Feyruz

Feyruz, başta Lübnan olmak üzere etnik ve dini çeşitlilik sebebiyle ayrılan Orta Doğu’nun birleştiği belki de yegâne figür, şarkıcıdır. Feyruz, asıl adıyla “Nouhad Haddad”, 21 Kasım 1935’te Fransız Suriye ve Lübnan Mandası’nda (Jabal al Arz), Mardinli bir Süryani olan Wadi Haddad ile Lübnanlı bir Maruni olan Liza Alboustani’nin kızı olarak dünyaya gelmiştir. Youssef, Hoda ve Amal olmak üzere üç kardeşi vardır.

İnsani olan her duyguda okuduğu şarkılarıyla, Arap dünyasının birçok radyosunda sabah saatleri Feyruz'un şarkılarına ayrılır. “Feyruziyat” olarak adlandırılan bu yayınlar, dinleyicileri tarafından sabah kahvesi ile eşdeğer nitelikte görülen bir rutindir.

Bugün Ortadoğu’nun birçok ülkesinde Lübnanlı şarkıcı Fairouz kültürel ve politik bir ikon, aynı zamanda da barış sembolü ve Lübnanlılık ruhunun somutlaşmış hali olarak kabul edilir. Fairouz’un güçlü ve etkileyici sesiyle biçimlenen imgesinin 1975 yılında Lübnan’da patlak veren 15 yıllık iç savaşın ilerlemesini durduracak derecede etkili olduğuna inanılır. Fairouz bir müzisyen olarak Ortadoğu’nun hem kültürel hem de dini çeşitliliğini Lübnanlı milliyetçilik duygularıyla birlikte yansıtarak Lübnan’ın özgürlük davasıyla eşdeğer noktaya ulaşmıştır. İlerleyen yaşı sebebiyle artık sahnelerden çekilmiş olan Faioruz, son sahne performansını 2012’de Beyrut’ta sergilemiştir.

Kariyeri

Fairouz, sesiyle henüz 10 yaşındayken ilgi çekmişti. Okul müsamerelerinde düzenli olarak şarkı söylemeye başlamıştı. 1950 Şubat’ında yine okul etkinliklerinden birinde, Lübnan Konservatuvar hocası ve aynı zamanda ünlü bir müzisyen olan Mohammed Fleyfel’in dikkatini çekmeyi başardı. Fleyfel, Fairouz’u konservatuvara gitmesi konusunda etkiledi ve onunla ilgilendi ve Fairouz, onun da yardımıyla Lübna Radyosu Korosu’na seçildi. Burada, radyo yönetmeni Halim El Roumi aracılığıyla ileride eşi olacak Assy Rahbani ve kardeşi Mansour Rahbani ile tanıştı. Fairouz, sahne adını Arapça’da “Turkuaz” anlamına gelen ve Türkçe karşılığı “Firuze olan “Fairouz” olarak seçti.

1955’te Assy Rahbani ile evlendi ve onun kardeşleri Mansour Rahbani ve Elias Rahbani ile çalıştı. Rahbani kardeşler olarak da bilinen kardeşler (ki Elias Rahbani çoğu zaman kendi başınaydı) Feyruz’la çalışarak onun için şarkı yazıp müzik bestelediler ve tüm dünyaya performans sergilediler.

Feyruz, 1960’larda Halim Roumi’nin deyimiyle “Lübnan şarkıcılığının First Lady’si” olarak tanımlanıyordu. Bu dönemde, Rahbani kardeşler, Feyruz için yüzlerce ünlü şarkı, operattalarının birçoğunu ve 3 sinema filmini hazırlarak Arap müziğine yeni bir soluk getirmeyi başarmışlardır. Şarkılarının çoğu sadece Doğu’dan değil, Batı’dan da dokunuş taşıyordu. Klasik Arap enstrümanlarının yanı sıra keman, çello ve piyano gibi enstrümanlar da şarkılarının bir parçası olmuştur.

1967 Arap-İsrail Savaşı yenilgisinin ardından Kudüs için “Şehirlerin Çiçeği” şarkısını seslendirdi. Bu şarkı, onun Filistin yanlısı şarkılarından sadece biri oldu.

1969'da Cezayir Başkanı Houari Boumedienne huzurunda özel konsere çıkmayı reddetmesi sebebiyle altı ay boyunca ambargoya maruz kaldı ve Lübnan radyolarında Feyruz şarkıları yasaklandı. Feyruz, tutumunu değiştirmedi ve açıklamalarında, her zaman her ülke ve bölgede halklara şarkı söyleyeceğini ancak asla bir diktatör için şarkı söylemeyeceğini belirtti. Bu olay, saygın bir sanatçı kimliği kazanmasına ve popülaritesinin artmasına yol açtı.

Feyruz’un Rahbani kardeşlerle çalışmaları Arap dünyasında büyük bir popülerliğe erişmiş ve Batı’da yankı uyandırmıştır. 1971 yılında Batı’da turneye çıkan Feyruz, New York’ta Carnegie Hall, Londra’da Albert Hall ve Paris’te Olimpia’da konserler vermiştir.

Lübnan İç Savaşı'ndaki Rolü

Lübnan politik olarak hareketlendikçe Feyruz’un şarkıları da aynı minval de politikleşmiştir. 1972’de eşi Assy Rahbani beyin kanaması geçirdi. Bir süre sonra sağlığını toparlasa da bedeni yoğun tempoya dayanamayınca 70’li yılların sonunda Rahbani Kardeşler Feyruz ile olan kariyerlerini sonlandırdılar. Lübnan iç savaşının da çıktığı 1979’dan itibaren Feyruz, oğlu Ziad Rahbani ile yola devam etti.

1975-1990 Lübnan için kanlı yıllardı. 16 yıl boyunca Müslümanlar ve Hıristiyanlar arasında devam eden ve Beyrut’u harabeye çeviren dönemde şehri terk etmeyen Feyruz, ‘sevgilisi’ Beyrut için birçok şarkı yazdı. Seslendirdiği şarkılarla herkesin bir arada kardeşçe yaşadığı bir Lübnan’ı savundu. İç savaş boyunca Lübnan’ı terk etmedi ve 1978'de Beyrut’un Batı ve Doğu taraflarında gösterilen 'Petra Müzikali' dışında, Lübnan’da canlı performans da yapmadı ki bu performanslar da kardeşlik tohumu atabilmek umuduylaydı. İç savaş sona erene dek Lübnan’da eline mikrofon almadı fakat Batı’da Lübnan çok başarılı konserler verdi ve konserlerini ‘Lübnan Seni Seviyorum’ şarkısı ile sonlandırdı.

1986’da savaş hâlâ devam ederken eşi Assy Rahbani hayatını kaybetti. Çatışmaların yaşandığı taraflar arasında, cenaze töreninin sorunsuz olması için ateşkes ilan edildi. Bu sebepler ışığında denir ki: “Feyruz çalmaya başlayınca, silahlar susar".

2006’da Lübnan-İsrail Savaşı çıktığında Feyruz bu kez savaşa dair şakalara da konu oldu. Hikâye o ki, savaşın başlamasıyla sistematik olarak Lübnan’daki köprüleri bombalayan İsrail’in o dönemki başbakanı Ehud Olmert, bir komando harekâtı başlatır. Lübnan’da yıkılmamış tek bir köprü kalmıştır. O köprü de Lawziyeh Köprüsü'dür. Olmert’in gerçekleştirdiği harekatının sebebi Feyruz’u yakalamaktır çünkü bu köprünün yerini Feyruz’dan başkası bilmemektedir. Oysa ki Lawziyeh Köprüsü, Feyruz’un şarkısında geçen hayali bir köprüdür.

Ödülleri

1957 – Lübnan Devlet Başkanı Camille Chamoun tarafından verilen Cavalier Order Onur Madalyası

1962 – Lübnan Cumhurbaşkanı Fuad Chehab tarafından verilen Liyakat Nişanı

1963 – Ürdün Kralı Hüseyin tarafından verilen Şeref Madalyası

Lübnan Cumhurbaşkanı Fuad Chehab tarafından verilen Sedir Nişanı

1967 – Suriye Devlet Başkanı Nureddin el-Atassi tarafından verilen Birinci Sınıf Liyakat Nişanı

1968 – Kutsal Şehrin Anahtarı, Kudüs Kültür Komitesi tarafından ödüllendirildi.

1969 – Lübnan Hükümeti tarafından verilen Memorial Lübnan Damgası

1970 – Legion of Honor, Lübnan Devlet Başkanı Süleyman Frangieh tarafından verildi.

1975 – Ürdün Kralı Hüseyin tarafından verilen Altın Onur Madalyası

1988 – Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand tarafından verilen Commandeur des Arts et des Lettres

1997 – Tunus Devlet Başkanı Zine El Abidine Ben Ali tarafından verilen En Yüksek Sanatsal Ödül

Kudüs Kültür ve Sanat Komitesi tarafından verilen Kudüs Ödülü

1998 – Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac tarafından verilen Chevalier de la Légion d'honneur

Ürdün Kralı Hüseyin tarafından verilen En Yüksek Derece

2005 – Beyrut Amerikan Üniversitesi’nden Fahri Doktora

Hazırlayan: Orta Doğu Çalışmaları Stajyeri Dilruba Yıldız