BM Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO)

İngilizce açılım olarak “United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization” şeklinde yazılan UNESCO, kelimelerinin baş harfleri birleştirilmesinden oluşturulmuş ve "Birleşmiş Milletler, Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu" şeklinde tercüme edilmiştir. Merkezi Paris'te bulunmaktadır. UNESCO Sözleşmesi'nin, İkinci Dünya Savaşı'nı takiben, Kasım 1945'de Londra'da 44 ülkenin katılımıyla gerçekleşmiş ve 1946 yılında kurulmuştur. UNESCO’da 195 Üye Devlet ve 11 Ortak Üye Devlet bulunmaktadır. İsminden de anlaşıldığı üzere kurumun amacı, insanlığın zihninde barışı eğitim, doğa bilimleri, sosyal ve beşeri bilimler, kültür ve bilgi ve iletişim aracılığıyla inşa etmektir .

Türkiye'nin 20 Mayıs 1946 yılında 4895 sayılı kararla katılmasının ardından UNESCO Kuruluş Sözleşmesinin 7. maddesi kapsamında, UNESCO'nun tek ve yasal temsilcisi niteliğinde olan UNESCO Türkiye Millî Komisyonu 25 Ağustos 1949 tarihinde faaliyete geçmiştir.

UNESCO bünyesinde 3 organ bulundurmaktadır:

Genel Konferans:

195 Üye Devletin temsilcilerinden oluşan bu organ çeşitli toplantılar düzenlemektedir. 39. toplantısını 2017 yılında gerçekleştirmiştir. UNESCO'nun en yetkili organı olan Genel Konferans'ta, her ülke tek oy hakkına sahiptir. Burada, UNESCO'nun politikalarını, amaçlarını ve temel çalışma planını belirlemektedir. Bu kapsamda, UNESCO’nun çalışma programlarını kararlaştırmakta, bütçesini kabul etmekte, Yürütme Kurulu Üyelerini ve Genel Direktörü seçmektedir.

Yürütme Kurulu:

Yürütme Kurulu genel yönetimden sorumludur. Genel Konferansın çalışmalarını hazırlamakta ve kararlarının uygulanışını takip etmektedir . 4 yıllık süreler için seçilen 58 üyeyi içermektedir ve bu 58 üye cağrafi dağılım eşitliği esas alınarak seçilmektedir. UNESCO Yürütme Kuruluna Türkiye adına 1946-1949 yılları arasında Reşat Nuri GÜNTEKİN; 1949-1951 yılları arasında Ahmet Kutsi TECER; 1958-1966 yılları arasında Prof. Dr. Bedrettin TUNCEL üye olarak seçilmişlerdir. Prof. TUNCEL, 1964 yılı sonunda UNESCO Yürütme Kurulu Başkan Vekili olmuş, 1966 yılı sonunda UNESCO'nun XX. yıldönümünde, iki yıl için (1966-1968) UNESCO Genel Konferansı Başkanı seçilmiştir. Yürütme Kurulunda daha sonra Türkiye Prof. Dr. Erdal İNÖNÜ (1978-1983), Prof. Dr. Talat HALMAN (1991-1995) ve Prof. Dr. Orhan GÜVENEN tarafından temsil edilmiştir. Türkiye 2001-2005 yılları arasındaki Yürütme Kurulu Üyeliğinden sonra 2017 yılında gerçekleştirilen UNESCO 39. Genel Konferansında 2017-2021 dönemi için Yürütme Kurulu Üyeliğine seçilmiştir .

Sekreterlik:

Sekreterlikte 2009 yılı itibariyle yaklaşık 170 ülkeden 2000 civarında çalışan bulunmaktadır. Dünya genelindeki 65 Bölge Ofisinde 700’den fazla personel çalışmaktadır. Sekretarya; eğitim, bilim, sosyal ve beşerî bilimler, kültür ve bilgi ve iletişim birimlerinden oluşan program bölümleri, dış ilişkiler ve yönetim birimlerinden oluşan destek bölümleri ve merkezi hizmetler bölümünden oluşmaktadır. Sekreterliğin başlıca görevi, iki yıllık UNESCO programlarının uygulanması için gerekli bütün teknik çalışmaları yürütmektir .

Ülkemizde UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınmış çeşitli varlığımız mevcuttur; İstanbul [1985] Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) [1985], Hattuşa (Boğazköy) – Hitit Başkenti (Çorum) [1986], Nemrut Dağı (Adıyaman – Kahta) [1987], Xanthos-Letoon (Antalya – Muğla) [1988], Safranbolu Şehri (Karabük) [1994], Troya Antik Kenti (Çanakkale) [1998], Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) [2011], Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya) [2012], Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir) [2014], Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (Bursa) [2014], Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri [2015], Efes (İzmir) [2015], Ani Arkeolojik Alanı (Kars) [2016], Afrodisias (Aydın) [2017], Göreme Milli Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) [1985], Pamukkale-Hierapolis (Denizli) [1988] .