Uruguay Round

Uruguay Round, Marakeş Anlaşması imzalanırken

Uruguay Round, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) tarafından üstlenilen ekonomik konularla ilgili sekizinci uluslararası görüşme ve anlaşmalara verilen addır. Uruguay Round, ticaret konusunda şimdiye kadar üzerinde anlaşmaya varılan en büyük müzakeredir; görüşmeler ticaret sistemini birkaç yeni alana genişletmiş, özellikle hizmetler, mülkiyet ticareti, tarım ve tekstil sektörlerinde ticarette reform yapılmıştır. Uruguay Round’un dört yıl sürmesi planlanmıştır ancak planlanan program süresinden neredeyse iki katı olarak yedi buçuk yıl sürmüştür. İlk toplantı 1986 yılının Eylül ayında Uruguay'daki Punta del Este'de yapılmış ve toplantılar Nisan 1994'e kadar devam etmiştir. Görüşmelere 123 ülke katılmıştır. Uruguay Round, GATT'nin İkinci Dünya Savaşı'nın sonunda kurulmasından bu yana dünyanın ticaret sisteminde en büyük reformu gerçekleştirmiştir ve Dünya Ticaret Örgütü'nün kurulmasına yol açmıştır. Round kararları, yeni oluşturulan Dünya Ticaret Örgütü'nün idari yönetimi altında 2000'de sona eren son tarihler olmak üzere (gelişmekte olan ülkelerdeki sözleşme tarafları için 2004) 1995'te yürürlüğe girmiştir.

Yine de, görüşmeler sorunlu ilerlemesine rağmen, Uruguay Round bazı erken sonuçlar da görmüştür. Katılımcılar, yalnızca iki yıl içinde, çoğunlukla gelişmekte olan ülkeler tarafından ihraç edilen tropikal ürünlere yönelik ithalat vergilerinde bir kesinti paketi üzerinde anlaşmıştır. Ayrıca, yerinde uygulanan bazı tedbirlerle anlaşmazlıkları çözme kurallarını da revize etmişlerdir. Dünya çapında ticaret rejimlerini şeffaf hale getirmek için önemli kabul edilen bir hareket olan GATT üyelerinin ticaret politikaları hakkında düzenli raporlar talep etmişlerdir.

Arka Planı

Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) uluslararası ticareti düzenlemek, uluslararası ticareti canlandıracak bir çerçeve oluşturmak ve birkaç katılımcı hükümetin daha uyumlu bir Uluslararası Ticaret Örgütü (ITO) üzerinde anlaşamamasından dolayı 1947'de Cenevre’de oluşturulmuştur. İkinci Dünya Savaşı'nın ardından, dünyanın en zengin ülkeleri, küresel finansın düzenlenmesine yardımcı olacak yeni organizasyonlar belirlemek için Bretton Woods Konferansı'nda bir araya gelmiştir. İki büyük kuruluş Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası fazla tartışılmadan yaratılırken, başlangıçta Uluslararası Ticaret Örgütü (ITO) olarak planlanan ve daha sonra Dünya Ticaret Örgütü (WTO) olarak daha tam anlamıyla hayata geçirilen bir düzenleyici kurumun yaratılması uzun yıllar sürmüştür. Bu nedenle, 48 yıl boyunca GATT, küresel ekonomideki rolünü güncellemek için periyodik anlaşma turları ile bir tür boşluk önlemi görevi görmüştür.

Uruguay Round’un temelleri Kasım 1982'de Cenevre'de GATT üyelerinin bakanlar toplantısında atılmıştır. Bakanlar büyük bir yeni müzakere başlatma niyetinde olsalar da, konferans tarım konusunda durmuş ve geniş çapta bir başarısızlık olarak kabul edilmiştir. Sonuç olarak, yeni ve çok daha kapsamlı bir anlaşma dizisine ihtiyaç duyulduğu görüldmüştür. Böylece, bakanların üzerinde anlaştığı çalışma programı, Uruguay Round müzakere gündeminin temelini oluşturmuştur.

Müzakereler

Uruguay Round, müzakere hedeflerinin ortaya konulduğu Punta del Este Deklarasyonu ile 1986 yılında başlatılmıştır. Tarıma ilişkin hedefler şu şekilde tanımlanmıştır:

• "Tarımda ticaretin daha fazla serbestleştirilmesini sağlamak ve ithalata erişimi ve ihracat rekabetini etkileyen tüm önlemleri güçlendirilmiş ve operasyonel olarak daha etkili GATT kuralları ve disiplinleri altına getirmek"

Beyannamenin önemli bir unsuru, yerel tarım politikalarının ticaret üzerindeki etkilerinin açıkça tanınmasıdır. Round, yalnızca sınır kontrolleri ve ihracat sübvansiyonları konusuna değil, aynı zamanda geniş bir yelpazedeki yerel tarım politikası sorunlarına da odaklanmıştır. Üreticilere sübvansiyon sağlayan politikalar, yakın incelemeye ve müzakereye tabi olmuştur.

Müzakereler Cenevre, Montreal, Washington DC, Brüksel ve Tokyo'da yapılmıştır. 1986 yılındaki ilk toplantıdan sonra Aralık 1988'de bakanlar, görüşmelerin yarı noktasındaki ilerlemelerin bir değerlendirmesini yapmak için Kanada, Montreal'de bir araya gelmiştir. Amaç, kalan iki yıl için gündemi netleştirmekti; ancak görüşmeler, yetkililer bir sonraki Nisan ayında Cenevre'de bir kez daha toplanıncaya kadar çözülemeyen bir çıkmazla sonuçlanmıştır. Buna rağmen, Montreal toplantısı sırasında bakanlar bir erken sonuç paketi üzerinde anlaşmışlardır. Bunlar; gelişmekte olan ülkelere yardım etmeyi amaçlayan tropikal ürünler için pazara erişim konusunda bazı tavizlerin yanı sıra, modernize edilmiş bir anlaşmazlık çözümü sistemini ve ulusal ticaret politikalarının ilk kapsamlı, sistematik ve düzenli incelemelerini sağlayan "Ticaret Politikası İnceleme Mekanizması"nı içermektedir.

Bakanlar, Aralık 1990’da Brüksel’de bir kez daha buluştuğunda turun sona ermesi gerekiyordu. Ancak tarım ticaretinde nasıl reform yapılacağı konusunda anlaşamadılar ve müzakereleri uzatmaya karar verdiler. Böylece Uruguay Round dört yıl daha uzatıldı. Bu süreçte, önemli miktarda teknik çalışma devam etti ve nihai bir yasal anlaşmanın ilk taslağıyla sonuçlandı. 1992'nin sonlarında iki taraf "Blair House Anlaşması" olarak adlandırılacak bir anlaşmaya vardı. Her sorunun nihayet çözülmesi ve mal ve hizmetlere yönelik pazar erişimi müzakerelerinin sonuçlandırılması 15 Aralık 1993 tarihine kadar sürdü. 15 Nisan 1994'te anlaşma, Fas'ın Marakeş kentinde yapılan bir toplantıda 123 katılımcı hükümetin çoğundan bakanlar tarafından imzalandı. 15 Nisan 1994'te ilan edilen "Marakeş Deklerasyonu", Uruguay Round'u görüşmelerini onaylamış ve Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) altında gerçekleştirilen yedi görüşmenin "dünya ekonomisini güçlendirdiği ve daha fazla ticaret, yatırım, istihdam ve gelir artışı sağladığı"nı ilan etmiştir.

Görüşmelerdeki gecikmelerin bazı değerleri vardı; Dünya Ticaret Örgütü'nün kurulması gibi. Uruguay Round’un en önemli yaratımlarından biri, GATT'nin yerini alan ve 1 Ocak 1995'te yürürlüğe giren Dünya Ticaret Örgütü idi. Dünya Ticaret Örgütü, Uruguay Round'u görüşmelerinin şekillendiği bir anlaşmadır ve GATT'ın devamıdır. Ancak bu süreçte dünya çapındaki ticaret bürokrasilerinde müzakerelerden dolayı yorgunluk hissediliyordu. Neredeyse tüm mevcut ticaret meselelerini içeren eksiksiz bir paket üzerinde anlaşmaya varmanın zorluğu, bazılarının bu ölçekte bir müzakerenin bir daha asla mümkün olmayacağı sonucuna varmasına neden oldu. 1996 yılına gelindiğinde, bazı ülkeler önümüzdeki yüzyılın başlarında açıkça yeni bir görüşme çağrısı yaptı. Marakeş anlaşması, yüzyılın başında tarım ve hizmetlere ilişkin müzakereleri yeniden başlatma taahhütlerini zaten içeriyordu. Görüşmeler, 2000 yılının başlarında tekrar başladı ve 2001'in sonlarında “Doha Kalkınma Gündemi”ne dahil edildi.

Uruguay Round, şüphesiz şimdiye kadarki en büyük ticaret müzakeresidir. Bankacılıktan tüketici ürünlerine kadar tüm küresel ticareti kapsayacak kuralları ve ilkeleri belirlemiştir. Pek çok insan Uruguay Round'da eleştirilerde bulunmuştur; en sert olanı, anlaşmanın toplantıda çok az sesi olan gelişmekte olan ülkelere çok az ilgi göstermesi ve orada bakanlar tarafından en çok temsil edilen sanayileşmiş ülkelere ayrıcalıklı muamele göstermesiydi. Buna rağmen, Uruguay Round, 2001 Doha Kalkınma Round’una kadar küresel ticareti belirleyen baskın güç olarak kalmıştır.

Amaçları

Uruguay Round’un ana hedefleri şunlardı:

• Tarımsal sübvansiyonları azaltmak,

• Yabancı yatırım üzerindeki kısıtlamaları kaldırmak,

• Bankacılık ve sigortacılık gibi hizmetlerde ticarete başlama sürecini başlatmak,

• Fikri mülkiyetin korunmasını sağlamak.

Ayrıca, telif hakkı ihlali ve diğer fikri mülkiyet hakları biçimlerini ele almak için bir kod taslağı hazırlamak istemişlerdir.

Hazırlayan: Selin Dikmen