BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri
Tüm Birleşmiş Milletler Üye Devletleri tarafından 2015 yılında kabul edilen 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH), 2030 yılına kadar yoksulluk, açlık, su sorunu, eğitim, yenilenebilir enerji, iklim değişikliği gibi problemlerden oluşan hem insanlık için hem de dünya için çözülmesi gereken on yedi temel problemi, 17 sürdürülebilir kalkınma hedefi ile ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. 2015 yılında kabul edilen 17 hedef Ocak 2016'da yürülüğe girmiştir. Kısacası SKH, gelecekte tüm insanların ve dünyanın barış ve refah içinde olabilmesi için küresel bir ortaklık çatısı altında 17 hedefin gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler tarafından hayata geçmesi için uluslararası ortak bir plan sunmaktadır.[1]
Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin Tarihi
Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin oluşumuna tarihsel olarak baktığımızda, “sürdürülebilir kalkınma” kavramı ilk olarak çevresel sorunlar bağlamında hazırlanan 1982 tarihli Dünya Doğa Şartı’nda (World Charter of Nature) ortaya çıkmıştır.[2] Haziran 1992'de Brezilya’daki Dünya Zirvesi'nde 178'den fazla ülke, insan yaşamını iyileştirmek ve çevreyi korumak amacıyla sürdürülebilir kalkınma için küresel bir ortaklık inşa etmeye yönelik kapsamlı bir eylem planı olan Gündem 21'i kabul etti. Daha sonra, Gündem 21 eylem planını Eylül 2000’de ilan edilen Milenyum Deklarasyonu takip etmiştir. Deklarasyon ile alınan kararlar doğrultusunda ülkeler 2015 yılına kadar küresel çapta aşırı yoksulluğu azaltmak için 8 hedef belirlemişlerdir. 2002 yılına geldiğimizde Güney Afrika'daki Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi'nde kabul edilen Johannesburg Sürdürülebilir Kalkınma Bildirgesi ve Uygulama Planı, Gündem 21 ve Milenyum Deklarasyonu hedeflerini de temel alarak ülkelerin yoksulluğun ve çevre tehditlerinin ortadan kaldırılması konusunda verdikleri taahhütlerin yeniden teyit edilmesine imkân sağlamıştır.
2002-2012 tarihleri arasında dünyadaki aşırı yoksulluk oranlarına baktığımızda aşırı yoksulluğun yüzde 26’dan yüzde 13’e gerilediği görünmektedir. Bu bağlamda, gerçekleştirilen oturumlar sonucu belirlenen hedefler belirli bir oranda başarılı olmuştur.[3] Haziran 2012'de Brezilya'nın Rio de Janeiro kentinde Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı'nda (Rio + 20) Üye Devletler, Gündem 21, Milenyum Deklarasyonu ve Johannesburg Sürdürülebilir Kalkınma Bildirgesi ve Uygulama Planı’nın yanı sıra geliştirmek için bir süreç başlatmaya karar verdikleri "İstediğimiz Gelecek" sonuç belgesini kabul etti. 2013 tarihine gelindiğinde ise Birleşmiş Milletler Genel Kurulu SKH'ler hakkında bir öneri geliştirmek üzere 30 üyeli bir Açık Çalışma Grubu kurdu. Bunun sonucunda, 2015 yılı ocak ayında Genel Kurul 2015 sonrası kalkınma gündemine ilişkin müzakere süreçlerini başlatarak, Eylül 2015'te BM Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi'nde özünde 17 SKH olmak üzere 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri kabul edilerek, Ocak 2016’da yürürlüğe girmiştir. Ayrıca, 2016 yılından beri belirlenen on yedi kalkınma hedefinin ilerleyişi yıllık olarak “Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Raporu” nda analiz edilmekte ve güncel rakamlar paylaşılmaktadır.
17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi [4]
1. Yoksulluğa Son
Dünya Bankası ve Birleşmiş Milletler’in verilerine göre bir kişinin yoksul olarak tanımlanması için günde 1.90$’ın altında bir kazanç elde ediyor olması gerekmektedir. Bu bağlamda hedefin temel amacı dünya üzerinde din, dil, cinsiyet ırk ve yaş ayrımı yapmaksızın yoksulluğu herkes için ortadan kaldırmaktır. Ayrıca bu hedef, yoksullar ve savunmasızlar için sosyal koruma sağlamayı, temel hizmetlere erişimi artırmayı ve iklimle ilgili aşırı olaylardan ve diğer ekonomik, sosyal ve çevresel şoklardan ve afetlerden zarar gören kişileri desteklemeyi amaçlamaktadır.
2. Açlığa Son
Dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 26,4'ü, yani yaklaşık 2 milyar kişi, 2018'de orta veya şiddetli gıda güvensizliğinden etkilendi; bu, esas olarak Sahra altı Afrika ve Latin Amerika'daki gıda güvensizliğindeki artışlara bağlı olarak 2014'te yüzde 23,2'den arttı. “Açlığa Son” hedefi, tüm insanlık için açlığı sona erdirmeyi hedeflerken bu durumun kalıcı ve sürdürülebilir hale gelmesi için gıda güvenliğini sağlamayı, sağlıklı beslenmenin sağlanmasını ve sürdürülebilir tarımı teşvik etmektedir.
3. Sağlık ve Kaliteli Yaşam
Üçüncü hedef, hayatın her aşamasında herkesin sağlıklı bir yaşam sağlık ve refah sağlamayı amaçlamaktadır. Hedef, üreme, anne ve çocuk sağlığı, bulaşıcı, bulaşıcı olmayan ve çevresel hastalıklar; evrensel sağlık sigortası ve herkes için güvenli, etkili, kaliteli ve uygun fiyatlı ilaç ve aşılara erişim dahil olmak üzere tüm temel sağlık önceliklerini ele almaktadır. Ayrıca, daha fazla araştırma ve geliştirme, artırılmış sağlık finansmanı ve sağlık riskinin azaltılması ve yönetimi konusunda tüm ülkelerin kapasitelerinin güçlendirilmesi çağrısında bulunmaktadır.
4. Nitelikli Eğitim
Birleşmiş Milletler’in 2013 verilerine göre ilkokul çağındaki 59 milyon çocuk okula gidememekt. Veriler bu 59 milyon çocuktan 5'te 1'inin okulu bıraktığını gösterirken okula gitmeyen 5 çocuktan 2'sinin asla bir sınıfa ayak basmayacağını gösteriyor. Bu doğrultuda dördüncü hedef herkes için kapsayıcı ve eşit kalitede eğitim sağlamayı ve herkes için yaşam boyu öğrenme fırsatı sağlamayı taahhüt etmektedir.
5. Toplumsal Cinsiyet Eşitliği
Cinsiyet eşitliğini sağlamak ve tüm kadınları ve kızları güçlendirmek bu hedefin temel amaçlarındandır. Cinsiyet eşitliği ve kadınların güçlendirilmesi son yıllarda gelişmeye başlamış olsa da cinsiyet eşitliği dünya çapındaki ülkeler için kalıcı bir zorluk olmaya devam etmektedir ve Birleşmiş Milletler’e göre bu tür eşitliğin olmaması sürdürülebilir kalkınmanın önündeki büyük bir engeldir.
6. Temiz Su ve Sanitasyon
Su ve suyu sağlıklı hale getirme işlemi, insanların ve gezegenin hayatta kalması için kritik önem taşıyan sürdürülebilir kalkınmanın tam merkezinde yer almaktadır. Altıncı hedef, sadece içme suyu, sanitasyon ve hijyenle ilgili konuları değil, aynı zamanda dünya çapında su kaynaklarının kalitesi ve sürdürülebilirliğini de ele almaktadır.
7. Erişilebilir ve Temiz Enerji
Yedinci hedefin temel amacı herkes için uygun fiyatlı, güvenilir, sürdürülebilir ve modern enerjiye erişim sağlamaktır.
8. İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme
Sürdürülebilir kalkınmaya ulaşmak için sürdürülebilir ve kapsayıcı ekonomik büyüme gereklidir bu bağlamda sekizinci hedef herkes için sürdürülebilir, kapsayıcı ve sürdürülebilir ekonomik büyümeyi, tam ve üretken istihdamı ve her insana yeteneklerine uyacak işi yapmaya teşvik etmeyi amaçlar.
9. Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı
Bu hedef, altyapı, sanayileşme ve teknolojik gelişme(inovasyon) olmak üzere sürdürülebilir kalkınmanın üç önemli yönünü kapsamaktadır. Altyapı, bir toplumun veya işletmenin işleyişi için gerekli olan temel fiziksel sistemleri ve yapıları sağlar. Sanayileşme ekonomik büyümeyi yönlendirir, iş fırsatları yaratır ve dolayısıyla gelir yoksulluğunu azaltır. İnovasyon, endüstriyel sektörlerin teknolojik yeteneklerini geliştirir ve yeni becerilerin geliştirilmesini sağlamaktadır.
10. Eşitsizliklerin Azaltılması
Hedef on, bir ülkedeki yaş, cinsiyet, engellilik, ırk, etnik köken, köken, din veya ekonomik veya diğer statülere dayalı olanların yanı sıra gelirdeki eşitsizlikleri azaltmayı amaçlamaktadır. Aynı zamanda temsil, göç ve kalkınma yardımı ile ilgili olanlar dahil olmak üzere ülkeler arasındaki eşitsizlikleri de ele almaktadır.
11. Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar
Bu hedef, şehirleri ve insan yerleşimlerini kapsayıcı, güvenli, dayanıklı ve sürdürülebilir hale getirmeyi amaçlamaktadır.
12. Sorumlu Üretim ve Tüketim
Ekonomik büyüme ve gelişme, yaşam kalitesini artıran mal ve hizmetlerin üretimini gerektirirken sürdürülebilir büyüme ve gelişme, tüm üretim ve tüketim süreci boyunca kullanılan doğal kaynakları, zehirli malzemeleri, üretilen atıkları ve kirleticileri en aza indirmeyi gerektirir. Bu bağlamda on ikinci hedef, sürdürülebilir tüketim ve üretim sistemleri sağlamaya çalışmaktadır.
13. İklim Eylemi
İklim değişikliği, kalkınmanın önündeki en büyük tek tehdittir ve iklim değişikliğinin sonuçları daha çok en yoksul ve en savunmasız olanları etkiler. SKH’lere göre İklim değişikliğiyle mücadele etmek ve aksaklıklarını en aza indirmek Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin başarılı bir şekilde uygulanmasının ayrılmaz bir parçasıdır. Bununla birlikte, on üçüncü hedef İklim değişikliği ve etkileriyle mücadele için acil önlem almayı hedeflemektedir.
14. Sudaki Yaşam
On dördüncü hedef Sürdürülebilir kalkınma için okyanusları, denizleri ve deniz kaynaklarını korumak ve sürdürülebilir şekilde kullanmayı amaçlamaktadır.
15. Karasal Yaşam
On beşinci hedef ise Karasal ekosistemlerin sürdürülebilir kullanımını korumayı, eski haline getirmeyi, ormanları sürdürülebilir şekilde yönetmeyi, çölleşmeyle mücadele etmeyi ve biyolojik çeşitlilik kaybını durdurmayı planlamaktadır.
16. Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar
Günümüzde birçok bölge hala uzun süreli silahlı çatışma ve şiddetle karşı karşıyadır ve çok sayıda insan, adalete, güçlü kurumlara, bilgiye ve diğer temel özgürlüklere erişim eksikliğiyle mücadele etmektedir. Bu anlamda on altıncı hedef, sürdürülebilir kalkınma için barışçıl ve kapsayıcı toplumları teşvik etmeyi, herkes için adalete erişim sağlamayı ve kapsayıcı kurumlar inşa etmeyi amaçlamaktadır.
17. Amaçlar için Ortaklıklar
Son olarak, on yedinci hedef 2030 yılına kadar başarılması planlanan tüm hedeflerin gerçekleşmesi için küresel çapta iş birliğinin sağlanması gerektiğini belirtir, bu bağlamda on yedinci hedefle beraber sürdürülebilir kalkınma için uygulama araçlarının güçlendirilmesi ve küresel ortaklığın yeniden canlandırılması hedeflenmektedir.
Daha Fazlası İçin:
Hazırlayan: Muhammed Emin KESKİN
- ↑ UN Department of Economic and Social Affairs, Sustainable Development, https://sdgs.un.org/goals (Erişim Tarihi: 26.12.2020)
- ↑ Tomás Hák, Svatava Janousková∗, Bedrich Moldan, Sustainable Development Goals: A need for relevant indicators, Ecological Indicators, 2016.
- ↑ 2016 Sustainable Development Goals Report
- ↑ The 17 Goals, https://sdgs.un.org/goals (Erişim Tarihi: 27.12.2020)