"Cezayir Bağımsızlık Mücadelesi" sayfasının sürümleri arasındaki fark
Ersin Kopuz (mesaj | katkılar) ("küçükresim ''"Arapça dilim, İslam dinim, Cezayir ise yurdumdur."'' - Abdülhamid Bin Badis Cezayir, 8 yıl süren..." içeriğiyle yeni sayfa oluşturdu) |
|||
| 9. satır: | 9. satır: | ||
== General Charles de Gaulle Dönemi == | == General Charles de Gaulle Dönemi == | ||
| − | 1950'den sonra Fransa'ya karşı daha etkin bir şekilde örgütlenmeye başlayan Cezayir halkı 1954'te silahlı mücadeleyi başlattı. Nisan 1958'de Tanca'da toplanan Mağrib Birliği Kongresi'nde alınan bir kararla Cezayir Cumhuriyeti geçici hükümeti oluşturuldu. Bu sırada Avrupalı Cezayirlilerin Fransa ile birleşme amacıyla yürüttüğü mücadelede kızıştı. Bunalıma neden olan bu durum geniş yetkilerle iktidara gelmiş olan Charles de Gaull’ün Cezayirli Fransızların baskısına karşın soruna siyasi bir çözüm bulmaya yöneltti. De Gaulle'ün Ocak 1960'da UKC ile müzakereleri başlattığı haberi Afrika'daki Fransız yerleşimcilerin tepkisine yol açtı. Fransız ordusu içinden bir grubun Nisan 1961'de General De Gaulle'e karşı darbe girişimi başarısız kaldı. Fransa ve UKC 8 yıllık savaşın ardından Mart 1962'de Evian Barış Antlaşması'nı imzaladı. Ancak, Fransız ordusu ve istihbaratının desteklediği yerleşimci "kara ayak" silahlı örgütleri, Cezayir'deki sivillere karşı saldırılarını kesmedi. Cezayir, 8 yıllık mücadelenin ardından, Temmuz 1962'de gerçekleştirilen referandumda yüzde 99,72 "evet" ile bağımsızlığına kavuştu. Ülkede yıllar süren insanlık dışı savaşta, yaklaşık 1,5 milyon Cezayirli hayatını kaybetti, milyonlarca insan yerinden oldu. Sinema ve edebiyat dünyasının da gözünden kaçmayan bu mücadele hem Fransa hem de Cezayir tarihinde kapanmayacak yaralara yol açarak iki ülkeyi de derinden etkiledi. Cezayir ile Fransa arasında 4 yıldır devam eden müzakereler Cezayir ve Fransa, yaklaşık dört yıldır Paris'in sömürge dönemine ilişkin dosyalara ilişkin dört ayrı başlıkta müzakereler yürütüyor. Söz konusu başlıklar arasında Fransa'nın sömürge dönemi sonrasında ayrılırken götürdüğü Cezayir'in tarihi arşivlerin teslimi yer alıyor. Cezayir ayrıca bağımsızlık savaşı sırasında öldürülen Cezayirli savaşçıların Fransa'ya götürülen kemiklerinin iadesini istiyor. Fransa, | + | 1950'den sonra Fransa'ya karşı daha etkin bir şekilde örgütlenmeye başlayan Cezayir halkı 1954'te silahlı mücadeleyi başlattı. Nisan 1958'de Tanca'da toplanan Mağrib Birliği Kongresi'nde alınan bir kararla Cezayir Cumhuriyeti geçici hükümeti oluşturuldu. Bu sırada Avrupalı Cezayirlilerin Fransa ile birleşme amacıyla yürüttüğü mücadelede kızıştı. Bunalıma neden olan bu durum geniş yetkilerle iktidara gelmiş olan Charles de Gaull’ün Cezayirli Fransızların baskısına karşın soruna siyasi bir çözüm bulmaya yöneltti. De Gaulle'ün Ocak 1960'da UKC ile müzakereleri başlattığı haberi Afrika'daki Fransız yerleşimcilerin tepkisine yol açtı. Fransız ordusu içinden bir grubun Nisan 1961'de General De Gaulle'e karşı darbe girişimi başarısız kaldı. Fransa ve UKC 8 yıllık savaşın ardından Mart 1962'de Evian Barış Antlaşması'nı imzaladı. Ancak, Fransız ordusu ve istihbaratının desteklediği yerleşimci "kara ayak" silahlı örgütleri, Cezayir'deki sivillere karşı saldırılarını kesmedi. Cezayir, 8 yıllık mücadelenin ardından, Temmuz 1962'de gerçekleştirilen referandumda yüzde 99,72 "evet" ile bağımsızlığına kavuştu. Ülkede yıllar süren insanlık dışı savaşta, yaklaşık 1,5 milyon Cezayirli hayatını kaybetti, milyonlarca insan yerinden oldu. Sinema ve edebiyat dünyasının da gözünden kaçmayan bu mücadele hem Fransa hem de Cezayir tarihinde kapanmayacak yaralara yol açarak iki ülkeyi de derinden etkiledi. Cezayir ile Fransa arasında 4 yıldır devam eden müzakereler Cezayir ve Fransa, yaklaşık dört yıldır Paris'in sömürge dönemine ilişkin dosyalara ilişkin dört ayrı başlıkta müzakereler yürütüyor. Söz konusu başlıklar arasında Fransa'nın sömürge dönemi sonrasında ayrılırken götürdüğü Cezayir'in tarihi arşivlerin teslimi yer alıyor. Cezayir ayrıca bağımsızlık savaşı sırasında öldürülen Cezayirli savaşçıların Fransa'ya götürülen kemiklerinin iadesini istiyor. Fransa, 2 Temmuz 2020 tarihinde 24 Cezayirli bağımsızlık savaşçısının kafataslarını Cezayir yönetimine teslim etmişti. Diğer bir tartışmalı başlık Paris yönetiminin Cezayir topraklarında 1960-1966 yıllarında yaptığı nükleer denemelerdir. Fransa, söz konusu dönemde 17 nükleer bomba denemesi yaptığını savunurken, Cezayir makamları bu sayının 57 olduğunu belirtiyor ve bu denemelerinin kurbanları için Fransa'dan tazminat talep ediyor <ref>Canlı,Enes,Cezayir’in Fransa’ya karşı zorlu bağımsızlık mücadelesinin 66. yılı,AA,31.10.2021 <nowiki>https://www.aa.com.tr/tr/dunya/cezayirin-fransaya-karsi-zorlu-bagimsizlik-mucadelesinin-66-yili/202593</nowiki></ref>. Fransa'nın başkenti Paris'teki İnsan Müzesi'nde dünyanın pek çok yerinden getirildiği belirtilen 18 bin kafatası bulunuyor. Kimlik tespiti yapılan 500 kafatasından 36'sının 19'uncu yüzyıl ortalarında, Fransa'nın Cezayir'i sömürgesi altına almaya başladığı dönemde öldürülen Cezayirli mücahitlere ait olduğu belirlenmişti. İnsan hakları örgütleri ve tarihçiler, Fransa'nın 1830-1962 yıllarındaki sömürge döneminde Cezayirlilere yönelik katliamlar gerçekleştirildiğini ve yüz binlerce kişinin tehcir edildiğini belirtiyor. Cezayir İnsan Hakları Savunma Birliği, Fransız sömürgesi döneminde yaklaşık 10 milyon kişinin öldürüldüğünü kaydediyor<ref>Cezayir ile Fransa arasında çözüm bekleyen tarihi meseleler yeniden gündemde |
Abderrazak Boulkemh, Gülşen Topçu,AA,04.07.2020 | Abderrazak Boulkemh, Gülşen Topçu,AA,04.07.2020 | ||
14.09, 5 Temmuz 2022 tarihindeki hâli
"Arapça dilim, İslam dinim, Cezayir ise yurdumdur." - Abdülhamid Bin Badis
Cezayir, 8 yıl süren bağımsızlık mücadelesiyle bu uğurda en ağır bedel ödeyen ülkelerden biri kabul edilirken, yaşanan büyük acılar Fransa'nın Afrika'dan çekilirken bıraktığı "kara leke" olarak tarihe yazıldı.
1 Kasım 1954’te başlayan ayaklanma ve peşinden gelen çatışmalar, 19 Mart 1962’de ilan edilen ateşkese kadar devam etti. Sekiz yıl boyunca devam eden çatışmalar, 1,5 milyon Cezayirli'nin hayatına mal oldu. Bir başka ifadeyle, 10 milyonluk Cezayir halkı, nüfusunun yüzde 15’ini bağımsızlık yolunda kaybetti[1]. Fransızların titizlikle topraklarına entegre ettiği Cezayir'i kaybetmek, Paris yönetimi ve Cezayir'de ikamet eden 1 milyonun üzerindeki Fransız yerleşimci, diğer adıyla "kara ayak (pied noir)" tarafından kabul edilebilir bir durum değildi. Dolayısıyla Fransa ordusu, Ulusal Kurtuluş Cephesi'nin (FLN) eylemlerine şiddet ve baskıyı artırarak karşılık verdi. Paris yönetiminin Cezayir'de başvurduğu şiddet, yıldırma ve işkence yöntemleri yerel düzeyde Cezayirlilerin UKC arkasında saflarını sıklaştırdı ve Cezayir'in bağımsızlık mücadelesine uluslararası desteği beraberinde getirdi. Cezayir Savaşı, Fransa'da yönetimi yorgun düşürdü ve 1958'de Paris'te hükümet devrildi. Böylece Fransa'nın Dördüncü Cumhuriyeti sona erdi. Beşinci Cumhuriyet'in başına Mayıs 1958'te Fransa'nın II. Dünya Savaşı lideri General Charles De Gaulle geçti[2].
General Charles de Gaulle Dönemi
1950'den sonra Fransa'ya karşı daha etkin bir şekilde örgütlenmeye başlayan Cezayir halkı 1954'te silahlı mücadeleyi başlattı. Nisan 1958'de Tanca'da toplanan Mağrib Birliği Kongresi'nde alınan bir kararla Cezayir Cumhuriyeti geçici hükümeti oluşturuldu. Bu sırada Avrupalı Cezayirlilerin Fransa ile birleşme amacıyla yürüttüğü mücadelede kızıştı. Bunalıma neden olan bu durum geniş yetkilerle iktidara gelmiş olan Charles de Gaull’ün Cezayirli Fransızların baskısına karşın soruna siyasi bir çözüm bulmaya yöneltti. De Gaulle'ün Ocak 1960'da UKC ile müzakereleri başlattığı haberi Afrika'daki Fransız yerleşimcilerin tepkisine yol açtı. Fransız ordusu içinden bir grubun Nisan 1961'de General De Gaulle'e karşı darbe girişimi başarısız kaldı. Fransa ve UKC 8 yıllık savaşın ardından Mart 1962'de Evian Barış Antlaşması'nı imzaladı. Ancak, Fransız ordusu ve istihbaratının desteklediği yerleşimci "kara ayak" silahlı örgütleri, Cezayir'deki sivillere karşı saldırılarını kesmedi. Cezayir, 8 yıllık mücadelenin ardından, Temmuz 1962'de gerçekleştirilen referandumda yüzde 99,72 "evet" ile bağımsızlığına kavuştu. Ülkede yıllar süren insanlık dışı savaşta, yaklaşık 1,5 milyon Cezayirli hayatını kaybetti, milyonlarca insan yerinden oldu. Sinema ve edebiyat dünyasının da gözünden kaçmayan bu mücadele hem Fransa hem de Cezayir tarihinde kapanmayacak yaralara yol açarak iki ülkeyi de derinden etkiledi. Cezayir ile Fransa arasında 4 yıldır devam eden müzakereler Cezayir ve Fransa, yaklaşık dört yıldır Paris'in sömürge dönemine ilişkin dosyalara ilişkin dört ayrı başlıkta müzakereler yürütüyor. Söz konusu başlıklar arasında Fransa'nın sömürge dönemi sonrasında ayrılırken götürdüğü Cezayir'in tarihi arşivlerin teslimi yer alıyor. Cezayir ayrıca bağımsızlık savaşı sırasında öldürülen Cezayirli savaşçıların Fransa'ya götürülen kemiklerinin iadesini istiyor. Fransa, 2 Temmuz 2020 tarihinde 24 Cezayirli bağımsızlık savaşçısının kafataslarını Cezayir yönetimine teslim etmişti. Diğer bir tartışmalı başlık Paris yönetiminin Cezayir topraklarında 1960-1966 yıllarında yaptığı nükleer denemelerdir. Fransa, söz konusu dönemde 17 nükleer bomba denemesi yaptığını savunurken, Cezayir makamları bu sayının 57 olduğunu belirtiyor ve bu denemelerinin kurbanları için Fransa'dan tazminat talep ediyor [3]. Fransa'nın başkenti Paris'teki İnsan Müzesi'nde dünyanın pek çok yerinden getirildiği belirtilen 18 bin kafatası bulunuyor. Kimlik tespiti yapılan 500 kafatasından 36'sının 19'uncu yüzyıl ortalarında, Fransa'nın Cezayir'i sömürgesi altına almaya başladığı dönemde öldürülen Cezayirli mücahitlere ait olduğu belirlenmişti. İnsan hakları örgütleri ve tarihçiler, Fransa'nın 1830-1962 yıllarındaki sömürge döneminde Cezayirlilere yönelik katliamlar gerçekleştirildiğini ve yüz binlerce kişinin tehcir edildiğini belirtiyor. Cezayir İnsan Hakları Savunma Birliği, Fransız sömürgesi döneminde yaklaşık 10 milyon kişinin öldürüldüğünü kaydediyor[4].
Son olarak, Cezayir, 1954-1962 yıllarında süren bağımsızlık mücadelesi sırasında akıbeti bilinmeyen 2200 kişiye ilişkin Fransa'dan bilgi talep ediyor.
Hazırlayan: Ayşegül Ünver
- ↑ TRT HABER, Cezayir’in 132 yıllık Fransız zulmünden kurtulduğu gün https://www.trthaber.com/haber/dunya/cezayirin-132-yillik-fransiz-zulmunden-kurtuldugu-gun-373522.html
- ↑ Canlı,Enes,Cezayir’in Fransa’ya karşı zorlu bağımsızlık mücadelesinin 66. yılı,AA,31.10.2021 https://www.aa.com.tr/tr/dunya/cezayirin-fransaya-karsi-zorlu-bagimsizlik-mucadelesinin-66-yili/2025931
- ↑ Canlı,Enes,Cezayir’in Fransa’ya karşı zorlu bağımsızlık mücadelesinin 66. yılı,AA,31.10.2021 https://www.aa.com.tr/tr/dunya/cezayirin-fransaya-karsi-zorlu-bagimsizlik-mucadelesinin-66-yili/202593
- ↑ Cezayir ile Fransa arasında çözüm bekleyen tarihi meseleler yeniden gündemde Abderrazak Boulkemh, Gülşen Topçu,AA,04.07.2020 https://www.aa.com.tr/tr/dunya/cezayir-ile-fransa-arasinda-cozum-bekleyen-tarihi-meseleler-yeniden-gundemde/189986