Diplomasi

Terimsel olarak “bağımsız devletlerin, yani uluslararası sistemin temel birimlerinin, birbirleriyle olan ilişkileri ve kullanılan metotların tümü” şeklinde tanımlanan diplomasi, söz konusu devletlerin ilişkilerini, ilgili resmi kurumlar ve makamlar aracılığı ile idare etmeleri olarak yorumlanmaktadır.

Tayyar Arı'ya göre, diplomasiyi en geniş anlamıyla uluslararası ilişkilerin tamamı olarak; en dar anlamıyla ise dışişleri bakanlıkları ve onlara bağlı diplomatik temsilcilikler aracılığı ile yürütülen ilişkiler olarak tanımlayabiliriz. Genel olarak diplomasi karşımızdakini kendi fikirlerimize ikna etmek, tekliflerimiz için orta yolu bulmaya çalışmak olarak özetlenebilir. Fakat II. Dünya Savaşı'ndan sonra diplomasi değişime uğramış ve uluslararası örgütler ile sivil toplum kuruluşlarının uluslararası aktörler olarak ortaya çıkması ile konsept değişikliğine gidilmiştir. Aynı zamanda gelişen teknoloji ve doğan yeni fırsatlar diplomasi alanında yöntemsel bir yenilik getirmeye devam etmiştir. İnsanların zihinlerinin kazanılmasını sağlayan dış politika araçları arasında öne çıkan diplomasi, alanını her geçen gün genişletmekte ve bir iletişim süreci olarak farklı kitlere hitap etmektedir. Morgentahau’ya göre amaçlarına ulaşabilmesi için elindeki “gücü” kullanması, diplomasinin kendi çıkarı gereğidir. Değişen diplomasi anlayışı, beraberinde güç algısının da yeniden yorumlanmasını getirmiş ve “yumuşak güç” veya “ince güç” olarak dilimizde karşılık bulan “softpower” kavramıyla bizleri tanıştırmıştır. Yumuşak güç kavramı ilk defa Josef Nye’ın 1990 yılında yayımlanan Bound to Lead kitabı ile literatüre girmiştir. Daha sonra 2004 yılında yayımlanan SoftPower kitabı ile Josef Nye bu kavramı bir uluslararası ilişkiler unsuru olarak kapsamlı bir şekilde ele almıştır. Nye’a göre yumuşak güç “bir ülkenin dünya siyasetinde istediği sonuçlara, onun değerlerine hayran olan, onu örnek alan, refah seviyesine ve fırsatlarına özenen ülkelerin kendisini izlemesiyle ulaşmasıdır”.

Aslında diplomasi toplumların örgütlenmeye başladığı dönemlerde varlığını hissettirmeye başlamıştır. Harold Nicolson ''The Evolution of Diplomatic Method'' isimli kitabında, diplomasinin kökenleri, farklı insan grupları arasında avlanma sahalarının sınırları belirlenirken yapılan anlaşmaların tavrında aranmalıdır der. XV. yüzyıla kadar diplomasi tek yanlı ve süreklilik göstermeyen nitelikteydi. Buna ad hoc diplomasi adı verilir. Diplomasiyi uygulayanlara ise diplomat denir. Diplomatlar başka bir ülkeye kendi ülkesini politik, askeri, sanat, iş ve ticaret alanlarında temsil etmek ve diplomasiyi uygulamak için o ülkede bulunur. Bir savaş sırasında devlet düşman devletteki tüm diplomat, bürokrat, elçi ve sefirlerini geri çeker.

Tarihçesi

İkiye katlanmış yaprak, belge anlamına gelen “diploma” Antik Yunan’da ortaya çıkmış ve diğer dillere geçmiştir. Antik Yunan dünyasında diplomasinin gelişmesinin birkaç nedeni bulunmaktadır. Bu nedenlere, devletlerarası sistemin birbirleriyle yakın ilişki içinde bulunan çok sayıda aktörden oluşması ile diplomatik ilişkileri yoğunlaştırmaya başlaması örnek gösterilebilir. Antik Yunan tarihi boyunca, çok kısa dönemler haricinde hiçbir güç ya da blok diğer güçler üzerinde tam hâkimiyet kuramamış ve sistem, çok aktörlü yapısını sürdürmeye devam etmiştir. Bu bağlamda devletler arasında ilk örgütlenmeler de ortaya çıkmıştır. “ Amphictyonic Lig ” olarak adlandırılan ve Yunan dünyasında ortaya çıkan kimi sorunların görüşüldüğü bu birlikler, Yunan devletleri arasında genel ve sürekli olmasa da örgütlenme ve kurallaşmanın yolunu açtı. Tarihin bilinen ilk yazılı diplomasi örneği ise Hititler'in Kadeş Antlaşması'dır.

• Konuyla İlgili Okunması Gereken Kitaplar

Temel İskit,Diplomasi (Tarihi, Teorisi, Kuramları ve Uygulamalar)

Henry Kissinger, Diplomasi

Karl Marx, 18. yüzyılda Gizli Diplomasi

İlber Ortaylı, Osmanlı'da Milletler ve Diplomasi

Oral Sander, Anka'nın Yükselişi ve Düşüşü

Tayyar Arı, Geçmişten Günümüze Siyaset ve Ortadoğu (Savaş, Diplomasi)

Erol Mütercimler, 1922 Mudanya Mütarekesi Diplomasi Savaşı

Onur Öymen, Silahsız Savaş