eğitim kurumu bulunmaktadır: Cenevre'deki Uluslararası Çalışma Çalışmaları Enstitüsü ve İtalya, Torino'daki Uluslararası İleri Teknik ve Mesleki Eğitim Merkezi.

Örgütün genel merkezi Cenevre’de bulunmaktadır. Genel Direktörü Guy Ryder’dır. Birleşmiş Milletler’e üye ülkeler, ILO Anayasası’ndan doğan yükümlülükleri kabul ettiklerini bildirmeleri halinde kuruluşa üye olabilirler. BM’ye üye olmayan bir ülke’nin üyeliği ise ILO Genel Konferansı’nda alınacak karara bağlıdır. ILO’ya üye ülke sayısı 187’dir. ILO şu organlardan oluşmaktadır:

• Uluslararası Çalışma Konferansı: Her yıl Haziran ayında yapılmaktadır ve karar organı niteliği taşımaktadır.
• Yönetim Kurulu: Yürütme organı niteliğindedir. Mart, Haziran ve Kasım aylarında toplanmaktadır. Genel Direktör seçimi ve çalışma denetimleri, taslak bütçe ve program hazırlama, gündem taslakları hazırlama gibi görevleri vardır. Üyeleri üç yılda bir seçilmektedir. Kurul altında faaliyet gösteren 6 komite, 2 alt komite ve 1 çalışma grubuna sahiptir. Bu organların çalışmaları örgütün işleyişini etkilemektedir. Bazı komitelere katılım serbest iken, bazı komiteler seçim ile üyelerini kabul etmektedir. Yönetim Kurulu 56 asil, 66 yardımcı üyeye sahiptir. Asil üyelerin dağılımı şu şekildedir: 28'i hükümet temsilcileri, 14 işçi, 14 işveren temsilcileri. Yönetim Kurulu’nun hükümet üyelikleri, ILO'nun resmi dört coğrafi bölgesi (Afrika, Amerika, Asya, Avrupa) arasında dengeli şekilde paylaştırılmıştır.
• Uluslararası Çalışma Bürosu: Örgütün Sekretarya hizmetlerini yürütmektedir.

Türkiye; 1932 yılında Uluslararası Çalışma Örgütü’ne üye olmuş ve 2015 yılı itibariyle, Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmelerinden 59’unu onaylamıştır. Onaylanan bu sözleşmelerin 53 tanesi hâlâ yürürlüktedir.

ÖRGÜTÜN KURULUŞ YILLARI

ILO, 1920 yazında, ilk Direktörü Fransız Albert Thomas ile Cenevre'ye taşınmıştır. İki yıldan kısa bir süre içinde dokuz Uluslararası Çalışma Sözleşmesi ve 10 Tavsiye kabul edilmiştir. Bu standartlar; çalışma saati ,işsizlik,annelik koruması, kadınlar için gece çalışması, asgari yaş ve gençler için gece çalışması gibi konuları kapsamaktadır. ILO standartlarının uygulanmasını denetlemek için 1926'da bir Uzmanlar Komitesi kurulmuştur. Bugün hala var olan Komite; hükümet raporlarını incelemekten ve Sözleşme ve Tavsiyelere dair rapor sunan bağımsız hukukçulardan oluşmaktadır. Amerikalı John Winant, 1939'da ILO'nun başına geçmiş, ILO'nun genel merkezini güvenlik gerekçesiyle Mayıs 1940'ta geçici olarak Montreal, Kanada'ya taşımıştır. 41 ülkeden hükümet temsilcileri, işverenler ve işçiler, ILO Anayasasının bir eki olarak Philadelphia Bildirgesi'ni kabul etmişlerdir. Bildirge, halen ILO'nun amaç ve hedeflerinin Şartını oluşturmaktadır. Bildirge, ILO’nun II. Dünya Savaşı’nın sona ermesinden sonraki çalışmalarının temel ilkelerini ortaya koymaktadır. Bunlar, "emeğin bir meta olmadığını" ve "ırk, inanç veya cinsiyete bakılmaksızın tüm insanların, hem maddi refahlarını hem de özgürlük ve haysiyet, ekonomik koşullar altında manevi gelişimlerini sürdürme hakkına sahip olduğunu” içermektedir.

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER BÜNYESİNDE ILO

1946'da ILO, yeni kurulan Birleşmiş Milletler'in uzmanlaşmış bir ajansı haline gelmiştir. 1948-1970 yılları arasında örgütün üye sayısı iki katına çıkmış ve evrensel bir nitelik kazanmıştır. Bütçe beş katına ve memur sayısı dört katına ulaşmıştır. ILO, 1960 yılında Cenevre merkezli Uluslararası Çalışma Çalışmaları Enstitüsü'nü ve 1965'te Torino'daki Uluslararası Eğitim Merkezini kurmuş ve Örgüt; 1969'da 50. yıldönümünde Nobel Barış Ödülü'nü kazanmıştır. 1970-73 yılları arasında ILO, özellikle örgütlenme özgürlüğü ve örgütlenme hakkı olmak üzere, uygulamalarını denetlemek için standartların ve mekanizmaların geliştirilmesinde daha da ilerlemiştir. ILO, Polonya'nın 1957'de onayladığı, örgütlenme özgürlüğüne ilişkin 87 numaralı Sözleşmeye saygıya dayalı olarak Dayanışma Birliği'nin meşruiyetine tam destek vererek, Polonya'nın diktatörlükten kurtulmasında önemli bir rol oynamıştır. Somavia altında ILO, küreselleşmenin toplumlara getirdiği benzeri görülmemiş değişikliklerle başa çıkarken insanların ihtiyaçlarına yanıt veren büyük bir rapor yayınlayan Küreselleşmenin Sosyal Boyutu Dünya Komisyonu'nu kurmuştur. Mayıs 2012'de Guy Ryder (Birleşik Krallık), ILO'nun onuncu Genel Direktörü seçilmiş, Kasım 2016'da ikinci beş yıllık dönemine yeniden seçilmiştir. Ryder, “Herkes için insana yakışır iş mümkündür ancak toplumlar bunu gerçekleştirmelidir.” diyerek bu doğrultuda Çalışma Yaşamının Geleceği Küresel Komisyonu'nun kurulmasına öncülük etmiştir.

Hazırlayan: Hande Büyükyörük

2020 yılında gerçekleştirilen 109. Çalışma Konferansı raporunun Türkiye incelemesi kısmı için (Türkçe): https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo-ankara/documents/meetingdocument/wcms_740292.pdf