Keynesyen Ekonomi
Keynesyen Ekonominin Ortaya Çıkışı
Keynesyen ekonomi, ekonomideki toplam harcama, istihdam ve enflasyon üzerindeki etkilerinin makroekonomik bir teorisidir. Keynesci teoriler ilk kez, 1936'da yayınlanan İstihdamın, Faizin ve Paranın Genel Teorisi (The General Theory of Employment, Interest and Money) adlı kitapta sunulmuştur. Keynesyen ekonomi, kısa vadede ekonomide meydana gelen değişikliklere odaklanan bir "talep yönlü" teori olarak kabul edilir. Keynesyen ekonomi, 1930'larda İngiliz ekonomist John Maynard Keynes tarafından Büyük Buhran'ı anlamak için geliştirildi. 1930'ların Büyük Buhranı sırasında, mevcut ekonomik teori, dünya çapındaki şiddetli ekonomik çöküşün nedenlerini açıklayamadı. Ayrıca, üretimi ve istihdamı hızlı bir şekilde başlatmak için yeterli bir kamu politikası çözümü sağlayamadı. Büyük Buhran'ın neden olduğu depresyonun neden olduğu işsizliği ve toplam talep eksikliklerini gidermek için geliştirilmiştir. Keynes’in 1936'da yayınladığı "İstihdam, Faiz ve Para Genel Teorisi" adlı eseriyle ortaya çıkan hareket, savunduğu görüşlerle önündeki iktisatçıları klasikçi olarak nitelendirmiş ve klasik hareketin benimsediği görüşleri reddetmiştir. Keynes, serbest piyasa anlayışının otomatik olarak tam istihdam sağlayabileceği görüşünün yok olmasına öncülük eden görüşleriyle ekonomik bir devrime öncülük etmiştir.
Büyük Buhran’a kadar, ekonominin büyük ölçüde kendi kendini düzenlediği varsayımı kabul görüyordu. Kendi haline bırakılan görünmez el (invisible hand), istihdamı ve ekonomik verimi sağlayacaktı. Ancak, Büyük Britanya ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki (ve diğer sanayileşmiş ülkelerdeki) yüksek işsizlik, toplam talepteki eksikliğin sonucu Keynes'in teorisi ortaya çıktı. O dönem, yetersiz yatırım talebi nedeniyle toplam talep çok düşüktü. Büyük Britanya'da yüksek işsizlik 1920'lerin başında başlamıştı ve 1930'lar boyunca devam etti. Büyük Britanya'daki yüksek işsizlik, ekonomistler ve politika yapıcılar arasında uygun politika ve artan işsizliğin nedenleri hakkında bir tartışmaya yol açtı. Keynes de, makroekonomi teorisini geliştirdiği bu tartışmaya katıldı. Keynes, o sırada İngiliz hükümetine son derece eleştireldi. Hükümet, ulusal kitapları dengelemek için refah harcamalarını ve vergileri büyük ölçüde artırdı. Keynes, bunun insanları paralarını harcamaya teşvik etmeyeceğini, dolayısıyla ekonomiyi uyarılmamış ve toparlanıp başarılı bir duruma geri dönemeyeceğini söyledi. Bunun yerine, hükümetin daha fazla para harcamasını ve ekonomideki tüketici talebini artıracak bir bütçe açığını kapatmak için vergileri düşürmesini önerdi. Bu da genel ekonomik faaliyette bir artışa ve işsizlikte bir azalmaya yol açacaktı. Böylece, Keynes'in teorisi toplam talebi canlandırarak işsizlikle mücadele edecek ekonomik politikaların temelini kurdu. Buhran zamanında Keynes, talebi canlandırmak için başta devletin bayındırlık işleri projelerine yaptığı harcamalar olmak üzere maliye politikası önlemlerini tercih ediyordu. Daha genel olarak, Keynesyen teori, toplam talebi düzenlemek için para ve maliye politikalarının kullanılmasını savunur. [1]
Keynesyen Ekonominin Görüşleri
İngiliz ekonomist John Maynard Keynes, ekonomik düşüncede, serbest piyasaların otomatik olarak tam istihdam sağlaması fikrini altüst eden bir devrime öncülük etti. Keynes, serbest piyasanın tam istihdamı sağlayacak denge mekanizmalarına sahip olmadığını savunmuştur. Keynes'in teorisinin adını taşıyan ana sütun, hane halkları, işletmeler ve hükümet tarafından yapılan harcamaların toplamı olarak ölçülen toplam talebin bir ekonomideki en önemli itici güç olduğu iddiasıdır. Keynesçi iktisatçılar, tam istihdamı ve fiyat istikrarını hedefleyen kamu politikalarını içeren bir devlet müdahalesini savundular. Keynes teorisi göre, talebi canlandırmak ve küresel ekonomiyi depresyondan çıkarmak için hükümet harcamalarını azaltılmalı ve daha düşük vergiler uygulamalıdır. Ekonominin tam istihdamda dengede olması gerekmez ve devlet tam istihdama ulaşana kadar ekonomiye müdahale etmelidir. Keynes'e göre; kamu harcamalarındaki artış istihdamı canlandırır ve vergilendirmenin sadece mali bir amacı yoktur. Vergilendirmenin aynı zamanda ekonomik, sosyal ve politik amaçları vardır. Maliye politikasının araçları; kontrol edilebilir ve küçük bütçe açıklarıdır. Borçlanma ise bütçe açıkları için kullanılabilir. [2]
Keynes, sağlam denge veya kaynakların tahsisinden çok milli gelir seviyesi ve istihdam hacmi ile ilgileniyordu. Her talebin kendi arzını yarattığını savundu. Keynesyen modelde "talep", ekonomideki toplam etkin talep seviyesi, "arz" ise ülkenin üretken kapasitesi anlamına geliyordu. Etkin talep üretim kapasitesinin altına düştüğünde, sonuç işsizlik ve depresyondur; tersine, talep üretim kapasitesini aştığında sonuç enflasyondur. Bunun yanında, Keynes, hükümetin para arzını artırarak ve piyasanın kendisinden bir şeyler satın alarak harcamaları artırması gerektiğini savunmuştur. Kamu sektörü de genel olarak ekonomiye yardımcı olmak için devreye girmelidir. Bu teori, hükümetin büyümeyi artırmak için talebi artırması gerektiğini belirtir. Keynes teorisinde, bir kişinin gideri başka bir kazanca gider ve o kişi kazancını harcadığında, aslında diğerinin kazancını desteklemiş olur.
Keynes, yetersiz genel talebin uzun süreli yüksek işsizlik dönemlerine yol açabileceğini savundu. Bir ekonominin mal ve hizmet çıktısı dört bileşenin toplamıdır: tüketim, yatırım, devlet alımları ve net ihracat (bir ülkenin yabancı ülkelere sattığı ve onlardan aldığı arasındaki fark). Talepteki herhangi bir artış bu dört bileşenden birinden kaynaklanmalıdır. Ancak durgunluk sırasında, genellikle harcamalar azaldıkça talebi de azaltır. Örneğin, ekonomik gerileme dönemlerinde belirsizlik çoğu zaman tüketicilerin, özellikle ev veya araba gibi isteğe bağlı satın alımlar için harcamalarını azaltmalarına neden olur. Tüketicilerin harcamalarındaki bu azalma, işletmelerin ürünlerine yönelik zayıflamış talebe yanıt vermesi nedeniyle işletmelerin daha az yatırım harcamasına neden olabilir. Bu, üretimi artırma görevini hükümetin omuzlarına yükler. Keynesyen ekonomiye göre, iktisadi faaliyetteki patlama ve çökmeleri yumuşatmak için devlet müdahalesi gereklidir.
Temel Varsayımları
Keynesyen ekonominin ana bakış açıları şöyle denilebilir:
1. Ekonomideki tam istihdam dengesi tesadüfi bir dengedir ve sürdürülebilir olacağının garantisi yoktur. Devlet müdahalesi olmadığı durumlarda ekonomideki istikrarsızlık (işsizlik) kalıcı bir durum olabilir.
2. Kurumsal düzenlemeler ve ekonomik olmayan nedenlerden dolayı, fiyatlar ve ücretler, klasik iktisatçıların düşündüğü gibi esnek olmayabilir.
3. Her talep kendi arzını yaratır. Yani asıl önemli olan taleptir. Ekonominin canlandırılması ve denetimi talep politikaları ile yapılabilir.
4. Bütçe dengesi ve tarafsız vergi gibi politikalar doğru yaklaşımlar değildir. Ekonominin durumuna, devlet bütçe açığı veya fazlasına bağlı olarak vergilerin artırılması veya azaltılması tercih edilebilir.
Entelektüel Öncüler ve Etkileri
John Maynard Keynes
Hazırlayan: Selin Dikmen