Ortodoks Birliği

Ortodoksluk üç semavi dinden biri olan Hristiyanlık dinine ait bilinen ve en yaygın üç mezhepten biridir. Bu mezhebin inancına göre yeryüzünde bulunan tüm kiliseler bağımsızdır. Bağımsız kiliselerin lideri konumunda olan “Ortodoks Baş Patriği” sadece bu bağımsız kiliseler birliğinin başkanıdır. Ortodoks kelimesi Yunanca "orthos" (doğru) ve "doksa" (inanç) kelimelerinden meydana gelmiş ve "doğru inanç"ı ifade etmektedir. Ortodoksluk mezhebinin en büyük ruhanî lideri, Ortodoks Cihan Patrik'i (Patrik Ekümenik) İstanbul (Fener)'da bulunmaktadır. Bizans İmparatorluğu’nun Türklerin eline geçmesiyle, Patriklik Ortodokslar ve Osmanlı arasındaki ilişkileri düzenleyen resmî kurum olarak görev yapmıştır. Fatih Sultan Mehmet İstanbul'u fethettiğinde Patrik'i korumasına almış, böylelikle kendisine dönme ihtimali olan bir Katolik-Ortodoks ittifakını önünü tıkamış; diğer taraftan da kendi halkı içindeki tüm Hristiyan toplumunu kontrolü altında tutarak “Ortodoks Birliği”ni kurma ve koruma yoluna gitmiştir. Ortodoksluk mezhebine ait diğer patriklikler İskenderiye, Kudüs ve Antakya'da bulunmaktadır. Zamanla cemaatler arasında baş gösteren dini anlaşmazlıklar ve ulusçuluk esintileri Doğu Ortodoks Kilisesi'nde de bölünmelere yol açmıştır. İstanbul Ortodoks Kilisesi de bu durumlardan etkilenmiş ve Rum Ortodoks, Ermeni Ortodoks, Süryani Ortodoks olmak üzere başlıca üç farklı kiliseye ayrılmıştır. Rumlar İstanbul'u, Ermeniler Erivan'ı, Süryaniler de Mardin'i merkez edinmişlerdir. Böylelikle Ortodoks Birliği dağılmıştır.

Bir başka Ortodoks Birliği tanımı ise Bizans’ın kolonize ettiği kavimleri Ortodoks Birliği adı altında toplayarak imparatorluğun bütünlük içinde kalmasını sağlamak için din unsurunu kullandığıdır. Böylelikle İmparatorluk topraklarında din kurumu siyasileşmiştir fakat devletin egemenlik alanı içerisinde istikrar tesis edilmiştir.

Fener Rum Patrikhanesi ile Rus Ortodoks Kilisesi arasında Ortodoks Birliği’nin sağlanması durumunda birliğin liderliğini yürütme bağlamında gerilime neden olmakta ve birleşmeye ulaşılmasını çıkmaza sokmaktadır. Rus Ortodoks Kilisesi, bu liderlik mücadelesini tek başına yürütmekte ve Fener Rum Patrikhanesi’nin Eyüp Kaymakamlığı’na bağlı olduğunu dolayısı ile bağımsız olmadığını iddia etmektedir. Fener Rum Patrikhanesi ise hâlihazırda Ortodoks dünyasının lideri konumundadır ve Rus Ortodoks Kilisesi’ne karşı kültürel ve siyasal mücadelede ABD desteğini almaktadır.

Öte yandan Balkanlar konusu üzerine bir panelde sunulan tebliğde Balkanlar bölgesinde Slav halkları içerisinde yaygın olarak inanılan mezhep olan Ortodoksluk, Federal Yugoslavya ile Ortodoks Birliği’ne dönüşmüş olmasına rağmen yükselen ulusçuluk akımının etkisiyle Yugoslavya dağılmıştır. Dolaylı olarak ulusçuluk akımı Ortodoks Birliği’nin yeniden dağılmasına neden olmuştur.