Gümrük Birliği
Türkiye – AB Gümrük Birliği, Türkiye’de bilinen adıyla Gümrük Birliği, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne (AB) tam üyeliği öncesinde geçiş dönemi düzenlemesi olarak yürürlüğe konan anlaşma ve Avrupa Birliği’nin üye olmayan bir ülke ile kurduğu ilk önemli ve işlevsel Gümrük Birliği örneğidir.
Gümrük Birliği Nedir?
“Taraf ülkelerin mallarının tek bir gümrük alanı içinde, her nev’i tarife ve eşdeğer vergiden muaf biçimde, serbestçe dolaşabilmeleri ve tarafların, üçüncü ülkelerden gelen ithalata yönelik olarak da aynı tarife oranlarını ve aynı ticaret politikasını uygulamaları”[1] anlamına gelen Gümrük Birliği kavramı bir ticari entegrasyon modelini ifade etmektedir.
Türkiye – AB Gümrük Birliği ise Türkiye’nin Avrupa Birliği ile entegre olma hedefine yönelik ortaklık ilişkisinin önemli bir aşamasını oluşturmaktadır.
Türkiye – AB Gümrük Birliği’ne Giden Yol
Türkiye, üyelerinin ekonomik entegrasyonunu hedefleyen bir bölgesel kuruluş olan Avrupa Ekonomik Topluluğu’na (AET) kuruluşundan hemen sonra, 1959 yılında başvuruda bulunmuştur.
12 Eylül 1963 tarihinde Türkiye ve AET arasında Ankara Anlaşması adı ile bilinen bir Ortaklık Anlaşması imzalanmıştır. 1 Aralık 1964 tarihinde yürürlüğe giren bu anlaşma hazırlık, geçiş ve son dönem olmak üzere 3 aşamalı bir bütünleşme modeli öngörmüştür. Geçiş döneminin sonunda, Gümrük Birliği’nin tamamlanması hedeflenmiştir.
1. Hazırlık (1964 – 1970)
2. Geçiş (1973 – 1995)
3. Son Aşama (1996’dan tam ekonomik entegrasyona kadar)
1973 yılında, iki taraf arasında gümrük vergilerinin kaldırılmasını amaçlayan bir Ek Protokol yürürlüğe girmiştir. AB, Türk menşeli sanayi malları üzerindeki gümrük vergilerini geçiş döneminin başından itibaren kaldırırken, Türkiye’nin AB sanayi malları üzerindeki gümrük vergilerini kademeli olarak kaldırması öngörülmüştür.[2]
1995 yılında Gümrük Birliği Kararı kabul edilmiş olup buna göre Türkiye, AB sanayi mallarına uygulanan gümrük vergilerini kaldırmıştır. Karar, 1 Ocak 1996’da yürürlüğe girmiştir.
Gümrük Birliği Faydaları
Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki Gümrük Birliği, Avrupa Birliği’nin üye olmayan bir ülke ile kurduğu ilk önemli ve işlevsel Gümrük Birliği örneğidir.[3]
Gümrük Birliği kapsamında Türkiye, tarım ürünlerinin sanayi bileşenleri ile sanayi ürünlerinin büyük bir kısmı için Avrupa Birliği’nin Ortak Dış Tarifesini (ODT) kabul etmiştir. Buna ek olarak taraflar arasında yapılacak ticari işlemlere ilişkin tüm gümrük vergileri, nicel kısıtlamalar ve ücretler de kaldırılmıştır.[4]
Uygulamaya girmesiyle birlikte Türkiye’nin müktesebata uyumunu kolaylaştıran Gümrük Birliği, AB ile Türkiye arasındaki ticaret ve yatırımın büyümesini desteklemiştir.
Gümrük Birliği Güncellenmesi
Gümrük Birliği, Türkiye’nin AB’ye tam üyelik perspektifinin hala netleşmemiş olması sonucunda öngörülenden daha uzun süre yürürlükte kalmış ve ülkemiz açısından sistemik sorunlar ihtiva eden bir ortaklık ilişkisine dönüşmüştür.[5]
Gümrük Birliği'nin güncellenmesi ile Gümrük Birliği kapsamında karşılaşılan sistemik sorunlara çözüm bulunması ve AB ile tercihli ticari ve ekonomik ilişkilerin tarım, kamu alımları, hizmetler ve e-ticaret gibi yeni alanlara genişletilmesi amaçlanmaktadır.[6]
- ↑ “T.C. Dışişleri Bakanlığı'ndan.” T.C. Dışişleri Bakanlığı. Accessed March 25, 2022. https://www.mfa.gov.tr/turkiye-ab-gumruk-birligi.tr.mfa.
- ↑ Gümrük Birliği, Ab Ile Türkiye Arasındaki Ticareti Desteklemek.” AB Türkiye. Accessed March 25, 2022. https://www.avrupa.info.tr/tr/gumruk-birligi-ab-ile-turkiye-arasindaki-ticareti-desteklemek-52.
- ↑ Gümrük Birliği, Ab Ile Türkiye Arasındaki Ticareti Desteklemek.” AB Türkiye. Accessed March 25, 2022. https://www.avrupa.info.tr/tr/gumruk-birligi-ab-ile-turkiye-arasindaki-ticareti-desteklemek-52.
- ↑ Gümrük Birliği, Ab Ile Türkiye Arasındaki Ticareti Desteklemek.” AB Türkiye. Accessed March 25, 2022. https://www.avrupa.info.tr/tr/gumruk-birligi-ab-ile-turkiye-arasindaki-ticareti-desteklemek-52.
- ↑ T.C. Ticaret Bakanlığı.” https://ticaret.gov.tr. Accessed March 26, 2022. https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/avrupa-birligi/gumruk-birliginin-guncelleme-sureci.
- ↑ T.C. Ticaret Bakanlığı.” https://ticaret.gov.tr. Accessed March 26, 2022. https://ticaret.gov.tr/dis-iliskiler/avrupa-birligi/gumruk-birliginin-guncelleme-sureci.