Avrupa konseyi

Avrupa Konseyi Kuruluşunun Tarihi

Avrupa Konseyi İkinci Dünya Savaşı’ndan maddi manevi zarar gören Avrupa’da kıtada devam eden huzursuzluk ve çatışmanın yerini işbirliği ortamına bırakmak, sözleşmelere dayalı emniyet ve işbirliği ortamının oluşturulması amacıyla kurulmuştur. Avrupa Konseyi, 1948 yılında hükümetleri temsilen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin ve Avrupa Konseyi İstişare Meclisi’nin (Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi) birlikte kurulmasıyla oluşturulmuştur. 5 Mayıs 1949’da 10 Avrupa ülkesi tarafından imzalanarak Londra Antlaşması ile kurulmuştur. 4 Kasım 1950’de ise Roma’da Avrupa Konseyi’nin dayanağını oluşturan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi imzalanmıştır. Türkiye bu sözleşmeyi ilk imzalayanlardandır. Konsey, 200’den fazla sözleşme ile bir sözleşmeler sistemini içerir. Bunun yanı sıra birçok denetim mekanizması bulunmaktadır. Avrupa Konseyi’nde Avrupa ölçeğindeki siyasi ve hukuki boyutu Soğuk Savaş sonucunda oluşan demokratikleşme hareketleri nedeniyle ortaya çıkmıştır. Avrupa Konseyi 2000’li yıllardan günümüz gelişmelerine daha aktif olarak dönüt verebilecek bir reform çalışması başlatılmasını zorunlu kılmıştır. Bu yönde ilk önemli adım 2005 yılında Varşova’da düzenlenen Avrupa Konseyi Zirvesidir. 2009 yılında ikinci önemli adım, Genel Sekreterliğe eski Norveç Başbakanı Thorbjorn Jagland’ın seçilmesinin ardından, kapsamlı reform süreci uygulamaya konulması olmuştur. Reform, Avrupa Konseyi’nin çalışmaların anlamını ve faydalarını arttırmak aynı zamanda ise yakın ve uluslararası çapta, siyasi görünürlüğünü artırmayı hedeflemektedir. Günümüzde 2021 yılı itibariyle Avrupa Konseyi'nin 72. kuruluş (5 Mayıs 1949) yıldönümü olmaktadır.

Avrupa Konseyi Amacı

Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nin ilk maddesine göre, “Avrupa Konseyi’nin amacı, ortak mirasları olan ülkü ve ilkeleri korumak ve gerçekleştirmek ve ekonomik ve sosyal ilerlemelerini kolaylaştırmak üzere üyeleri arasında daha güçlü bir birliğe ulaşmaktır.” Konsey; insan hakları, hukukun üstünlüğü gibi konularda faaliyet göstermektir. Bu faaliyetleri ile Avrupa’da işbirliğini çoğaltmayı amaç edinen en eski uluslararası örgütlerdendir. Avrupa’da ortak bir demokrasi ortamının sağlanması ve yasal düzenin oluşturulması öncelikli hedeflenen düşüncedir. Bunların yanı sıra, terörizm, yolsuzluk, siber suçlar, kadın ve çocuklara yönelik şiddet yönelimleri, insan kaçakçılığı gibi önemli sorunlara ortak çözümler bulmak için de çalışmalar yapmaktadır. Diğer çalışma alanlarından olan sosyal dayanışma, sınır ötesi işbirliği, çevre ve bölgesel planlama olmak üzere çeşitli dallara ayrılarak sistemli bir şekilde çalışmayı kendine amaç etmektedir. Yaptığı çalışmaların kaynağı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’dir. Bu sözleşme ve bu sözleşmeye ek olarak başka protokoller gereğince kendi bünyesinde bulunan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ile de yargılama yetkisi bulunmaktadır. Konseyin bu amaç ve çalışmaları Avrupa’nın kültürel benliğinin oluşmasına ve gelişmesine katkı sağlamıştır.

Üye Ülkeler

Avrupa Konseyi'nin kurucu 10 üyesi bulunmaktadır. Belçika, Danimarka, Fransa, Birleşik Krallık, İsveç, Norveç, İtalya, Hollanda, İrlanda, ve Lüksemburg'un aralarında Londra Anlaşmasıyla kurulan bir örgüttür. Avrupa’daki 47 üye ülkesiyle uluslararası bir teşkilat statüsündedir. Diğer üyeleri; Almanya, Andorra, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Çekya, Ermenistan, Estonya, Finlandiya, Fransa, GKRY, Gürcistan, Makedonya, Malta, Moldova, Monako, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, San Marino, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Türkiye, Ukrayna, Yunanistan, Hırvatistan, İngiltere, İspanya, İsviçre, İzlanda, Karadağ, Letonya, Lihtenştayn, Litvanya, Macaristan'dır. Gözlemci üyeler ise ABD, Japonya, Kanada, Meksika, Vatikan'dır. Avrupa Konseyine aday ülke ise Beyaz Rusya'dır. Türkiye ise Avrupa Konseyi'nin kurucu üyesi konumundadır.

Avrupa Konseyinin Temel Organları

Avrupa Konseyi 10 temel organa sahiptir. Bunlar; Bakanlar Komitesi, Parlamenter Meclisi, Sekreterlik, Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri, Avrupa Konseyi Göç Ve Mülteciler Özel temsilciliği, Avrupa Irkçılık ve Hoşgörüsüzlükle Mücadele Komisyonu, Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Ek Protokolleri çerçevesinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’dir.

1.Bakanlar Komitesi, Konsey’in karar organıdır.

2.Genel Sekreter, Danışma Meclisi tarafından beş yıllığına seçilir ve Meclis’e ihtiyacı olan idari ve diğer hizmetleri sağlamakla yükümlüdür. Genel Sekreter Avrupa Konseyi’nin görünen yüzü ve sözcüsü konumundadır. Genel Sekreterlik kendisine bağlı olarak çalışan birçok alt birimler aracığıyla insan haklarının korunması ve geliştirilmesine katkı sağlamaktadır. Konsey Genel Sekreterliği faaliyetleri itibari ile Bakanlar Komitesi’ne karşı sorumludur. 2004 yılında Konsey Genel Sekreterliği’nde 5 yıllığına seçimi kazanan Terry Davis (İngiltere) görevini yürütmektedir.

3.Avrupa Konseyi, Avrupa Birliği ile herhangi bir doğrudan bir bağı bulunmayan, Avrupa Birliğinden ayrı olan bir uluslararası teşkilattır. Fakat günümüzde Avrupa Birliği Avrupa Konseyi’ne ait bayrağı kullanmaktadır. Konsey ile Avrupa Birliği’nin yakın işbirliği içerinde olduğu 2008 yılı itibariyle 47 üyesi bulunmaktadır. Bakanlar Komitesi gözetiminde 5 ülke de gözlemci statüsündedir. Bunun yanı sıra Beyaz Rusya uluslararası arenada tanınan Belarus’un Avrupa Konseyi için başvurmuştur. Fakat insan haklarına ve demokratik ilkelere saygı eksikliğinden dolayı askıda bekletilmektedir. 500’e yakın sivil toplum kuruluşu tarafından da desteklenmektedir. Konsey’in, resmî dilleri İngilizce ve Fransızca olmak üzere 2 tanedir.

4. Avrupa Konseyi Göç Ve Mülteciler Özel Temsilciliği, Avrupa Konseyi Göç Ve Mülteciler Özel Temsilciliği bir kereliğine oluşturulmuştur. Evrensel olarak Ad-Hoc sıfatına niteliği taşımaktadır. Avrupa Konseyi Göç ve Mülteciler Özel Temsilciği, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafından Avrupa Konseyi Statü’sünün 36. Maddesi uyarınca bir sözleşmeye, Bakanlar Komitesi ya da Parlamenter Meclisi kararına bağlı olmaksızın oluşturulan bir kurumdur. 2015/188 sayılı Genel Sekreter Kararıyla kurulmuştur. Mülteciler Özel Temsilciliğin amacı; Avrupa’da ikamet eden mülteci ve göçmenlerin insan hakları konusu ile ilgili haklarında çözümleme yapmak, durumlarını öğrenmek ve devletlere yardımda bulunmaktır.

5. Avrupa Irkçılık ve Hoşgörüsüzlükle Mücadele Komisyonu (ECRI),1993 yılında Avrupa Irkçılık ve Hoşgörüsüzlükle Mücadele Komisyonu kurulmuştur. Avrupa Irkçılık ve Hoşgörüsüzlükle Mücadele Komisyonu’nun amacı, Avrupa Konseyi’ne üye devletlerin tamamını kapsayan ırkçılık, ayrımcılık, müsamahasızlık ve hoşgörüsüzlük ile aktif bir şekilde mücadele etmeyi amaçlayan bir komisyondur. Tüm bu değerler başta olmak üzere ırkçılık ve faşizme karşı siyasi ve hukuksal önlemler alan bir insan hakları komisyonudur. Avrupa Irkçılık ve Hoşgörüsüzlükle Mücadele Komisyonu bunlara ek olarak yabancı düşmanlığı ve anti semtiz ile insan hakları mücadelesi vermektedir. Bunu ise de hukuk temelli olarak yapmaktadır. Avrupa’da bir zamanlar yaşanan ırkçılık olaylarının bir daha tekrarlanmaması amacıyla ulusal ve uluslararası önlemler alarak çalışmalarını sürdürmektedir.

6.Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi, Avrupa Sözleşmesi 26 Kasım 1987 tarihinde İşkence Ve İnsanlık Dışı Veya Küçültücü Ceza Veya Muamelenin Önlenmesi kanununu kabul etmiştir. 1 Şubat 1989 yılında ise kesin karar ile yürürlüğe girmiştir. Bu sözleşme yasalara uygunluğuna göre Avrupa İşkenceyi ve İnsanlık Dışı veya Aşağılayıcı Muamele ve Cezayı Önleme Komitesi veyahut diğer adı ile Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi oluşturulmuştur. Bu komite bir insan hakları komitesidir. Avrupa Konsey’ine üye olan devletlere planlı ya da plansız olmaksızın bazı ziyaretler gerçekleştirir. Bu ziyaretlerin amacı; ziyaret edilen ülkelerde işkence ve türevi olayların olmasının önüne geçmektir. Bu ziyaretler genel olarak işkencelerin gerçekleşebileceği yerler olan hastaneler, akıl hastaneleri benzeri merkezlere gidilerek yapılan ziyaretlerdir. Bu ziyaretlerin raporlanmasını düzenlenmek amacıyla işbirliğine gidilmesidir. Fakat, Avrupa Konsey’ine üye olan devletlerin bahsi geçen bu işbirliğini yapmaktan kaçınması veyahut Avrupa İşkencenin Önlenmesi Komitesi’nin tavsiyelerine uymaması durumunda ya da insan hakları ihlali yaptığı durumlarda Komite basın veya herhangi bir yol ile bu durumu dünya kamuoyuna sunabilmektedir.