Thomes More

Thomas More, ütopya türünün öncüsü olan “Ütopya”yı 1516 yıllarında literatüre dâhil etti. More, 16.yüzyılın ilk yıllarında İngiltere Kralı VIII.Henry’nin danışmanı olarak görev yaptı. Ancak kralların İngiltere Kilisesi’nin başı olmasını reddettikten sonra, vatana ihanetten yargılandı ve idam edildi. 1935’te Katolik Kilisesi tarafından bir aziz olarak kabul edildi ve İngiltere Kilisesi tarafından bir “Reform Şehidi” olarak anıldı.

Thomas More İngiliz devlet adamı, hukukçu, filozof, Rönesans dönemi hümanist yazardır.

İlk yıllar

Thomas More’un 7 Şubat 1478 tarihinde Londra’da doğduğu biliniyor ancak bazı bilim adamları doğum yılının 1477 olduğuna inanıyor. Babası Sir John More dönemin önde gelen bir yargı üyesidir. Aile hayatına baktığımızda sonradan aristokratlık kazanan, burjuva kökenli bir aile gözümüze çarpmaktadır. More sekiz yaşına geldiğinde dönemin en iyi okullarından biri olan Londra’daki St. Anthony’s School’a gitti ve bir genç olarak Canterbury başpiskoposu ve İngiltere şansölyesi John Morton’un evinde görev yaptı. Bu eğitiminin ardından Başpiskopos John Morton'un sayesinde Oxford Üniversitesine girdi. 1494 yılına kadar Latince ve biçimsel mantığa hâkim olmak, komedi yazmak ve Yunan ve Latin edebiyatı alanında eğitim gördükten sonra babasının ısrarıyla Oxford’u bırakıp Londra'ya geri döndü ve 1496 yılında hukuk eğitimi almaya başladı. 1499 yılında ise yani henüz 21 yaşındayken bir avukat olarak Londra Barosuna üye oldu. More, hukuku uygularken edebi ve manevi ilgi alanlarına ayak uydurmayı başardı ve hem kutsal yazılar hem de klasikleri özveriyle okudu.

Thomas More 1516'da yazdığı "Ütopya" başlıklı eserinde, hayalî bir adada kurguladığı bir ülkenin siyasi sistemini, "ideal" olarak tarif eder

Siyasi Hayatı

1499 yılına geldiğimizde Hollandalı yazar Desiderius Erasmus ile tanıştı ve aralarında sıkı bir dostluk başladı. Öyle ki Erasmus, 1509'da basılan "Deliliğe Övgü" adlı eserini Thomas More'ye adadı. Böylelikle, savaşlara, çalışmadan yaşayan aristokratlara ve idam cezasına karşı oluşu gibi hümanist kişiliğinin önemli unsurları konusunda ortak paydaya sahip bir yoldaş edindi. Hukuk eğitimi aldığı yıllarda dahi rahip olmak istediği için manastır yaşamı yaşamaktaydı. Bunun neticesinde mezun olduktan sonra 1501-1504 yılları arasında 'keşiş' olmak amacıyla bir manastıra çekildi. 1504 yılında Avam Kamarası seçimlerine katılmaya karar verdi. Parlamentoya seçilince manastır hayatına son verdi. Thomas More, parlamentoya seçildikten sonra hem parlamentoda yasama faaliyetlerine katıldı hem de avukatlık işlerine devam etti. More kralların yaratmış olduğu mutlak iktidar fikrine karşı çıkmış ve bu düşüncesini çevresindeki insanlarla paylaşmaya başladı. Olağan bir şekilde bu düşüncesi kralların tepkisini çekti. Kral VII. Henry’nin baskılarından kurtulmak isteyen More, ülkeyi terk etmek mecburiyetinde kaldı. 21 Nisan 1509’da VII. Henry’nin öldüğü sürece kadar ülkeye adım atamadı.

1510 yılında yargıçlığa atanan Thomas More, hümanist tutumuyla halkın sevgisini kazanmaya başladı. Thomas More, 1513-1518 yılları arasında; İngiliz tarih yazıcılığının ilk başyapıtı sayılan History of King Richard III (Kral III. Richard'ın Tarihi) adlı kitabını Latince ve İngilizce olarak yayımladı. Bu arada 1515 yılının Mayıs ayında bir İngiliz-Felemenk Ticaret Antlaşması'nı gözden geçirmek için görevlendirildi. Felemenk'te başlayıp Londra'ya dönüşünde tamamladığı Utopia (Ütopya) adlı kitabını Aralık 1516'da tamamladı. Üst düzey devlet görevlerine karşı isteksiz olmasına rağmen Kral VIII. Henry onu 1517 yılında kendi hizmetine alıp özel danışmanı yaptı. Kral VIII. Henry onu Kutsal Roma-Cermen imparatoru Şarlken'e elçi olarak gönderdi, bu başarılı diplomatik görevinin ardından 1521 yılında şövalye unvanı ile onurlandırıldı. Daha sonra 1521 yılında Hazine Bakanlığı'nda yardımcı veznedar olarak görev yapmaya başladı. Aynı zamanda kralın sekreteri olarak da görev yapmaya başladı. Zamanla yetki ve görevleri arttı. Resmi belgeleri yazmaya, yabancı elçileri karşılamaya Kral VIII. Henry ile Lortlar Kamarası başkanı Kardinal Thomas Wolsey arasında iletişimi sağlayan birincil kişi haline gelmeye başladı. Daha önce şövalye olduğundan 1523 yılında şövalye ünvanıyla Middlesex kentinden Lortlar Kamarası'na seçildi. 1524'te Oxford, 1525'te Cambridge üniversitelerinin yöneticisi oldu. 1525 yılında da Avam Kamarası Başkanı seçildi. Aynı yıl Lancaster Düklüğü'nün şansölyesi oldu ve Britanya'nın kuzey topraklarında geniş yetkiler elde etti. 1532 yılında Kral VIII. Henry 'Act of Supremacy' adlı yasayı çıkarttı. Bu yasaya göre Kral, kendisini İngiltere Kilisesi'nin başı ilân ediyordu ve ülkesini Katolik dünyadan kopartarak Anglikan mezhebini kuruyordu. Thomas More, bu dönemde Protestanlığı eleştiren kitaplarıyla kral ile olan ilişkisi gerildi. Kısa süre sonra hem Katolik inancına bağlı olduğu için hem de kralla çatışmak istemediği için sağlık problemlerini bahane ederek 16 Mayıs 1532 tarihinde istifa etti. İstifa etmesine rağmen kralın hışmından kurtulamadı. Önce mallarına el konuldu, ardından çeşitli bahanelerle sorgulandı. 1533 yılında Anne Boleyn'in İngiltere Kraliçesi olarak ilan edildiği taç giydirme törenine katılmayı reddedince şimşekleri üzerine çekti. Kralı kilisenin başı olarak görmemeyi sürdüren Thomas More, Mart 1534'te Act of Supremacy'yi kabul ettiğine dair yemin etmeye zorlandı. Bu yasaya direnmesi üzerine tutuklandı ve Londra Kalesi ne hapsedildi. Ayni yıl yargılanmaya başlanan More, başlarda sessiz kalmak istedi ancak hakkında vatan hainliğine varan asılsız iddialar öne sürülmesi üzerine konuşmaya başladı. Konuştuğunda Act of Supremacy'nin tanrının yasalarına aykırı olduğunu ve parlamentonun kimseyi Kilise'nin başı olarak ilan edemeyeceğini söyledi. Bu sözleri üzerine ölüm cezasına çarptırılan More 6 Temmuz 1535’de başı kesilerek idam edildi. Ölümünden 400 yıl sonra, 1935 yılında Papa XI. Pius tarafından aziz ilan edilerek itibarı iade edildi.

Başlıca Eserleri

•Kral III Richard'ın Tarihi (1513-1518)

•Ütopya (1516)

•Tyndals'ın Yanıtlarına Tekzip (1532)

•Savunma (1533)

•Fatih (1533)

İlgili Dizi ve Film

•A Man for All Seasons (1966)

•The Tudors (2007)

Hazırlayan: Ömer İMAMOĞLU