"Süveyş Krizi" sayfasının sürümleri arasındaki fark

TUİÇ Sözlük sitesinden
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla
("Mısır’ın karizmatik lideri olan Cemal Abdulnasır, başkanlık yaptığı Hür Subaylar komitesiyle birlikte 1952 yılında krallığa darbe yaparak ida..." içeriğiyle yeni sayfa oluşturdu)
 
 
(Bir diğer kullanıcıdan bir ara revizyon gösterilmiyor)
1. satır: 1. satır:
−
Mısır’ın karizmatik lideri olan Cemal Abdulnasır, başkanlık yaptığı Hür Subaylar komitesiyle birlikte
+
Süveyş Krizi, Süveyş Savaşı ya da İkinci Arap-İsrail Savaşı, 1956 yılında, bir tarafta Mısır, diğer tarafta İngiltere, Fransa ve İsrail ve üçüncü tarafta Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşmiş Milletler’in olduğu, diplomatik ve askeri karşılaşmalarla gerçekleşmiş krizdir.
−
1952 yılında krallığa darbe yaparak idareyi ele aldıktan sonra Mısır’da değişimlere başladı. Özellikle Asvan  
+
[[Dosya:Hqdefault.jpg|küçükresim|sağ|Süveyş Kanalı ]]
−
Barajı projesi çok önemliydi. Nil’in fazla sularını toplayarak, tarıma elverişli toprakları ve elektrik enerjisini
+
 
−
arttıracak bu proje 1953’ten beri Nasır’ın dikkatindeydi. Asvan Barajı’nın yapımı için vaat edilen Amerikan
+
Süveyş Krizi, 29 Ekim 1956 tarihinde, Mısır cumhurbaşkanı Cemal Abdül Nasır'ın Avrupalı güçler tarafından kullanılan petrolün %70’ini kontrol eden değerli bir su yolu olan Süveyş Kanalı’nı millileştirmesinin ardından İsrail silahlı kuvvetlerinin Mısır ordusunu Süveyş Kanalı'na doğru itmesiyle başladı. İsraillilere kısa süre sonra Fransız ve İngiliz kuvvetleri katıldı, bu da Sovyetler Birliği'ni neredeyse çatışmaya soktu ve ABD ile ilişkilerine zarar verdi. Sonunda Mısır galip geldi ve İngiliz, Fransız ve İsrail hükümetleri 1956 sonlarında ve 1957 başlarında birliklerini geri çekti. Olay, Soğuk Savaş süper güçleri arasında çok önemli bir olaydı.<ref>Britannica. “Suez Crisis” (Erişim Adresi 10.05.2022 https://www.britannica.com/event/Suez-Crisis )</ref>
−
ve İngiliz kredilerinin geri çekilmesiyle, Nasır’ın 1956 Temmuzunda Süveyş Kanalı Şirketi’ni millileştirdiğini
+
==Süveyş Kanalı==
−
açıklaması Orta Doğu’ya bomba gibi düşmüştü
+
Süveyş Kanalı , Fransız diplomat Ferdinand de Lesseps gözetiminde Mısır'da inşa edildi. İnsan yapımı su yolu, on yıllık inşaatın ardından 1869'da açıldı ve Mısır'ın çoğunu Sina Yarımadası'ndan ayırdı. 120 mil uzunluğunda, Akdeniz'i Kızıldeniz yoluyla Hint Okyanusu'na bağlar ve malların Avrupa'dan Asya'ya doğrudan gönderilmesine izin verir. Uluslararası ticaret için değeri, onu Mısır'ın komşuları ve hakimiyet için yarışan Soğuk Savaş süper güçleri arasında neredeyse bir çatışma kaynağı haline getirdi.<ref>History. “Suez Crisis” (Erişim Adresi 10.05.2022 https://www.history.com/topics/cold-war/suez-crisis )</ref>
 +
Mısır'a yönelik ortak İsrail-İngiliz-Fransız saldırısının katalizörü, Temmuz 1956'da Mısır lideri Cemal Abdül Nasır tarafından Süveyş Kanalı'nın kamulaştırılmasıydı. Durum bir süredir gelişiyordu. İki yıl önce, II. Dünya Savaşı'nın ardından , Mısır ordusu, İngilizlere kanal bölgesindeki askeri varlığını (1936 İngiliz-Mısır Antlaşması'nda verilmiş olan) sona erdirmeleri için baskı yapmaya başlamıştı. Nasır'ın silahlı kuvvetleri, iki ülke arasındaki sınır boyunca İsrail askerleriyle ara sıra çatışmalara da girdi ve Mısırlı lider, Siyonist ulusa yönelik antipatisini gizlemek için hiçbir şey yapmadı.<ref>İWM. “Why was the suez crisis so important” (Erişim Adresi 10.05.2022 https://www.iwm.org.uk/history/why-was-the-suez-crisis-so-important)</ref>
 +
Sovyet silahları ve parasıyla desteklenen ve Nil Nehri üzerindeki Asvan Barajı'nın inşası için fon sağlama sözünden caydığı için ABD'ye öfkeli olan Nasır, kanaldan geçen gemilerin geçiş ücretlerini tartışarak Süveyş Kanalı'nın ele geçirilmesini ve kamulaştırılmasını emretti. İngilizler bu harekete kızdılar ve kanalı geri almak için silahlı bir saldırıda Fransızların ve komşu İsrail'in desteğini istediler.<ref>U.S Deparmant of State. “Suez Crisis, 1956” (Erişim Adresi 10.05.2022 https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/time/lw/97179.htm)</ref>
 +
==Kriz Süreci==
 +
İlk saldırıyı 29 Ekim 1956'da İsrailliler yaptı. İki gün sonra İngiliz ve Fransız askeri güçleri onlara katıldı. Başlangıçta, üç ülkeden kuvvetler aynı anda saldırmak üzere ayarlandı, ancak İngiliz ve Fransız birlikleri ertelendi.
 +
Programın gerisinde ama sonuçta başarılı olan İngiliz ve Fransız birlikleri, Port Said ve Port Fuad'a çıkarma yaptı ve Süveyş Kanalı çevresindeki bölgenin kontrolünü ele geçirdi. Ancak onların tereddütleri, Macaristan'da büyüyen bir krizle karşı karşıya kalan Sovyetler Birliği'ne yanıt verme zamanı vermişti. Arap milliyetçiliğini sömürmeye ve Orta Doğu'da bir yer edinmeye hevesli olan Sovyetler, 1955'ten itibaren Mısır hükümetine Çekoslovakya'dan silah tedarik etti ve nihayetinde ABD'nin projeyi desteklemeyi reddetmesinin ardından Mısır'ın Nil Nehri üzerinde Asvan Barajı'nı inşa etmesine yardım etti. Sovyet lideri Nikita Kruşçev (1894-1971) işgale karşı çıktı ve İsrail-Fransız-İngiliz kuvvetleri geri çekilmezse Batı Avrupa'ya nükleer füze yağdırmakla tehdit etti.
 +
[[Dosya:Suveys.jpg|küçükresim|sağ|Süveyş Krizi ve Aktörler]]
 +
==ABD Müdahalesi==
 +
Başkan Dwight Eisenhower yönetiminin tepkisi ölçtü. Sovyetleri nükleer çatışma hakkında pervasız konuşmanın işleri daha da kötüleştireceği konusunda uyardı ve Kruşçev'i çatışmaya doğrudan müdahale etmekten kaçınması konusunda uyardı. Ancak Eisenhower Fransız, İngiliz ve İsraillilere davranışlarından vazgeçmeleri ve Mısır topraklarından çekilmeleri için sert uyarılarda bulundu. Eisenhower, özellikle Amerika Birleşik Devletleri'ni niyetleri hakkında bilgilendirmediği için İngilizlere kızgındı. ABD, saldırılarında ısrar etmeleri halinde üç ülkeyi de ekonomik yaptırımlarla tehdit etti. İngiliz ve Fransız kuvvetleri Aralık ayına kadar çekildi; İsrail nihayet Mart 1957'de ABD baskısına boyun eğdi ve kanalın kontrolünü Mısır'a bıraktı.
 +
Süveyş Krizi , Birleşmiş Milletler barışı koruma gücünün ilk kullanımı oldu. Birleşmiş Milletler Acil Durum Gücü (UNEF), düşmanlıkların sona ermesini ve üç işgal gücünün geri çekilmesini denetlemek için bölgeye gönderilen silahlı bir gruptu.<ref>Türkçe Bilgi.” Süveyş Krizi” (Erişim Adresi  10.05.2022 https://www.turkcebilgi.com/süveyş_krizi )</ref>
 +
==Süveyş Krizinin Ardından==
 +
Süveyş Krizi'nin ardından, bir zamanlar imparatorlukların merkezi olan İngiltere ve Fransa, ABD ve Sovyetler Birliği dünya meselelerinde daha güçlü bir rol üstlendi. İngiltere Başbakanı Anthony Eden, İngiliz askerlerini geri çektikten iki ay sonra istifa etti. Kriz, Nasır'ı büyüyen Arap ve Mısır milliyetçi hareketlerinde güçlü bir kahraman yaptı. İsrail, kanalı kullanma hakkını elde edemezken, Tiran Boğazı'ndan mal taşıma hakkını bir kez daha aldı.
 +
On yıl sonra Mısır, Altı Gün Savaşı'nın (Haziran 1967) ardından kanalı kapattı.  Neredeyse on yıl boyunca Süveyş Kanalı, İsrail ve Mısır orduları arasındaki cephe hattı haline geldi. 1975'te Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat, barışın bir göstergesi olarak Süveyş Kanalı'nı yeniden açtı. Bugün kanaldan her yıl yaklaşık 300 milyon ton mal geçmektedir.
 +
 
 +
 
 +
 
 +
'''Hazırlayan: Ömer İMAMOĞLU'''
 +
 
 +
{{Kaynakça}}

04.12, 11 Mayıs 2022 itibarı ile sayfanın şu anki hâli

Süveyş Krizi, Süveyş Savaşı ya da İkinci Arap-İsrail Savaşı, 1956 yılında, bir tarafta Mısır, diğer tarafta İngiltere, Fransa ve İsrail ve üçüncü tarafta Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşmiş Milletler’in olduğu, diplomatik ve askeri karşılaşmalarla gerçekleşmiş krizdir.

Süveyş Kanalı

Süveyş Krizi, 29 Ekim 1956 tarihinde, Mısır cumhurbaşkanı Cemal Abdül Nasır'ın Avrupalı güçler tarafından kullanılan petrolün %70’ini kontrol eden değerli bir su yolu olan Süveyş Kanalı’nı millileştirmesinin ardından İsrail silahlı kuvvetlerinin Mısır ordusunu Süveyş Kanalı'na doğru itmesiyle başladı. İsraillilere kısa süre sonra Fransız ve İngiliz kuvvetleri katıldı, bu da Sovyetler Birliği'ni neredeyse çatışmaya soktu ve ABD ile ilişkilerine zarar verdi. Sonunda Mısır galip geldi ve İngiliz, Fransız ve İsrail hükümetleri 1956 sonlarında ve 1957 başlarında birliklerini geri çekti. Olay, Soğuk Savaş süper güçleri arasında çok önemli bir olaydı.[1]

Süveyş Kanalı

Süveyş Kanalı , Fransız diplomat Ferdinand de Lesseps gözetiminde Mısır'da inşa edildi. İnsan yapımı su yolu, on yıllık inşaatın ardından 1869'da açıldı ve Mısır'ın çoğunu Sina Yarımadası'ndan ayırdı. 120 mil uzunluğunda, Akdeniz'i Kızıldeniz yoluyla Hint Okyanusu'na bağlar ve malların Avrupa'dan Asya'ya doğrudan gönderilmesine izin verir. Uluslararası ticaret için değeri, onu Mısır'ın komşuları ve hakimiyet için yarışan Soğuk Savaş süper güçleri arasında neredeyse bir çatışma kaynağı haline getirdi.[2] Mısır'a yönelik ortak İsrail-İngiliz-Fransız saldırısının katalizörü, Temmuz 1956'da Mısır lideri Cemal Abdül Nasır tarafından Süveyş Kanalı'nın kamulaştırılmasıydı. Durum bir süredir gelişiyordu. İki yıl önce, II. Dünya Savaşı'nın ardından , Mısır ordusu, İngilizlere kanal bölgesindeki askeri varlığını (1936 İngiliz-Mısır Antlaşması'nda verilmiş olan) sona erdirmeleri için baskı yapmaya başlamıştı. Nasır'ın silahlı kuvvetleri, iki ülke arasındaki sınır boyunca İsrail askerleriyle ara sıra çatışmalara da girdi ve Mısırlı lider, Siyonist ulusa yönelik antipatisini gizlemek için hiçbir şey yapmadı.[3] Sovyet silahları ve parasıyla desteklenen ve Nil Nehri üzerindeki Asvan Barajı'nın inşası için fon sağlama sözünden caydığı için ABD'ye öfkeli olan Nasır, kanaldan geçen gemilerin geçiş ücretlerini tartışarak Süveyş Kanalı'nın ele geçirilmesini ve kamulaştırılmasını emretti. İngilizler bu harekete kızdılar ve kanalı geri almak için silahlı bir saldırıda Fransızların ve komşu İsrail'in desteğini istediler.[4]

Kriz Süreci

İlk saldırıyı 29 Ekim 1956'da İsrailliler yaptı. İki gün sonra İngiliz ve Fransız askeri güçleri onlara katıldı. Başlangıçta, üç ülkeden kuvvetler aynı anda saldırmak üzere ayarlandı, ancak İngiliz ve Fransız birlikleri ertelendi. Programın gerisinde ama sonuçta başarılı olan İngiliz ve Fransız birlikleri, Port Said ve Port Fuad'a çıkarma yaptı ve Süveyş Kanalı çevresindeki bölgenin kontrolünü ele geçirdi. Ancak onların tereddütleri, Macaristan'da büyüyen bir krizle karşı karşıya kalan Sovyetler Birliği'ne yanıt verme zamanı vermişti. Arap milliyetçiliğini sömürmeye ve Orta Doğu'da bir yer edinmeye hevesli olan Sovyetler, 1955'ten itibaren Mısır hükümetine Çekoslovakya'dan silah tedarik etti ve nihayetinde ABD'nin projeyi desteklemeyi reddetmesinin ardından Mısır'ın Nil Nehri üzerinde Asvan Barajı'nı inşa etmesine yardım etti. Sovyet lideri Nikita Kruşçev (1894-1971) işgale karşı çıktı ve İsrail-Fransız-İngiliz kuvvetleri geri çekilmezse Batı Avrupa'ya nükleer füze yağdırmakla tehdit etti.

Süveyş Krizi ve Aktörler

ABD Müdahalesi

Başkan Dwight Eisenhower yönetiminin tepkisi ölçtü. Sovyetleri nükleer çatışma hakkında pervasız konuşmanın işleri daha da kötüleştireceği konusunda uyardı ve Kruşçev'i çatışmaya doğrudan müdahale etmekten kaçınması konusunda uyardı. Ancak Eisenhower Fransız, İngiliz ve İsraillilere davranışlarından vazgeçmeleri ve Mısır topraklarından çekilmeleri için sert uyarılarda bulundu. Eisenhower, özellikle Amerika Birleşik Devletleri'ni niyetleri hakkında bilgilendirmediği için İngilizlere kızgındı. ABD, saldırılarında ısrar etmeleri halinde üç ülkeyi de ekonomik yaptırımlarla tehdit etti. İngiliz ve Fransız kuvvetleri Aralık ayına kadar çekildi; İsrail nihayet Mart 1957'de ABD baskısına boyun eğdi ve kanalın kontrolünü Mısır'a bıraktı. Süveyş Krizi , Birleşmiş Milletler barışı koruma gücünün ilk kullanımı oldu. Birleşmiş Milletler Acil Durum Gücü (UNEF), düşmanlıkların sona ermesini ve üç işgal gücünün geri çekilmesini denetlemek için bölgeye gönderilen silahlı bir gruptu.[5]

Süveyş Krizinin Ardından

Süveyş Krizi'nin ardından, bir zamanlar imparatorlukların merkezi olan İngiltere ve Fransa, ABD ve Sovyetler Birliği dünya meselelerinde daha güçlü bir rol üstlendi. İngiltere Başbakanı Anthony Eden, İngiliz askerlerini geri çektikten iki ay sonra istifa etti. Kriz, Nasır'ı büyüyen Arap ve Mısır milliyetçi hareketlerinde güçlü bir kahraman yaptı. İsrail, kanalı kullanma hakkını elde edemezken, Tiran Boğazı'ndan mal taşıma hakkını bir kez daha aldı. On yıl sonra Mısır, Altı Gün Savaşı'nın (Haziran 1967) ardından kanalı kapattı. Neredeyse on yıl boyunca Süveyş Kanalı, İsrail ve Mısır orduları arasındaki cephe hattı haline geldi. 1975'te Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat, barışın bir göstergesi olarak Süveyş Kanalı'nı yeniden açtı. Bugün kanaldan her yıl yaklaşık 300 milyon ton mal geçmektedir.


Hazırlayan: Ömer İMAMOĞLU


  1. ↑ Britannica. “Suez Crisis” (Erişim Adresi 10.05.2022 https://www.britannica.com/event/Suez-Crisis )
  2. ↑ History. “Suez Crisis” (Erişim Adresi 10.05.2022 https://www.history.com/topics/cold-war/suez-crisis )
  3. ↑ İWM. “Why was the suez crisis so important” (Erişim Adresi 10.05.2022 https://www.iwm.org.uk/history/why-was-the-suez-crisis-so-important)
  4. ↑ U.S Deparmant of State. “Suez Crisis, 1956” (Erişim Adresi 10.05.2022 https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/time/lw/97179.htm)
  5. ↑ Türkçe Bilgi.” Süveyş Krizi” (Erişim Adresi 10.05.2022 https://www.turkcebilgi.com/süveyş_krizi )
"https://uliwiki.org/index.php?title=Süveyş_Krizi&oldid=6944" adresinden alınmıştır.