Kitle Kültürü

Kitle Kültürü

Kitle kültürü kısaca insanların ürettikleri bir kültürü değil, aksine kitleler için kitlesel bir şekilde ve kültür endüstrisi tarafından ticari kaygılarla üretilen ve kitlesel düzeyde tüketilen kültürdür. Kitle kültürü, endüstriyel bir yapı tarafından önceden tasarlanıp emtia formunda üretilir ve insanlara radyo, televizyon, internet gibi araçlardan dizi, film, sinema, gazete ve dergi gibi ürünler kullanılarak insanlara empoze edilir. Kitle kültürü, yine geniş halk kesimlerinin tükettiği kültüre karşılık gelse de halk kültüründen oldukça farklıdır çünkü halkın, yani insanların kendilerinin ürettikleri bir kültürü değil, aksine kitleler için kitlesel bir şekilde ve kültür endüstrisi tarafından ticari kaygılarla üretilen ama kitlesel düzeyde tüketilen kültür için kullanılan bir terimdir. Bu nedenle, folk kültürüne kıyasla çok daha değersiz olarak nitelendirilir. Esas olarak endüstriyel kapitalizme ait olan, büyük ölçüde kitle medyası tarafından üretilen bir kültürdür. Hem daha çok tüketimi ve kârı, hem de kapitalist değerlerin yeniden üretimini hedefler. Kısaca kitle kültürü belirli bir endüstrileşme tekniğine dayanan, endüstrileşme ile birlikte ortaya çıkmış ve geniş halk kitlelerine yayılan davranışlar ve gösteriler bütünüdür.

Kavramın Ortaya Çıkışı

Tarihçiler kavram üzerinde ortak bir nokta bulamadılar. Bu fenomenin gerçekleşme zamanları hakkındaki görüşleri, yakınsama olabilir. Bununla birlikte, bu kültür çeşitliliğinin ortaya çıkışının yaklaşık süresini açıklayabilen en popüler hükümler vardır.

• A. Radugin, kitle kültürünün ön koşullarının, insanlığın ortaya çıkışının başlangıcında olmasa da o zaman kesinlikle “Hristiyanlığın Doğuşu” sırasında geniş bir dinleyici kitlesine yönelik olan “Yoksullar için İncil” kitabı dağıtıldığı zaman mevcut olduğuna inanıyor.
• Kökenin ortaya çıkışı, kökenlerinin 17. ve 18. yüzyılların Avrupa edebiyatıyla bağlantılı olması. O zaman, büyük replikasyonlarından dolayı dedektif ve macera romanları ile yaygınlaştı.
• , A.Radugin'e göre; 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında ABD'de ortaya çıktı. Bunu, neredeyse tüm alanlarda, politik ve ekonomik olmak üzere, hane halkına yansımalarını ortaya çıkaran yeni bir yaşam düzeneği- masallaştırma biçiminin ortaya çıkmasıyla açıklıyor.

Buna dayanarak, itme olduğunu varsayabiliriz. Kitle kültürünün ortaya çıkışı, aynı ölçekte uygulanacak olan kapitalist görüş ve kitle üretimiydi. Bununla bağlantılı olarak, stereo tipleme olgusu yaygınlaşmıştır. Tekdüzelik ve kalıplaşmışlık, yalnızca ev eşyalarına değil, aynı zamanda görüşlere de yayılmış olan kitle kültürünün parlak ana özellikleridir.

Özellikleri

• Kültür endüstrileri tarafından üretilir ve ürünleri standartlaşmıştır.
• Sinema, film, dizi, haber, müzik vb. ürünler üretirler.
• Popüler kültür halk kültüründen farklıdır. Ancak halk kültürünün unsurlarını da emtialaştırarak popüler kültürün içine katar.
• Kitle toplumunda çok az sayıda insan kendi fikir ve düşüncelerini ifade edebilir.
• Kitle iletişim araçlarının örgütlenme biçimi insanların anında ve etkili biçimde tepki göstermelerine engeldir.
• İktidar çevreleri ve resmi makamlar toplumun ekonomik ve düşünsel kaynaklarını kontrol ettikleri için, kamuoyunun kendi başına herhangi düşünce geliştirerek bunu uygulamaya geçirme imkânı yoktur.

Ürünleri

Geniş ve heterojen bir kitleye seslenen, doğrudan bir karşılıklı iletişime ve eleştiriye olanak vermeyen, tecimsel başarıya dayanan, izleyicinin özdeşleşmesinin esas alındığı genellemelerin yapıldığı ve yoğun bir ilgi gerektirmeden izlenebilen ürünler, kitle kültürü ürünleridir.

Kitle Kültürü ve Popüler Kültür Arasındaki Farklar

• Popüler kültür, kitle kültürü gibi sadece sistemin emrinde ve kitleleri edilginleştirmeye yönelik bir kültür değildir. İçinde muhalif öğeler de bulunmaktadır. Kitle kültürü gibi içeriği ve ideolojisi net değildir, oldukça karışık ve değişken bir içeriğe sahiptir. Kitle kültürü kapitalist toplumlarda kitle iletişim araçlarıyla üretilen ve toplumsal organizmaların bütün noktalarına sızan, özünde tüketim ve hâkim ideolojinin olumlanması yatan bir kültürdür. İktidar tarafından biçimlendirilir ve satışa yöneliktir. Popüler kültür ise, her ne kadar kitle kültürü tarafından ağırlıklı olarak biçimlendirilse de özünde halkın kültürüdür. Yönetilen sınıfların günlük yaşam mücadelesi içindeki beklentilerini ifade eden önemli bir araçtır. Halk tarafından üretilen popüler kültür ürünleri zaman zaman muhalif öğelerin de gelişmesine olanak sağlar. İdeolojisi kitle kültürü gibi salt tüketim değildir, alttan üste doğru gelişen dinamik bir süreçtir.
• Popüler kültür kitle kültüründe eksik olan artistik işlemeye sahiptir. Örneğin; rock müzik, popüler müzik olarak nitelenir. Fakat eğer, sanatçı ticarileşirse bu durum o eseri bir kitle kültürü ürünü haline dönüştürebilir. Kitle kültürü ile popüler kültür arasında çok ince bir çizgi vardır. Popüler kültürde kitle kültürüne kıyasla önce estetik kaygı vardır, oysa kitle kültüründe esas olan eserin ticari başarısıdır. Ticari başarı eserin tüm kusurlarını örter. Kitle kültüründe izleyici daima haklıdır.
• Popüler kültür kitle kültürüne göre kitle iletişim araçlarına doğrudan bağımlı değildir. Popüler kültür kavramının kitle kültürü kavramından bir diğer üstünlüğü popüler kültürün üretim sürecinin kitle kültürü gibi sadece kitle iletişim araçları ile sınırlı olmamasıdır. Medyaların popüler kültürün oluşmasında katkısı büyüktür ama kitle iletişim araçlarına bağımlılığı aşan bir başka yönü vardır. Popüler kültür, gündelik yaşam kültürüdür, kapsamına toplumsal yaşamdaki kültürel pratikler, ritüeller, törenler, inançlar, gelenekler ve umutlar girer. Kitle kültürü kitle iletişim araçları aracılığıyla üretilen ve bu araçlara doğrudan bağımlılığı olan bir kültürdür.
• Popüler kültür de realiteye karşı bir yanılsama vardır, ama bu yanılsama kitle kültüründeki yanılsama gibi tek boyutlu değildir. Kitle kültürünün tüketicisi kalmak, bizi yaşadığımız, yabancılaşmaya dayanan toplumsal hayatın gerçek yüzünü algılamaktan alıkoyduğu için, gündelik hayatımızı rahat ve kazasız belasız sürdürmemizi sağlar.

Yaklaşımlar

Frankfurt Okulu’na göre; aslında kitle kültürü Marx’ın döneminden bu yana ideolojinin doğasında önemli bir dönüşüme yol açmıştır: Bir zamanlar “toplumsal olarak zorunlu yanılsamayken şimdi “manipülatif bir tertip” haline gelmiş, uğursuz bakışıyla T.W. Adorno’ya; “Uyumluluk, bilincin yerini almıştır" dedirtecek kadar büyük bir güç kazanmıştır. Bugün birçok kişi bu konuyla ilgili başka, daha incelikli yaklaşımların, Frankfurt Okulu’nun canavarca işleyen yekpare bir ideolojik makine olarak algıladığı kitle kültürü anlayışının yerini aldığına inanma eğilimindedir. Roland Barthes’ın yapıtı bu tür bir ilerlemenin örneği olarak sık sık anılır. Nitekim, Barthes kitle kültürünün (örneğin sinemanın) ideoloji olduğu önermesini tersine çevirip, “ideoloji toplumun sinemasıdır” görüşünü savunur.