Thomas Woodrow Wilson

Thomas Woodrow Wilson, ABD’nin 28.Başkanı olma özelliğiyle ün kazanmış akademisyen, tarihçi ve siyasetçidir. “The Study Of Administration” makalesiyle kamu yönetimi disiplininin kurucusudur. Aynı zamanda, Birinci Dünya Savaşı sonrasında Wilson İlkelerini olarak bilinen ilkeleri yayınlayarak 1919 yılında Nobel Barış Ödülüne layık görüldü.

Thomas Woodrow Wilson, 28 Aralık 1856 yılında Amerika Birleşik Devletleri' nin Virginia eyaletinin Staunton şehrinde bir papazın oğlu olarak doğdu. 1875-1879 yılları arasında Princeton Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde lisans eğitimini tamamladı fakat 1980 yılında Virginia Üniversitesi’ndeki doktorasını, rahatsızlanınca yarıda bırakmak zorunda kaldı. Ardından 1982 yılında Atlanta’da açtığı hukuk bürosunu yürütemeyince 1883 yılının sonbaharında, Baltimore John Hopkins Üniversitesi’ne doktora çalışmasına başladı. 1883–1886 yılları arasında Johns Hopkins Üniversitesinde Kongre Hükümeti (Congressional Goven-ment) adlı teziyle doktorasını tamamladı. 1886 yılında Philadelphia’da bulunan Bryn Mawr College’de yardımcı profesörlüğe yükselen Woodrow Wilson 1887 yılında “Political Science Quarterly” dergisinde yayınlanan “The Study of Administration” adlı makalesiyle kamu yönetimi disiplinin kurucusu olarak unvan almıştır. Onun nazarında “idare alanı bir iş alanıdır; Siyasetin telaşından ve çekişmesinden ve de anayasal tartışmaların nafileliğinden uzaktır” (Wilson, 1887: 209-210). 1888 yılında Wesleyan Üniversitesi’nde profesörlüğe yükseldi. 1890 yılında Princeton Üniversitesi’nin daveti üzerine, bu üniversiteye geçti. 12 yıl boyunca, hukuk ve iktisat siyaseti okuttu; 1902-1910 yılları arasında Princeton Üniversitesi rektörü olarak görev yaptı. 1910 yılında rektörlük görevinden ayrıldı.

Eğitim Hayatında Yazdığı Eserler

Wilson, tarih ve siyaset bilimi eseri yayınladı ve ‘Political Science Quarterly'e düzenli olarak katkıda bulundu. Wilson'ın ders kitabı ‘Devlet’ (The State) 1920'lere kadar Amerikan kolejlerinde yaygın olarak kullanılıyordu. Üçüncü kitabı, Division and Reunion (1893), 19. yy ortası ve sonu ABD tarihini öğretmek için standart bir üniversite ders kitabı haline geldi.

Siyasi Hayatı

Wilson Princeton Başkanı olarak dokuz yıl sonra 1912 Demokratik cumhurbaşkanlığı adaylığını güvence altına almadan önce bir dönem New Jersey'de reform valisi olarak görev yaptı. Hızlı yükselişini, Demokrat Parti’den başkan adaylığı için yapılan ön seçimi kazanarak sürdürdü.  Kasım 1912’de yapılan başkanlık seçimini, Cumhuriyetçi Parti’nin güçlü iki adı, o sırada başkan olan William Tafhte bir önceki başkan Theodore Roosevelt yandaşlarının çekişmelerinden yararlanarak kazanmayı başardı 1913’te resmen göreve başladı.4 Mart 1913 – 4 Mart 1921 tarihleri arasında 28. ABD başkanı olarak görev yaptı.

Wilson yeni teknolojiyi benimsedi ve teşvik etti. Panama Kanalı'nı açtı, hava posta hizmetini başlattı, eyaletler arası bir otoyol sisteminin oluşturulmasını onayladı, filme alınan ilk kampanya reklamlarından birinde yer aldı, sesini yükseltmek için bir mikrofon kullandı ve radyonun doğuşuna tanık oldu. Görevdeki ilk ayında Wilson, reform paketi olan, “Yeni Özgürlük” hakkındaki yasama organı yasasını sunmak için ortak bir kongre oturumunun önüne geçti. Tarife, bankacılık, emek ve vergiyle ilgili konuları içeren reform paketinin tamamı, görevdeki ilk yılının sonunda Kongre'den geçti. Federal Rezerv, Federal Ticaret Komisyonu ve İç Gelir Servisi'nin kurulmasıyla yürütme organını genişletti.

Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması karşısında, ABD’nin tarafsız kalacağını duyurdu. 1915 Şubatı’nda, Almanya’nın Büyük Britanya ve Fransa’ya karşı başlattığı yoğun denizaltı savaş 4 Mayıs 1916 tarihinde Almanya ile antlaşma yaparak denizaltı savaşının sona erdirilmesini sağladı. 7 Kasım 1916 tarihinde ikinci kez ABD başkanı seçildi. İkinci kez başkanlık seçilmesinde, savaş karşıtı tutumu önemli rol oynadı. Savaşın sona erdirilmesi yönünde yoğun çaba harcamayı sürdürdü. Ancak, Almanya’nın yeniden denizaltı savaşına başlaması tüm umutları boşa çıkarınca, 3 Şubat 1917 tarihinde Almanya ile diplomatik ilişkilerin kesildiğini açıkladı. 2 Nisan 1917 tarihinde, Kongreden ABD’nin savaşa girmesi için yetki verilmesini istedi. Böylece, ABD 6 Nisan 1917 tarihinde resmen İtilaf Devletleri’nin yanında savaşa girmiş oldu. Avrupa’ya asker gönderdi; bu arada kalıcı, dengeli bir barışa zemin oluşturacak, dünya siyaset tarihine “Wilson İlkeleri” olarak geçen ünlü “Ondört İlke” planını, Kongreye sundu Ateşkes ilanını (Kasım 1918) izleyen Paris Barış Konferansında (Ocak 1919), ileri sürdüğü “Ondört İlkenin” benimsenmemesi durumunda Almanya ile ayrı bir barış antlaşması imzalayacağını açıkladı. Milletler Cemiyeti'ni kurmanın ve kalıcı bir dünya barışını sağlamlaştırmanın yanı sıra, Wilson'ın Paris Barış Konferansı'ndaki diğer ana hedefi, kendi kaderini tayin hakkının yeni uluslararası sınırlar çizmek için kullanılan birincil temel olmasıydı. Diğer Müttefik liderlerin aksine, Wilson Merkezi Güçlerden toprak kazanımları veya maddi tavizler istemedi. Başlıca hedefi, "bütün programın kilit taşı" olarak gördüğü Milletler Cemiyeti'ni kurmaktı. Wilson, Milletler Cemiyeti Sözleşmesi'ni hazırlayan komiteye başkanlık etti. Sözleşme, üyeleri din özgürlüğüne saygı göstermeye, ırksal azınlıklara adil davranmaya ve anlaşmazlıkları Uluslararası Daimi Adalet Divanı gibi kuruluşlar aracılığıyla barışçıl bir şekilde çözmeye bağladı. Kalıcı bir dünya barışı yaratma çabalarından dolayı Wilson'a 1919 Nobel Barış Ödülü verildi.

28 Haziran 1919 Versay Barış Antlaşması’nın imzalanmasının hemen ardından ABD’ye döndü. 10 Temmuz 1919’da Kongre’ye sunulan antlaşma büyük tartışmalara yol açtı. Özellikle, Diş İlişkiler Komisyonu Başkanı Cumhuriyetçi Senatör H.Cabot Lodge öncülüğünde yürütülen muhalefetin odak noktasını, Milletler Cemiyeti’ne üyelik oluşturuyordu. ^[14] Savaş sırasında ve sonrasında yoğun çalışma temposuna dayanamayan bünyesi, kısmi felç geçirmesine neden oldu. Siyasetteki üstün başarılarından dolayı 1919 yılında Nobel Barış ödülüne layık görüldü. 1921 yılında başkanlık görevinden ayrıldıktan 3 yıl sonra, 3 Şubat 1924 tarihinde Washington DC’ de öldü.

Hazırlayan: Yusuf BARUT