Kanun-u Esasi:Birinci Meşrutiyet

23 Aralık 1876 tarihinde kabul edilen Kanun-ı Esasi ile ilk defa anayasa ile kurulan parlamentolu bir dönem başlamıştır. Kanun-ı Esasi, II. Abdülhamit tarafından kurulan, başkanlığını Mithat Paşa’nın yaptığı otuz kişilik bir komisyon tarafından hazırlanmıştır. Mithat Paşa’nın etkisinde çalışan Komisyon, 1875 tarihli Fransa Anayasası ile 1831 Belçika Anayasalarından esinlenerek bir anayasa taslağı kaleme almış, daha sonra metin Heyet-i Vükela tarafından incelenmiş ve üzerinde birkaç değişiklik yapılarak padişaha padişaha sunulmuştur. Padişah tarafından onaylanan metin 23 Aralık 1876 tarihinde ilan edilmiştir. Kanun-ı Esasi, bir anayasada olması gerektiği şekilde halkın oylarıyla seçilmiş bağımsız bir yasama organı tarafından oluşturulmamıştır ve “ferman” biçiminde bir anayasadır. Ferman biçimindeki anayasalar mutlakıyet dönemlerinden meşrutiyet dönemlerine geçişlerde görülmektedir ve bu tür anayasalarda iktidarı elinde bulunduran kişi anayasayı tek başına aldığı kararla kendi iradesine dayanarak ilan etmektedir. Dolayısıyla Kanun-ı Esasi ile mutlak monarşiden meşruti monarşiye geçiş sağlanmıştır. Kanun-ı Esasi, hazırlanışı yönüyle olmasa da devletin temel organlarının kuruluş ve işleyişini ve günün şartlarına göre bireylerin hak ve hürriyetlerini düzenlemesi nedeniyle, günümüz anayasalarına benzer niteliktedir. Bu anayasa ile ilk kez, “milletin temsili ilkesi”, demokrasinin temel ilkesi olarak devlet hayatına dahil edilmiştir.

119 maddeden oluşan 1876 tarihli Kanun-ı Esasi'de on iki kısım vardır:

1.Memaliki Devleti Osmaniye (Osmanlı Devleti’nin Ülkesi)

2.Tebaai Devleti Osmaniyenin Hukuku Umumiyesi (Osmanlı Devleti Vatandaşlarının Temel Hakları)

3.Vükelayı Devlet (Bakanlar Kurulu)

4.Memurin (Memurlar)

5.Meclis-i Umumi (Genel Meclis)

6.Heyet-i Ayan (Ayan Meclisi)

7.Heyet-i Mebusan (Mebuslar Meclisi)

8.Mehakim (Mahkemeler)

9.Divanı Ali (Yüce Divan)

10.Umuru Maliye (Maliye İşleri)

11.Vilayat (İller)

12.Mevaddı Şita (Çeşitli Maddeler)